T’coóh Phạm Văn Sơn cóh vel Nam Yên, chr’val k’coong ch’ngai Hoà Bắc, chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng c’moo đâu lấh 50 c’moo ơy, pr’loọng đông t’coóh nắc pr’loọng đăn đha rứt. C’moo 2023, diịc điêl t’coóh Sơn bơơn Chi cục Nông nghiệp thành phố Đà Nẵng zooi đoọng 150 p’nong m’ma a’tứch lâng máy ọp cr’liêng a’tứch ting bh’rợ “Pa dưr pa xớc a’tứch vel đông Hoà Bắc”. Nâu đoo nắc m’ma a’tứch k’tứi hil hân đhơ cơnh đêếc k’rơ, buôn băn, lêệ đha hưm yêm nắc vêy bấc apêê đươi dua kiêng đươi. Ting cơnh t’coóh Phạm Văn Sơn, bêl ahay pr’loọng đông mưy bhrợ ha rêê lâng vêy k’rong băn a’tứch lai đắh đồng bằng đơơng chô băn, hân đhơ cơnh đêếc zêng cắh liêm choom, tu cắh mặ choom ặt ma mung lâng đhr’năng plêệng k’tiếc cóh vel đông. Tơợ bêl băn a’tứch vel đông, lêy a’tứch k’rơ liêm, doọ váih pr’lúh cr’ay lâng băn zư doọ bil bấc c’rơ g’lêếh, pr’loọng đông bhui har bhlâng: “Moon zr’nưm bh’rợ nâu t’mêê hân đhơ cơnh đêếc vêy bơơn lêy liêm choom. Xoọc đâu acu băn mơ đâu, k’noọ tước đâu nắc vêy bhrợ t’bhứah. Băn a’tứch nâu liêm buôn, doọ bil bấc c’rơ g’lêếh. K’tiếc bhươn dzợ bhứah, cr’chăl nâu a’tốh pr’loọng đông chóh pa xoọng bơr pêê tơơm cha p’lêê cơnh pa néh, ổi lâng băn pa xoọng a’ọc, a’đha...”.

Tơợ 150 p’nong m’ma a’tứch bêl tr’nơợp, tu vêy băn zư liêm crêê, mưy c’moo t’tưn nắc t’nooi a’tứch âng pr’loọng đông t’coóh Phạm Văn Sơn ơy dzoọc lấh 300 p’nong pa zêng a’tứch l’lạch, a’tứch pay lêệ lâng a’tứch bhrợ m’ma. Xọoc đâu, lâng zên pa câl mơ 150-200 r’bhâu đồng đhị mưy ký, bh’rợ băn a’tứch âng t’coóh vêy gr’hoót đợc đơơng chô zên têêm ngăn ha pr’loọng đông. Lêy bhiệc băn a’tứch liêm choom, diịc điêl t’coóh Sơn vặ pa xoọng 50 ực đồng tơợ Ngân hàng Chính sách xã hội chr’hoong k’rong bhrợ c’roọl bh’năn, g’roong, câl máy xát ha roo lâng chóh pa xoọng tơơm cha p’lêê cơnh pa néh, bơ, píh bhung...

Đh’rứah lâng zâp bh’rợ b’băn, chr’val Hoà Bắc t’bhlâng pa dưr k’rơ zâp bh’rợ chóh crâng, chóh tơơm n’loong ga mắc, lấh mơ nắc zâp râu tơơm cha p’lêê... Nâu đoo nắc mưy ooy đợ c’lâng lướt bha lâng chrooi pa xoọng pa dưr zên pa chô lâng pa xiêr đha rứt nhâm mâng ha đhanuôr cóh vel đông. Cơnh bh’rợ chóh ổi âng pr’loọng đông t’coóh Nguyễn Văn Minh cóh vel An Định, chr’val Hoà Bắc. C’moo 2021, bơơn chính quyền vel đông xay moon đoọng đắh m’ma ổi lê Đài Loan, diịc điêl t’coóh Minh chấc lêy năl lâng k’rong bhrợ k’noọ 100 ực đồng đoọng chóh lấh 200 tơơm ổi. T’coóh Nguyễn Văn Minh hơnh déh: Tu vêy đươi bhrợ liêm crêê đắh bhiệc chóh lâng zư lêy, zâp c’moo bhươn ổi âng pr’loọng đông vêy choom bơơn bhrợ mơ 2 tước 3 chu, zâp chu vêy bơơn mơ 1 tước 2 tấn. Xoọc đâu, lâng zên pa câl tơợ 20 tước 25 r’bhâu đồng đhị mưy ký, bh’rợ chóh ổi nắc vêy đơơng chô ha pr’loọng đông t’coóh lấh 200 ực đồng: “UBND chr’val zooi đoọng ha pr’loọng đông bấc bhlâng, đắh pr’đươi pr’dua cung cơnh bhiệc pa câl bh’nơơn pr’đươi. Xọoc đâu, pr’loọng đông t’coóh k’rong chóh ổi, bêl ahay vêy chóh a’tao ha dợ zên pa câl cắh têêm ngăn nắc acu chóh ổi. Ổi nắc doọ vêy đươi hoá học, p’lêê n’đoo cắh choom đươi nắc acu pay ngâm búah. Acu vêy pa câl búah ổi, tọ 10 lít pa câl 800 r’bhâu đồng, vêy pa xoọng zên tơợ pa câl búah ổi dzợ”.

