Đươi vêy ting pâh choh n’loong ga măc, bâc ngai đha nuôr da ding ca coong z’lâh dha rưt vêy pr’ăt tr’mông liêm choom lâh.

T’cooh Bhriu Tư, ma nưih Cơ Tu coh vêêl Bh’hôông, chr’val Sông Kôn l’lăm ahay choh k’noọ 5 héc ta keo, năc bơơn bhrợ têng  5 tươc 6 c’moo. N’đhơ vêy râu pa chô n’đhang bh’nơơn bh’rợ năc căh vêy dal. C’moo 2020, t’cooh Bhriu Tư dzang choh n’loong ga măc, bâc năc tơơm quế, h’rôông, c’chăl lâng choh tơơm chr’noh đệ t’ngay. Choh crâng n’loong ga măc kiêng đha nuôr k’rong bhrợ 8 tươc 10 c’moo vêy bơơn  pay đươi, cr’chăl dưr đanh lâh mơ choh crâng n’lơơng n’đhang bh’nơơn bh’rợ năc công bâc lâh mơ choh keo. T’cooh Bhriu Tư moon: “Acu ting pâh choh n’loong bha lâng ga măc, pa chăp ooy đanh đươnh t’piing lâng choh keo năc bh’nơơn dal lâh. Cán boọ chr’val lươt xay p’too đha nuôr ting choh crâng n’loong ga măc, pr’loọng cu bơơn ta zooi đoọng m’ma lâng ng’cơnh choh x’mir lêy âh”.

Tươc đâu, pa zêng apêê pr’loọng vêy đhăm crâng ga măc coh apêê chr’val âng chr’hoong Đông Giang, Tây Giang ty zêng dzang choh crâng n’loong ga măc. Bh’rợ n’nâu căh muy đơơng chô bh’nơơn bh’rợ dal năc dzợ chroi đoọng liêm chr’năp ooy bh’rợ zư lêy crâng da ding, đương zêl, pa xiêr râu cr’đơơng âng tr’xăl plêêng k’tiêc, pa bhlâng năc coh apêê chr’val da ding ca coong, đhị buôn dưr vaih hr’lang hr’câh, tuh hor, tuh p’jơh… Pr’căn A rất Chroi, coh vêêl Pho chr’val Sông Kôn choh 4 héc ta n’loong bha lâng ga măc xay moon: “Đong cu bơơn choh 4 héc ta crâng n’loong bha lâng ga măc, tơơm quế lâng sao đen nâu câi ga măc ă, bơơn nhà nước zooi đoọng acu ting pâh choh crâng n’loong ga măc đoọng pa dưr tr’mông tr’meh. Choh keo căh lâh vêy bh’nơơn tu cơnh đêêc choh n’loong ga măc vaih bh’nơơn dal lâh. Dhị gâm ngut âng crâng năc choh c’chăl ba kich. Tơợ pr’loọng zr’năh k’đhap nâu câi pr’ăt tr’mông âi yêm têêm lâh đươi vêy ting pâh choh pa dưr n’loong bha lâng ga măc”.

