Tốt nghiệp xang lớp 12, A Lăng Thị Chon ắt coh đong zooi bhrợ ha rêê đhuốch lâng k’conh k’căn, xang n’năc năc bơơn k’diíc, n’niên acoon. Căh vêy bh’rợ tr’nêng nhâm mâng, râu ha ul đharựt đhơ vaih, pr’loọng đong Chon menh k’nặ tr’lơi. Chon k’noọ bấc pa bhlâng, năc đhơ bhrợ muy ha rêê, đhuốch năc căh choom ng’dưr k’van k’bhộ.

Chon lêy coh mạng xã hội Facebook lêy bấc manuyh prá xay pa câl đợ pr’đươi âng pr’loọng đong bhrợ, zập râu apêê zêng p’căh ooy “Phây” pa câl, hau tu ađay căh ting bhrợ? Cơnh đêêc năc Chon ting pa choom bhrợ, coh tr’nơớp năc p’căh đợ râu vêy coh bhươn đong p’căh ooy Facebook cơnh: Chứa âng pr’loọng đong choh, doọ đươi zơ nươu, 10 r’bhâu đồng muy 1 p’nong. Xang bêl p’căh, đanh năc vêy muy bơr cha năc manuyh nhăn ta mooh câl… 1 p’nong. Năc cơnh đêêc, t’ngay hân đoo Chin công p’căh, vêy bêl năc p’căh pa câl chứa, vêy bêl cậ ch’neh đêếp ha rêê, a tuông t’viêng loom, prí… Bêl ơy choom prá xay lâng bấc manuyh, vêy bấc apêê câl, Chon bhrợ t’bhưah bh’rợ pa câl chr’noh chr’bêết tước ooy thành phố Đà Nẵng, Tam Kỳ, Đại Lộc… Năc cơnh đêêc, t’ngay hân đoo diic điêl công lướt pay câl chr’noh chr’bêệt âng đhanuôr vel đong, đơơng pa câl cớ đoọng ha apêê câl n’lơơng coh xuôi ta bơơn zên. Chon prá xay: “Bhrợ ha rêê năc nhưh pa bhlâng, choom bhlâng năc muy đhêệng cha a năm, năc căh choom bhrợ t’vaih cr’van. Acu prá xay lâng k’diíc năc oó dzợ tr’vey tr’lin dzợ, năc mr’cơnh cr’noọ t’bhlâng bhrợ cha, pa dưr pr’loọng đong k’bhộ ngăn. Năc acu ting p’căh coh Facebook đoọng pa câl pr’đươi. Coh tr’nơớp căh lâh bấc ngai câl, năc acu đhơ p’căh. Coh t’tun vêy bấc ngai nhăn câl lâng xay moon hàng acu pa câl liêm choom bhlâng”.

3 c’moo pa câl chr’noh chr’bêệt cơnh bh’rợ n’nâu, pr’ắt tr’mông âng pr’loọng đong Chon ting t’ngay nhâm mâng, đợ zên bơơn pay pa chô coh zập c’xêê tơợ 10 ức tước 15 ức đồng. Tước ooy hân pêêh p’lêê vêy c’xêê amoó bơơn tước 20 ức đồng. Ting cơnh amoó Chon, năc đươi tơợ râu t’bhlâng lâng râu xay p’căh tơợ mạng xã hội facebook ơy bhrợ ha moó t’bhlâng lâng xay bhrợ liêm choom tơợ bh’rợ tơớp bhrợ cha âng đay: “Tước ooy hân noo pay pa chô chr’noh chr’bêệt, đong cu bấc pa bhlâng manuyh gluh mót. Vêy đoo t’ngay, đhanuôr guy tước k’r’bhâu p’nong chứa, vêy đoo t’ngay xe ga măc chở đơơng k’nhí, a hự, bọ đớc bing đong. Tr’câl tr’bhlêy đh’rưah u looih ặ, acu đương apêê coh xuôi điện xay moon đợ bấc năc acu p’căh bài coh mạng. Muy bơr bài p’căh năc apêê a’dêy a’ngăh n’năl tước đơơng chr’noh chr’bêệt ooy cu, ha dang căh năc acu tước ooy đong pay câl đoọng u zập đợ bấc. Đhanuôr mâng loom ooy chr’năp âng acu pay câl, năc apêê đoo doọ k’pân crêê ta k’đị chr’năp. Tu cơnh đêêc, đhanuôr mâng loom bhrợ têng”.

Tước nâu cơy, amoó Chon ơy bhrợ t’bhưah zr’lụ pay câl ooy pazêng chr’val đăn đêêc, amoó vêy bấc apêê zooi pay câl hàng. Xoọc đâu, đhơ ha bu đhanuôr tước guy prí, pa neh, atuông, prớ ariêu… ooy đong amoó. Hân noo n’đoo năc chr’noh râu đêêc, zập t’ngay Chon pay câl k’dâng bơr pêê tấn r’veh r’đoong.

