Dọo lâh bil g’lêêh g’lêêng đhị k’rang lêy, doọ k’rang u xrăh, doọ lâh bấc tưới đác, bh’nơơn pa chô nắc bấc lâh bơr chu… Nâu năc pazêng rau liêm choom âng cr’noọ bh’rợ choh a’rong plum lâng bạt lâng nắc tu đoọng ha chr’hoong Sông Hinh lâng tỉnh Phú Yên t’pâh đhanuôr choh t’bấc.

T’cooh Nguyễn Phú, vel Hà Giang, chr’val Sơn Giang, chr’hoong Sông Hinh năc tơợp choh a’rong plum lâng bạt tơợ c’moo 2022. Đươi dua cr’chăl k’tiếc đơc ga gooh tơợ bêl ơy pay bh’nơơn ch’cai lâng r’zong, t’cooh Phủ đươi kỹ thuật plum lâng bạt đoọng choh a’rong. K’nặ 6 c’xêê choh, tơơm a’rong năc ơy pa chô bh’nơơn. Đhơ cr’chăl ếp ha dợ bh’nơơn a’rong dal lâh cơnh choh c’xu. T’cooh Nguyễn Phú, vel Hà Giang, chr’val Sơn Giang, chr’hoong Sông Hinh, tỉnh Phú Yên đoọng năl:

“A’rong coh đâu muy sào bấc tước 5 tấn, muy héc ta tước k’zệt tấn. Choh cơnh c’xu nắc 1 tấn tước 2,5 tấn. Choh plum bạt nắc 4 tước 5 tấn. Lâh 5 tấn, 6 tấn cung vêy. T’moọt phân năc bh’nơơn dal lâh mơ dzợ”.

Đhanuôr zêng moon, choh a’rong plum lâng bạt doọ bil c’rơ dziic bhơi, k’bơch phân bón lâng pa chô bh’nơơn cung liêm buôn; đợ rau k’rong bhrợ 1 sào a rong plum lâng bạt ma mơ lâng 1 sào choh a rong cơnh c’xu. Đh’rưah lâng đêêc, choh a rong plum lâng bạt nắc choom zư đác doọ lâh bil moọt hân noo cha noọng, liêm choom đoọng ha tơơm a rong ha dưr liêm, zập c’rơ cha groong pr’luh lâng pa xiêr cr’chăl choh mơ 2 c’xêê. T’cooh Phùng Xuân Thời, vel Hà Giang, chr’val Sơn Giang, chr’hoong Sông Hinh, ma nuyh p’niên tơợp đươi dua khoa học coh choh a rong plum lâng bạt đoọng năl:

“Choh cơnh c’xu nắc m’ma a’rong đơc g’găn, ha dợ choh plum lâng bạt nắc m’ma đơc pa đhâng. Pa đhâng m’ma nắc chăt liêm tước 99%. Ha dang pleng boo nắc cung doọ hư, tu hêê choh pa đhâng n’loọt ooy dưps lâng vêy bhậ k’tiếc dal đhơ boo ngân cung doọ rau nont đác tu vêy plum lâng bạt. Bhlưa hân luung choh vêy c’lang pa hooi đác, doọ choom nong đác. Bấc rau liêm choom pa châng lâng choh cơnh c’xu”.

Đhị chr’val da ding ca coong Ea Lâm, chr’hoong Sông Hinh, đh’rưah lâng pa dưr tơơm a tao, vel đong xoọc t’pâh đhanuôr k’rong choh a rong plum lâng bạt. K’tiếc đhị Ea Lâm liêm choom bhlầng đoọng choh a rong.. Cr’noọ bh’rợ choh a rong plum lâng bạt bơơn đươi bhrợ liêm choom đhị Sông Hinh, coh hân noo a rong t’mêê đâu ơy zooi đhanuôr đhị chr’hoong, coh đêêc vêy chr’val Ea Lâm xoọc k’rong t’bhlầng choh lâng t’bhưah choh a’rong plum lâng bạt. T’cooh Trương Văn Anh, Chủ tịch Hội Nông dân chr’val Ea Lâm, chr’hoong Sông Hinh đoọng năl:

“Tơợ a hay đhanuôr choh a rong căh vêy pa chô bh’nơơn dal. Lâh mơ bh’rợ bhrợ bhơi lalâh bấc, tu cơnh đêêc nâu kêi xăl plum lâng bạt năc doọ dzợ dziic bhơi. Bh’nơơn têệm ngăn lâh choh cơnh c’xu lâng choh m’ma t’mêê năc đoọng pa chô bh’nơơn dal lâh”.