Chr’val Sông Kôn vêy bâc pr’loọng năc đha nuôr Cơ Tu choh crâng keo lâng đoọng pa chô z’zăng yêm têêm. N’đhơ cơnh đêêc, choh keo cr’đơơng tươc k’tiêc crêê rooch, ca zriic. Tươc đâu, đha nuôr âi choh k’noọ 1.500 héc ta crâng n’loong ga măc, bơơn k’đhơợng lêy liêm ghit, gr’hoot vêy bhrợ t’vaih zr’lụ pr’đươi bâc ơl ha công nghiệp bhrợ têng n’loong đơơng pa câl ooy k’tiêc k’ruung n’lơơng. T’cooh Đỗ Hữu Tùng, Chủ tịch UBND chr’val Sông Kôn đoọng năl: Choh crâng n’loong ga măc bil bâc cr’chăl lâng zên đươi dua công bâc lâh, n’đhang bh’nơơn bh’rợ năc dal 3 tươc 4 chu t’piing lâng choh chr’noh đệ t’ngay cơnh a hay. “L’lăm ahay dzợ chr’hoong ty công p’too moon đha nuôr năc ng’cơnh choom xăl tơợ choh keo dzang choh tơơm quế. Vêêl đong chr’val Sông Kôn bhrợ pa bhlâng liêm bh’rợ n’nâu, k’noọ tươc 80% choh n’loong ga măc. Vêêl đong công xay bhrơợng ng’cơnh choom năc da ding ca coong choom zư đơc crâng đoọng vêy pr’hoọm t’viêng âng crâng công cơnh coh zêl cha groong râu môp bênh âng plêêng k’tiêc. Đươi choh crâng n’loong ga măc  vêy bơơn pa chô bâc lâh t’piing lâng choh keo. Lươt dh’rưah lâng đha nuôr, vêêl đong âi zooi đoọng ch’nêêh ting cr’noọ xa nay  k’tiêc k’ruung ha đha nuôr bhrợ liêm ooy bh’rợ choh crâng n’loong ga măc n’nâu”.

Tươc đâu, thành phố Đà Nẵng vêy k’ha riêng pr’loọng đha nuôr ting pâh choh crâng n’loong ga măc đhị đhăm bhưah k’noọ 7 r’bhâu hécta. T’cooh Quách Hữu Sơn, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm thành phố Đà Nẵng đoọng năl:“P’too moon choh crâng n’loong ga măc đhị pr’đơợ zooi đoọng đoọng zên, ch’nêêh, pa chăp ch’mêêt lêy zooi đoọng bảo hiểm n’loong chr’noh, zooi đoọng râu bil bal bêl boo đhí tuh bhlong, pr’luh cr’ay, vêy choh c’chăl z’nươu coh n’dup râu gâm ngut âng crâng đoọng đha nuôr pay đệ băn đanh. Cr’đơơng âng choh crâng n’loong ga măc brương tr’nu năc căh dzợ choh keo lâng bạch đàn, choh apêê n’loong ga măc âng vêêl đong vêy cr’đơơng đanh đươnh. Chi cục Kiểm Lâm xooc pa chăp ch’mêêt lêy ting xay moon đoọng ha UBND thành phố Đà Nẵng xay pa căh ooy HĐND xay moon đợ râu n’loong đoọng choh vêy choom dưr liêm ha đha nuôr”./.

NGƯỜI DÂN VÙNG CAO ĐÀ NẴNG TRỒNG RỪNG GỖ LỚN

Thành phố Đà Nẵng đã ban hành nhiều cơ chế khuyến khích người dân chuyển đổi sang trồng rừng gỗ lớn, vừa phát triển kinh tế bền vững, vừa góp phần hiệu quả bảo vệ sinh thái rừng phòng hộ đầu nguồn. Nhờ tham gia trồng rừng gỗ lớn, nhiều người dân các xã miền núi thoát nghèo có cuộc sống tốt hơn.

Ông Bríu Tư, dân tộc Cơ Tu ở thôn Bhơ Hôồng, xã sông Kôn trước đây trồng gần 5 héc ta keo, chu kỳ khai thác 5 đến 6 năm. Dù có thu nhập đồng ra đồng vào nhưng hiệu quả kinh tế lại không cao. Năm 2020, ông Bríu Tư chuyển sang trồng rừng gỗ lớn, chủ yếu là cây quế, dổi, xen canh cây trồng ngắn ngày. Trồng rừng gỗ lớn đòi hỏi nông dân đầu tư 8 đến 10 năm mới thu hoạch, thời gian tăng gấp đôi so với trồng rừng bình thường nhưng hiệu quả kinh tế tăng gấp đôi so với trồng keo. Ông Bríu Tư nói: “Tôi tham gia trồng rừng gỗ lớn, tính về lâu dài so với cây keo thì kinh tế cao hơn. Cán bộ xã đi tuyên truyền người dân tham gia trồng rừng gỗ lớn, gia đình được hỗ trợ giống cây và cả kỹ thuật chăm sóc nữa”.