T’coóh Trương Thanh Nhân, Phó Chủ tịch UBND chr’val Hoà Bắc, chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng đoọng năl, chính quyền vel đông xoọc p’too p’zương đhanuôr pa dưr k’rơ zâp bh’rợ pa dưr pa xớc pr’ắt tr’mung tơợ ch’chóh lâng b’băn. Ooy đâu, pa zưm bhrợ t’bhứah zâp bh’rợ t’mêê cơnh băn a’ọc tăm, a’tứch vel đông, chóh ổi, píh... Tu nâu đoo nắc đợ bh’rợ tr’mung t’mêê, vêy chr’nắp dal; bh’rợ băn bhrợ liêm glặp lâng pr’đơợ plêệng k’tiếc cóh vel đông: “Xọoc đâu, bh’rợ băn a’tứch âng anoo Sơn xoọc pa dưr pa xớc liêm choom. Chi cục Nông nghiệp thành phố zooi đoọng m’ma tước máy ọp cr’liêng. A’tứch ta bhrợ m’ma pay đhị vel đông, cắh vêy pay đắh lơơng. Tu a’tứch vel đông k’rơ, lêệ yêm lâng pa câl chr’nắp. Lấh mơ, azi cung pa zưm pa dưr pa xớc zâp bh’rợ ch’chóh, b’băn liêm glặp lâng pr’đơợ vel đông đoọng bhrợ pr’đơợ ha đhanuôr pa bơơn bhrợ bấc zên”.

Đợ c’moo hanua, đhị zâp chr’val k’coong ch’ngai cơnh Hoà Bắc, Hoà Phú, chr’hoong Hoà Vang, đhanuôr ơy grơơ nhool k’rong bhrợ, tr’xăl tơơm chr’nóh, bh’năn băn ting cr’noọ cr’niêng thị trường. Bấc pr’loọng đhanuôr vêy k’tiếc bhươn bhứah liêm nắc ơy cha groong k’rong lêy ch’chóh, bhrợ pa dưr c’roọl bh’năn b’băn liêm nhâm. T’coóh Nguyễn Văn Vân, Chủ tịch Hội Nông dân chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng đoọng năl, Hội ta luôn xay moon, k’đươi đhanuôr bhrợ bhứah bh’rợ, k’tiếc bhrợ cha đoọng pa dưr thu nhập. Ooy c’moo 2023, Hội Nông dân chr’hoong ơy đoọng 116 hội viên vặ zên tơợ zên “Quỹ zooi đoọng đhanuôr” lâng pa zêng lấh 4,7 tỷ đồng: “Cóh Hoà Bắc cr’chăl đâu vêy bấc bh’rợ bhrợ cha liêm choom. Lấh mơ dzợ vêy du lịch vel bhươl ơy lâng xoọc pa dưr pa xớc. Hội cung vêy đoọng bấc hội viên nông dân cóh vel đông chr’hoong vặ zên đoọng pa dưr pa xớc pr’ắt tr’mung lâng lãi suất m’bứi, đhanuôr têêm ngăn pr’ắt tr’mung”./.

Nông dân miền núi Hòa Bắc phát triển kinh tế từ các mô hình trồng trọt, chăn nuôi

Thời gian qua, phong trào nông dân khởi nghiệp, lập nghiệp trên địa bàn xã miền núi Hoà Bắc, huyện Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng phát triển mạnh mẽ. Nhiều hộ gia đình đã mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi để xây dựng các mô hình trồng trọt, chăn nuôi cho hiệu quả kinh tế cao.

Ông Phạm Văn Sơn ở thôn Nam Yên, xã miền núi Hoà Bắc, huyện Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng năm nay đã ngoài 50 tuổi, gia đình thuộc diện hộ cận nghèo. Năm 2023, vợ chồng ông Sơn được Chi cục Nông nghiệp thành phố Đà Nẵng hỗ trợ 150 con gà giống và máy ấp trứng theo mô hình “Phát triển gà bản địa Hoà Bắc”. Đây là giống gà có trọng lượng nhỏ nhưng sức đề kháng cao, dễ nuôi, thịt lại ngon nên được người tiêu dùng ưa chuộng. Theo ông Phạm Văn Sơn, trước đây gia đình chủ yếu làm nông và có đầu tư nuôi các giống gà lai được chuyển từ miền xuôi lên nhưng đều thất bại do không phù hợp với khí hậu tại địa phương. Từ khi nuôi gà bản địa, thấy đàn gà phát triển tốt, ít bị dịch bệnh lại không tốn nhiều công sức, gia đình ông rất phấn khởi: “Nói chung mô hình này mới làm nhưng thấy bước đầu có triển vọng. Hiện tại tôi chỉ nuôi chừng này nhưng sắp tới sẽ nhân rộng thêm. Nuôi gà bản địa này rất thuận lợi, không tốn nhiều công sức. Đất vườn còn rộng, thời gian tới gia đình trồng thêm vài cây ăn quả như mít, ổi và nuôi thêm heo, vịt...”.