A rong nắc tơơm chr’noh buôn choh, zên k’rong bhrợ doọ bấc, zooi bấc pr’loọng đhanuôr z’lâh đha rựt. Đhơ cơnh đêêc, dâng 10 c’moo chô ooy đâu, bh’nơơn a rong xiêr tu pr’luh boọ coh a xậ a rong nắc bh’nơơn ếp pa chô tơợ 15 tước 18 tấn t’mêê/ha, coh đêêc choh a rong plum lâng bạt nắc pa chô bh’nơơn lâh bơr chu. Tu cơnh đêêc, cr’noọ bh’rợ choh a rong plum lâng bạt nắc c’lâng bh’rợ bơơn chr’hoong Sông Hinh t’pâh đhanuôr choh bhrợ t’bấc đoọng pa dưr dal bh’nơơn tơơm a rong lâng zooi đhanuôr z’lâh đha rựt. T’cooh Đinh Ngọc Dạn, Chủ tịch UBND chr’hoong Sông Hinh, tỉnh Phú Yên đoọng năl:

“T’mêê đâu UBND chr’hoong ơy pa bhrợ lâng Công ty Cổ phần Tinh bột a rong Phú Yên k’rong bhrợ bơr pêê cr’noọ bh’rợ đoọng hân noo t’tun. Ghit nắc đhị thị trấn Hai Riêng, chr’val Sông Hinh đoọng đhanuôr học tập kinh nghiệm. Tu tơợ cr’noọ bh’rợ nâu nắc bh’nơơn a rong bơơn 40 tước 50 tấn/ha, pa chô thu nhập liêm choom bhlầng tu cơnh đêêc nắc chr’hoong pa zay  bhrợ pa dưr cr’noọ bh’rợ nâu đoọng t’bhưah coh prang chr’hoong”.

Tước nâu kêi, prang chr’hoong Sông Hinh ơy vêy lâh 100 pr’loọng choh a rong plum lâng bạt lâng đhăm bhưah mơ 50ha. Cơnh lâng hân noo ha ọt ha pruốt 2023 – 2024, chr’hoong Sông Hinh pa zưm lâng Công ty CP Tinh bột a rong Phú Yên xay bhrợ cr’nọo bh’rợ lâng pa choom kỹ thuật choh a rong đươi dua plum lâng bạt nông nghiệp pa zưm lâng tưới t’dzoọt lâng đhăm 5ha đoọng ha 7 pr’loọng đhị apêê chr’val Sông Hinh, Sơn Giang lâng thị trấn Hai Riêng (đợ zên zooi 20 ức đồng/ha). Xoọc đâu, chính quyền apêê chr’val đhị vel đong chr’hoong Sông Hinh, tỉnh Phú Yên xoọc t’pâh đhanuôr k’rong choh a rong plum lâng bạt pa zưm lâng tưới đác t’dzoọt. Nâu năc c’lâng bhrợ têng liêm choom lâng pr’đơợ bhrợ têng đhị vel bhươl, tơợ đêêc nắc t’bhưah cr’noọ bh’rợ, zooi đhanuôr t’bil ha ul pa xiêr đha rựt, pa dưr dal bh’nơơn pa chô tơợ tơơm a rong./.

HIỆU QUẢ TỪ MÔ HÌNH TRỒNG SẮN PHỦ BẠT TẠI SÔNG HINH, PHÚ YÊN

Thời gian gần đây, nhiều hộ đồng bào DTTS ở huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên đã chuyển đổi mô hình trồng sắn phủ bạt để tăng năng suất, chất lượng củ. Mô hình này bước đầu mang lại hiệu quả cao và đang được các cấp chính quyền địa phương khuyến khích nhân rộng. Không tốn công chăm sóc, không lo úng thối, tiết kiệm nước tưới, năng suất lại tăng gấp đôi, chất lượng vượt trội....Đây là những ưu điểm của mô hình trồng sắn phủ bạt và lý do để huyện Sông Hinh và tỉnh Phú Yên khuyến khích nhân rộng.

Ông Nguyễn Phú, thôn Hà Giang, xã Sơn Giang, huyện Sông Hinh bắt đầu trồng sắn phủ bạt từ năm 2022. Tận dụng thời gian đất nhàn rỗi sau vụ dưa và vụ mè, ông Phú áp dụng kỹ thuật phủ bạt để trồng sắn. Sau gần 6 tháng trồng, cây sắn đã cho thu hoạch. Dù thời gian ngắn, nhưng năng suất sắn cao vượt trội so với cách trồng sắn truyền thống. Ông Nguyễn Phú, Thôn Hà Giang, xã Sơn Giang, huyện Sông Hinh, Phú Yên cho biết:

“ Sắn đây phải 5 tấn. 5 tấn một sào, một hec năm chục tấn. Trồng không thì 1 tấn đến hai tấn rưỡi. Trồng bạt phải 4 tấn đến 5 tấn. Năm tấn mấy, sáu tấn cũng có. Chủ yếu mình cho ăn phân thêm thì nhiều hơn nữa”. 