Đến nay, hầu hết các hộ có diện tích rừng lớn ở các xã thuộc huyện Đông Giang, Tây Giang cũ đều đã chuyển sang trồng rừng gỗ lớn. Việc này không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn góp phần quan trọng trong bảo vệ môi trường sinh thái, ứng phó, giảm tác hại của biến đổi khí hậu, nhất là ở các xã miền núi cao, nơi thường xuyên xảy ra sạt lở đất, lũ ống, lũ quét….Bà A Rất ChRoi, ở thôn Pho xã Sông Kôn trồng 4 héc ta cây gỗ lớn nhận xét: “Nhà mình trồng được 4 héc ta rừng gỗ lớn, cây quế và sao đen nay cây to rồi, được nhà nước hỗ trợ mình tham gia trồng rừng để phát triển kinh tế cao. Trồng keo không hiệu quả nên trồng rừng gỗ lớn hiệu quả cao hơn. Dưới tán rừng trồng xen cây ba kích. Từ hộ khó khăn hiện nay đời sống ổn định hơn nhờ tham gia phát triển trồng rừng”.

Xã Sông Kôn có nhiều hộ dân là đồng bào Cơ Tu trồng rừng keo và cho thu nhập khá ổn định. Tuy nhiên, trồng keo dẫn đến đất bị bạc màu. Đến nay, người dân đã trồng gần 1.500 héc ta rừng gỗ lớn, được quản lý chặt chẽ, hứa hẹn tạo vùng nguyên liệu dồi dào cho công nghiệp chế biến gỗ xuất khẩu. Ông Đỗ Hữu Tùng, Chủ tịch UBND xã Sông Kôn cho biết: Trồng rừng gỗ lớn mất nhiều thời gian và chi phí hơn, nhưng hiệu quả kinh tế có thể cao gấp 3 đến 4 lần trông cây ngắn ngày như lâu nay. “Trước đây còn huyện cũ vẫn khuyến khích bà con là làm sao chuyển đổi từ cây keo sang trồng cây quế. Địa phương xã Sông Kôn làm rất tốt việc này, tỷ lệ bảo phủ sắp tới hơn 80% trồng rừng gỗ lớn. Địa phương cũng quyết liệt làm sao đó chính miền núi phải giữ rừng để có màu xanh của rừng cũng như trong phòng chống thiên tai. Nhờ trồng rừng gỗ lớn có thu nhập cao hơn so với cây keo. Đồng hành với bà con, địa phương đã hỗ trợ gạo theo Chương trình mục tiêu quốc gia cho người dân làm tốt về trồng rừng gỗ lớn này”.

Đến nay, thành phố Đà Nẵng đã có hàng trăm hộ dân tham gia trồng rừng gỗ lớn trên diện tích gần 7 ngàn héc ta. Ông Quách Hữu Sơn, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm thành phố Đà Nẵng cho biết: “Khuyến khích trồng rừng gỗ lớn trên cơ sở hỗ trợ bằng tiền, bằng gạo, nghiên cứu tiếp hỗ trợ bảo hiểm cây trồng, hỗ trợ thiệt hại khi bị thiên tai, dịch bệnh, sẽ trồng dược liệu dưới tán rừng để người dân lấy ngắn nuôi dài. Xu thế của trồng rừng gỗ lớn sau này không còn cây keo và bạch đàn, trồng những cây bản địa mang tính lâu dài. Chi cục Kiểm Lâm đang nghiên cứu tham mưu cho UBND thành phố Đà Nẵng trình HĐND đưa ra những loại cây để trồng mang tính phát triển hiệu quả cho người dân”./.