X’rịa c’moo ahay, anoo Nguyễn Văn Thời, coh cr’noon Tống Cói năc muy coh pazêng pr’loọng đong vêy UBND chr’val Ba, chr’hoong Đông Giang zooi băn hươu sao coh c’rol. L’lăm bêl băn 5 p’nong hươu n’nâu, anoo Thời ơy đươi 50 ức đồng bhrợ c’rol lâng choh bhơi coh da ding lâng muy bơr rau tơơm chr’noh n’lơơng bhrợ bh’năn ha hươu. Anoo ta luôn lướt ta mooh kinh nghiệm băn hươu tơợ pazêng pr’loọng đong l’lăm băn lâng chêêc n’năl ooy bh’rợ băn păr hươu coh sách, báo, mạng internet… Đươi vêy cơnh đêêc, pazêng p’nong hươu âng pr’loọng đong anoo mamông k’rơ liêm. Mơ 8 c’xêê băn lêy, hươu âng pr’loọng đong anoo năc ơy bơơn pay nhung. Anoo Nguyễn Văn Thời xay truih, băn hươu buôn lâh mơ ng’băn bh’năn n’lơơng: “T’rí, c’roóc năc buôn cha bấc, ha dợ băn a ọc năc zêệ bấc bh’năn, băn hươu năc vêy pay bhơi coh crâng lâng pr’loọng đong choh p’xoọng bhơi năc zập đoọng hươu cha. Ng’moon zazum băn hươu buôn lâh mơ ng’băn bh’năn n’lơơng”.

Lâh băn hươu sao, pr’loọng đong anoo Thời dzợ băn k’zệt p’nong c’roóc, a ọc, a tứch, choh tơơm pay cha p’lêê lâng vêy bơr pêê héc ta keo axậ tràm… Tu vêy đươi dua rau liêm choom âng khoa học kỹ thuật ooy bh’rợ ch’choh, b’băn lâng đươi dua mạng xã hội đoọng xay p’căh lâng pa câl hàng online năc đợ chr’noh chr’bêệt, bh’năn âng pr’loọng đong anoo bhrợ mơ ooy năc vêy mơ đêêc apêê câl, chr’năp dal. Anoo Nguyễn Văn Thời xay p’căh, zập c’moo pr’loọng đong anoo bơơn pay pa chô lâh 100 ức đồng tơợ bh’rợ ch’choh lâng b’băn: “Lâng bh’rợ băn hươu pay nhung năc vel đong vêy bh’rợ ký kết lâng doanh nghiệp pay câl pr’đươi năc ađay doọ lâh k’rang. Ooy chr’noh, bh’năn n’lơơng năc công ba buôn bấc lâh mơ. Ađay đươi muy bêệ điện thoại ta béch năc choom xay p’căh pr’đươi âng đay lâng pa câl hàng coh đêêc… Rau ba buôn lâng rau liêm choom bấc lâh mơ t’piing lâng l’lăm ahay. L’lăm ahay, chr’noh chr’bêệt ta bhrợ căh vêy ta đươi lứch năc ta vất lơi… xoọc đâu năc la lay bấc pa bhlâng… Xoọc đâu vêy điện thoại, năc muy ng’chụp ảnh p’căh ooy mạng xã hội, ngai kiêng đươi năc choom ta mooh câl”.

Anoo Lê Văn Mia, Trưởng cr’noon Tống Cói, chr’val Ba prá xay, vel đong t’bhlâng zooi đhanuôr xăl tơơm chr’noh, acoon bh’năn đoọng pa dưr rau liêm choom âng bh’rợ pa bhrợ: “Xay bhrợ xa nay bh’rợ xăl tơơm chr’noh, acoon bh’năn, vel đong lêy pay đợ pr’loọng đong đharựt, pr’loọng đong đăn đharựt; pr’loọng đong vêy k’tiếc đoọng b’băn. Đươi ooy cr’noọ xa nay n’năc, cr’noon Tống Cói vêy 6 pr’loọng đong vêy ta lêy pay, coh đêêc vêy pr’loọng đong anoo Thời. Pr’loọng đong anoo Thời n’jưah vêy manuyh pa bhrợ, n’jưah vêy zên bhrợ c’rol lâng n’năl cơnh bhrợ cha năc tước nâu cơy công nhâm mâng”.