Từ 150 con gà giống ban đầu, nhờ chăn nuôi đúng quy trình kỹ thuật, một năm sau đàn gà nhà ông Phạm Văn Sơn đã tăng lên hơn 300 con gồm gà đẻ trứng, gà giống và gà lấy thịt. Hiện, với giá bán bình quân từ 150 - 200 nghìn/ký, mô hình nuôi gà của ông hứa hẹn sẽ mang lại thu nhập ổn định cho gia đình. Thấy việc nuôi gà mang lại nhiều thuận lợi, vợ chồng ông Sơn quyết định vay thêm 50 triệu đồng từ Ngân hàng Chính sách xã hội huyện đầu tư xây dựng chuồng trại, hàng rào bài bản, mua máy xay lúa và trồng thêm các loại cây ăn quả như mít, bơ, bưởi...

Cùng với các mô hình chăn nuôi, xã Hoà Bắc tích cực đẩy mạnh phong trào trồng rừng, trồng cây gỗ lớn, đặc biệt là các loại cây ăn quả... Đây là một trong những hướng đi chủ lực góp phần tăng nguồn thu nhập và giảm nghèo bền vững cho người dân địa phương. Điển hình như mô hình trồng ổi của gia đình ông Nguyễn Văn Minh ở thôn An Định, xã Hoà Bắc. Năm 2021, được chính quyền địa phương giới thiệu về giống ổi lê Đài Loan, vợ chồng ông Minh tìm hiểu và đầu tư gần 100 triệu đồng để trồng hơn 200 gốc ổi. Ông Nguyễn Văn Minh khoe: Nhờ tuân thủ tốt kỹ thuật trồng và chăm sóc, mỗi năm vườn ổi nhà ông cho thu hoạch từ 2 - 3 lần, mỗi lần từ 1 - 2 tấn. Hiện, với giá bán bình quân từ 20 - 25 nghìn/ký, mô hình trồng ổi mang lại thu nhập cho gia đình ông hơn 200 triệu đồng: “UBND xã hỗ trợ cho gia đình rất nhiều, cả vật chất lẫn tinh thần cũng như đầu ra cho gia đình. Hiện, gia đình chỉ đầu tư trồng ổi, trước đây có trồng mía mà giá mía bấp bênh quá nên tôi chuyển sang trồng ổi. Ổi thì tuyệt đối không dùng phân hoá học, trái nào không đạt yêu cầu thì tôi ngâm rượu. Hiện tôi có bán rượu ổi, bình 10 lít bán với giá 800 ngàn đồng, gia đình có thêm thu nhập từ rượu ổi nữa”.

Ông Trương Thanh Nhân, Phó Chủ tịch UBND xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng cho biết, chính quyền địa phương đang khuyến khích người dân đẩy mạnh các mô hình phát triển kinh tế từ trồng trọt và chăn nuôi. Trong đó, tập trung nhân rộng các mô hình mới như nuôi heo đen, gà bản địa, trồng ổi, bưởi... Bởi đây là nguồn sinh kế mới với giá trị kinh tế cao; phương thức chăn nuôi phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng tại địa phương. “Hiện nay mô hình nuôi gà bản địa chỗ anh Sơn đang phát triển khá tốt. Chi cục Nông nghiệp thành phố hỗ trợ từ con giống đến máy ấp trứng. Gà được nhân giống được lấy từ gà bản địa, chứ không nhân giống gà từ nơi khác vào. Vì gà bản địa rất khoẻ, thịt ngon chắc lại giá trị cao. Ngoài ra, chúng tôi cũng tập trung phát triển các mô hình trồng trọt, chăn nuôi phù với với điều kiện địa phương để tạo điều kiện hco nông dân nâng cao thu nhập.”

Những năm qua, tại các xã miền núi như Hòa Bắc, Hòa Phú, huyện Hoà Vang, bà con đã mạnh dạn đầu tư, chuyển đổi cơ cấu vật nuôi, cây trồng theo nhu cầu thị trường. Nhiều hộ gia đình có diện tích đất vườn lớn đã khoanh vùng đầu tư trồng trọt, xây dựng chuồng trại chăn nuôi bài bản. Ông Nguyễn Văn Vân, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng cho biết, Hội thường xuyên tuyên truyền, vận động bà con mở rộng quy mô, diện tích sản xuất để nâng cao thu nhập. Riêng năm 2023, Hội Nông dân huyện đã hỗ trợ 116 hội viên tiếp cận nguồn vốn “Quỹ hỗ trợ nông dân” với tổng số tiền trên 4,7 tỷ đồng: “Riêng ở Hoà Bắc thì phong trào phát triển kinh tế thời gian gần đây xuất hiện nhiều mô hình hiệu quả. Ngoài ra, du lịch cộng đồng cũng đã và đang phát triển rất tốt. Hội cũng cho nhiều hội viên nông dân trên địa bàn huyện vay vốn để phát triển kinh tế với lãi suất thấp, để bà con ổn định đời sống”./.