Hầu hết bà con cho rằng, trồng sắn phủ bạt  không tốn công làm cỏ, tiết kiệm được phân bón và nhẹ công khi thu hoạch; đầu tư một sào sắn phủ bạt chỉ ngang bằng với một sào trồng sắn bình thường. Bên cạnh đó, mô hình trồng sắn phủ bạt hạn chế thất thoát nước nên duy trì độ ẩm trong thời điểm nắng hạn, tạo thuận lợi cho cây sắn phát triển tốt, đủ sức chống trọi với dịch bệnh và rút ngắn được thời gian từ trồng tầm 2 tháng. Ông Phùng Xuân Thời, thôn Hà Giang, xã Sơn Giang, huyện Sông Hinh, người trẻ tiên phong ứng dụng khoa học trong trồng sắn phủ bạt cho biết:

“Trồng thông thường là hom nằm, còn trồng phủ bạt hom đứng. Hom đứng ưu điểm nó là mọc phải 99%. Nếu trời mưa thì nó cũng không bị dập, vì nó trồng cắm, và có luống cao nên mưa vẫn chịu được vì chỉ có lỗ bạt nên không bị úng nước. Giữa các luống có rãnh để thoát nước tránh ngập. Rất là nhiều ưu điểm so với trồng thủ công”.

Tại xã vùng cao Ea Lâm, huyện Sông Hinh, cùng với việc phát triển cây mía, địa phương đang vận động bà con đầu tư trồng sắn phủ bạt. Đặc điểm chân đất tại Ea Lâm thích hợp để trồng sắn. Mô hình trồng sắn phủ bạt được áp dụng thành công tại Sông Hinh trong vụ sắn vừa qua đã giúp người dân trên địa bàn huyện, trong đó có xã Ea Lâm đang tập trung đẩy mạnh trồng và nhân rộng trồng sắn phủ bạt. Ông Trương Văn Anh, Chủ tịch Hội Nông dân xã Ea Lâm, huyện Sông Hinh cho biết:

"Hồi giờ bà con trồng cây mì truyền thống nên năng suất không cao. Hơn nữa công tác làm cỏ quá nhiều, nên giờ chuyển đổi sang phủ bạc để đảm bảo không có cỏ. Năng suất đảm bảo hơn trồng theo cách truyền thống và trồng giống mới để cho có năng suất cao hơn."

Sắn là loại cây dễ trồng, chi phí đầu tư thấp, giúp nhiều hộ dân thoát nghèo. Tuy nhiên, khoảng 10 năm trở lại đây, năng suất sắn giảm sút do dịch bệnh khảm lá lan rộng nên thường chỉ đạt từ 15 đến 18 tấn củ tươi/ha, trong khi trồng sắn phủ bạt năng suất cao gấp đôi. Vì vậy, mô hình sắn phủ bạt là giải pháp được huyện Sông Hinh khuyến khích nhân rộng nhằm tăng năng suất, chất lượng cây sắn và giúp nông dân xóa nghèo. Ông Đinh Ngọc Dạn, chủ tịch UBND huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên cho biết:      

“Vừa qua UBND huyện đã làm việc với Công ty Cổ phần Tinh bột sắn Phú Yên đầu tư một số mô hình vụ tới. Cụ thể như ở địa bàn thị trấn Hai Riêng, xã Sông Hinh để bà con học tập kinh nghiệm. Vì qua mô hình này sản lượng sắn đạt 40 đến 50 tấn trên một hecta, cho thu nhập rất là tốt cho nên huyện quyết tâm xây dựng các mô hình này để nhân rộng ra toàn huyện”

Đến nay, toàn huyện Sông Hinh đã có hơn 100 hộ trồng sắn phủ bạt với diện tích khoảng 50ha. Riêng vụ đông xuân 2023 - 2024, huyện Sông Hinh phối hợp với Công ty CP Tinh bột sắn Phú Yên triển khai mô hình và hướng dẫn kỹ thuật trồng sắn sử dụng phủ bạt nông nghiệp kết hợp tưới nhỏ giọt với diện tích 5ha cho 7 hộ tại các xã Sông Hinh, Sơn Giang và thị trấn Hai Riêng (mức hỗ trợ 20 triệu đồng/ha). Hiện, chính quyền các xã trên địa bàn huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên đang khuyến khích nông dân đầu tư trồng sắn phủ bạt kết hợp tưới nước nhỏ giọt. Đây là hướng đi phù hợp với điều kiện sản xuất tại địa phương, từ đó nhân rộng mô hình, giúp nông dân xóa đói giảm nghèo, tăng thu nhập từ cây sắn./.