Bhrợ t’vaih rau liêm crêê đoọng ha đhanuôr xăl tơơm chr’noh, acoon bh’năn, pa dưr rau liêm choom ooy kinh tế, coh cr’chăl ahay, chr’val Ba, chr’hoong Đông Giang ơy zooi đhanuôr bơơn vặ zên t’đui đoọng, đoọng m’ma chr’noh, acoon bh’năn lâng bhrợ bấc khoá pa choom, pazao đoọng kỹ thuật ha đhanuôr. T’cooh Phạm Kim Thông, Chủ tịch UBND chr’val Ba prá xay, tơợ zên zooi đoọng âng Nhà nước đh’rưah lâng vel đong vêy đợ bh’rợ liêm choom coh bh’rợ xăl tơơm chr’noh, acoon bh’năn crêê cơnh. Tơợ đêêc, năc ting t’bil ha ul, pa xiêr đharựt nhâm mâng. C’moo 2024, chr’val Ba vêy chr’hoong Đông Giang pazao đoọng cr’noọ xa nay pa xiêr 58 pr’loọng đong đharựt ha dợ coh rau la lua cậ vel đong ơy pa xiêr 101 pr’loọng đong. “Coh bh’rợ t’bil ha ul pa xiêr đharựt năc k’rong prang hệ thống chính trị ting xay bhrợ. Rau chr’năp năc cán bộ chr’val vêy ta k’dua k’đhơợng xay coh cr’noon đh’rưah lâng pazêng ngành coh cr’noon xay moon, p’too pa choom, ta đang moon đhanuôr xăl tơơm chr’noh, acoon bh’năn, pa dưr kinh tế. Ting n’năc k’rong pazêng c’rơ âng Nhà nước, chr’năp bhlâng năc 3 xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiếc k’ruung”.

Công cơnh Đông Giang, coh cr’chăl ahay, bh’rợ xăl tơơm chr’noh acoon bh’năn năc vêy chr’hoong Tây Giang t’bhlâng xay bhrợ. Tơợ bêl ơy looih lâng bh’rợ tal ha rêê, choh keo, băn p’loh bh’năn, rau liêm choom căh lâh bấc, tước nâu cơy đhanuôr coh đâu ơy xăl choh tơơm pay cha p’lêê, tơơm zơ nươu đh’rưah lâng b’băn coh c’rol rau liêm choom ooy kinh tế bấc lâh mơ. Ting n’năc, vel đong năc dzợ đươi đh’rưah zên âng pazêng xa nay bh’rợ, dự án, chr’năp bhlâng năc Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ăt tr’mông coh zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong đoọng bhrợ dự án k’rong bhrợ đh’rưah t’đui ooy rau đơ chr’năp. T’cooh Mạc Như Phương, Quyền Chủ tịch UBND chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam prá xay: chr’hoong t’bhlâng ha xa nay bh’rợ zooi pa dưr bh’rợ pa bhrợ đươi ooy bh’rợ k’rong bhrợ đh’rưah t’đui ooy rau chr’năp âng hợp tác xã, pazêng doanh nghiệp lâng đhanuôr: “Chr’hoong t’bhlâng đươi ooy rau liêm choom âng vel đong. Pazêng chr’val da ding k’coong t’bhlâng choh Đẳng Sâm, tơơm 7 axậ muy bêệ pô; pazêng chr’val coh ếp năc t’bhlâng choh quế lâng pazêng tơơm zơ nươu n’lơơng. Coh c’moo 2024, vel đong công zooi 21 dự án pa dưr bh’rợ ch’choh, b’băn lâng pazêng zên mơ 21 tỷ đồng. Bấc dự án coh tr’nơớp chô đơơng rau liêm choom ooy kinh tế bấc lâh mơ cơnh băn c’roóc, băn ađha, a ọc tăm. C’moo 2024, đợ pr’loọng đong đharựt âng chr’hoong xiêr tơợ 50,18% xiêr dzợ mơ 43,16%. Nâu đoo năc c’moo đợ pr’loọng đong đharựt vêy ta pa xiêr bấc lâh mơ tơợ bêl ahay tước nâu cơy”./.

VÙNG NÚI QUẢNG NAM - CHUYỂN ĐỔI CÂY TRỒNG, VẬT NUÔI,  GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG

Từ nguồn hỗ trợ đầu tư của Nhà nước thông qua các dự án, Chương trình mục tiêu quốc gia, các huyện miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở tỉnh Quảng Nam đã tập trung chuyển đổi cơ cấu, cây trồng vật nuôi, đem lại hiệu quả kinh tế cao. Qua đó, góp phần tăng thu nhập, giúp đồng bào vùng cao giảm nghèo bền vững.

Cuối năm ngoái, anh Nguyễn Văn Thời, ở thôn Tống Cói là một trong số những hộ được UBND xã Ba, huyện Đông Giang chọn hỗ trợ đầu tư nuôi hươu sao theo hướng trang trại. Trước khi nhận nuôi 5 con hươu này, anh Thời chủ động đầu tư 50 triệu đồng xây dựng chuồng trại và dành hẳn 1 khoảnh đồi để trồng cỏ và một số cây trồng khác làm nguồn thức ăn cho hươu. Anh không ngại đi các nơi để tìm hiểu, hỏi hỏi kinh nghiệm nuôi hươu của những người đi trước và tìm đọc, nghiên cứu quy trình chăn nuôi, chăm sóc trên sách, báo, mạng Internet..Nhờ đó, đàn hươu của gia đình anh phát triển khá tốt. Chỉ sau 8 tháng nuôi thử nghiệm, hươu của gia đình anh đã cho lứa nhung đầu tiên. Anh Nguyễn Văn Thời chia sẻ, nuôi hươu dễ hơn nhiều so với nuôi các con vật nuôi khác. “Trâu, bò thường thì ăn nhiều hơn, còn nuôi heo thì cần phải nấu thức ăn, còn với con hươu chỉ cần cỏ có ở tự nhiền và gia đình trồng thêm cỏ là đủ cho hươu ăn. Nói chung nuôi hươu nhàn hơn so với con vật nuôi khác”.

Ngoài hươu sao, gia đình anh Thời còn nuôi hàng chục con bò, heo, gà, trồng cây ăn quả và sở hữu mấy ha keo lá tràm…. Nhờ áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào trồng trọt, chăn nuôi và ứng dụng mạng xã hội để giới thiệu, quảng bá và bán hàng online nên hàng nông sản của gia đình anh làm ra đến đâu tiêu thụ hết đến đó, giá cả cao. Anh Nguyễn Văn Thời khoe, bình quân mỗi năm gia đình anh thu nhập hơn 100 triệu đồng từ trồng trọt và chăn nuôi: “Cũng mừng là những năm gần đây, được nhà nước hỗ trợ vốn vay, giống cây trồng, vật nuôi và còn tư vấn, hướng dẫn chuyển đổi cây trồng, vật nuôi phù hợp và tiêu thụ nông sản trên sàn điện tử nên làm ăn ngày càng thuận lợi, đặc biệt, từ khi nuôi hươu sao lấy nhung thì thấy rất hiệu quả, thu nhập cũng tăng đáng kể”.

Anh Lê Văn Miu, Trưởng thôn Tống Cói, xã Ba cho biết, địa phương luôn quan tâm hỗ trợ người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi để nâng cao hiệu quả sản xuất: “Thực hiện chủ trương thay đổi cây trồng, con vật nuôi, địa phương  xét chọn hộ nghèo, hộ cần nghèo; hộ gia đình có đất đai để chăn nuôi. Dựa trên tiêu chí đó, thôn Tống Cói có 6 hộ gia đình được xét chọn, trong đó có gia đình anh Thời. Gia đình anh Thời vừa có nhân lực lao động, vừa có điều kiện đầu tư chuồng trại và biết cách làm ăn nên đến nay cũng đảm bảo”.

Tạo điều kiện cho bà con tập trung chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, nâng cao năng suất, hiệu quả kinh tế, thời gian qua, xã Ba, huyện Đông Giang đã giúp bà con tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi, hỗ trợ cây, con giống và mở nhiều khóa tập huấn, chuyển giao kỹ thuật cho người dân. Ông Phạm Kim Thông, Chủ tịch UBND xã Ba cho biết, từ nguồn hỗ trợ của Nhà nước cộng, địa phương đã  chủ động đưa ra những giải pháp linh hoạt trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp. Qua đó, góp phần xóa đói giảm nghèo một cách hiệu quả và bền vững. Năm 2024, xã Ba được huyện Đông Giang giao chỉ tiêu giảm 58 hộ nghèo nhưng trên thực tế địa phương đã giảm được 101 hộ. “Trong công tác xóa đói giảm nghèo huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc. Quan trọng là cán bộ xã phân công phụ trách ở thôn cùng với các ngành ở thôn tuyên truyền, vận động nhân dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, phát triển kinh tế. Bên cạnh đó lồng ghép các nguồn lực của Nhà nước, đặc biệt là 3 chương trình mục tiêu quốc gia”.

Cũng như Đông Giang, thời gian qua, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi được huyện Tây Giang đặc biệt chú trọng. Từ chỗ chỉ quen với việc phát nương làm rẫy, trồng keo, chăn nuôi thả rông, hiệu quả thấp, đến nay bà con nơi đây đã chuyển dần sang trồng cây ăn quả, cây dược liệu kết hợp chăn nuôi chuồng trại cho hiệu quả kinh tế cao. Bên cạnh đó, địa phương còn lồng ghép các nguồn vốn của chương trình, dự án, đặc biệt là Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KTXH vùng đồng bào DTTS và miền núi để xây dựng các dự án liên kết phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị. Ông Mạc Như Phương, Quyền Chủ tịch UBND huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết: huyện tập trung cho công tác hỗ trợ phát triển sản xuất thông qua việc liên kết theo chuỗi giá trị giữa hợp tác xã, các doanh nghiệp với người dân. “Huyện đã tập trung vào lợi thế của các địa phương. Các xã vùng cao tập trung trồng Đẳng Sâm, cây 7 lá một hoa; các xã vùng thấp thì tập trung trồng quế và các cây dược liệu khác. Trong năm 2024, địa phương cũng đã hỗ trợ 21 dự án hỗ trợ  phát triển sản xuất với tổng kinh phí 21 tỷ đồng. Nhiều dự án bước đầu mang lại kinh tế cao như nuôi bò, nuôi vịt xim, heo cỏ địa phương. Năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo của huyện giảm từ 50,18% xuống còn 43,16%. Đây là năm tỷ lệ hộ nghèo vượt cao nhất từ trước đến nay”./.