Lâh tr’câl tr’bhlêy chr’noh chr’bêệt âng vel đong, diic điêl amoó A Lăng Thị Chon năc dzợ băn xoọng cr’đe. Lêy băn xoọng cr’đe liêm choom, diic điêl amoó pa trơơi m’ma, pa rưah tước k’ha riêng p’nong. Xoọc đâu, xoọng cr’đe pa câl vêy chr’năp tơợ 450 - 500 r’bhâu đồng muy 1kg; xoọng cr’đe m’ma k’dâng tơợ 1,5 ức tước 2 ức đồng bơr p’nong, pác lơi zên đươi dua, cr’năn xoọng cr’đe chô đơơng zên ha pr’loọng đong amoó zập c’xêê tơợ 25 tước lâh 30 ức đồng. Đha đhâm A lăng Cường cr’noon Xà Nghir prá xay: “Acu lêy amoó Chon tr’câl tr’bhlêy coh mạng xã hội Facebook cơnh đêêc năc bh’rợ t’mêê, liêm choom bấc. Căh muy ta bơơn zên ha pr’loọng đong năc dzợ zooi đhanuôr vêy zr’lụ pa câl chr’noh chr’bêệt nhâm mâng. Azi hơnh deh pa bhlâng amoó Chon lâng t’bhlâng ting bhrợ cơnh amoó”.

Amoó Bhơ Nướch Thị Bượu - Chủ tịch Hội Liên hiệp pân đil chr’val Za Hung, chr’hoong Đông Giang prá xay ooy bh’rợ tơớp bhrợ cha âng A Lăng Thị Chon cơnh đâu: “Amoó Chon căh muy bhrợ t’vaih cr’van cr’bhộ, năc dzợ ta luôn zooi pazêng pr’loọng đong zr’năh k’đhap, lum râu căh pr’đoọng coh pr’ắt tr’mông. T’mêê đâu, amoó zooi amoó Thanh coh cr’noon Xà Nghir 2 ức đồng câl ađha chô băn, zooi t’cooh Đhin coh cr’noon crêê cr’ăy ung thư 20 ký ch’neh lâng 1 ức đồng. Lâh n’năc, amoó Chon dzợ bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng đoọng ha pân đil lâng đha đhâm c’mor lum pr’ắt tr’mông zr’năh k’đhap ta bơơn zên coh zập c’xêê tơợ 2 tước 4 ức đồng”.

Pân đil tơớp bhrợ cha căh vêy u buôn bêl đh’rưah xay bhrợ bh’rợ âng manuy k’điêl, k’căn lâng bấc râu zr’năh k’đhap. Hân đhơ cơnh đêêc, ra pặ bh’rợ tr’nêng crêê cơnh lâng n’năl ghít râu chr’năp bh’rợ tr’nêng âng đay xoọc bhrợ năc bhrợ t’vaih ha pr’loọng đong lâng xã hội năc apêê ađhi amoó công choom xay bhrợ liêm choom ha dang vêy cr’noọ t’bhlâng cơnh amoó A Lăng Thị Chon./.

 Ứng dụng  mạng xã hội để tập cách làm ăn mới

Chị A Lăng Thị Chon ở thôn Xà Nghir xã Zà Hung, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. 8 năm trước chị lập gia đình với hai bàn tay trắng, cuộc sống hôn nhân gặp nhiều khó khăn, áp lực cơm áo gạo tiền khiến gia đình nhiều lúc “cơm chẳng lành canh chẳng ngọt”. Với quyết tâm khởi nghiệp, kinh tế gia đình của chị Chon không chỉ khá giả, mà còn tạo công ăn việc làm cho 7 phụ nữ ở địa phương.

Tốt nghiệp lớp 12, A Lăng Thị Chon ở nhà phụ bố mẹ việc nương rẫy rồi lấy chồng, sinh con. Không việc làm, cái đói cái nghèo đeo bám, gia đình Chon có lúc đứng trước bờ vực chia ly. Chon trăn trở rất nhiều, cứ bám nương, bám rẫy thì không thể nào khá lên được.

Chon đọc trên mạng xã hội Facebook thấy nhiều người đăng rao bán các sản phẩm nhà làm, thứ gì họ cũng đăng lên “Phây” bán được, tại sao mình không bắt chước? Thế là Chon học hỏi theo, ban đầu đăng những thứ có trong vườn nhà lên Facebook như: Thơm (dứa) nhà trồng, không thuốc, 10 ngàn đồng 1 quả. Sau khi đăng bài, rất lâu sau đó mới có 1 vài  người tương tác hỏi mua... 1 quả. Không nản chí, cứ thế ngày nào Chon cũng đăng, lúc thì đăng bán dứa, lúc thì đăng bán nếp rẫy, đậu đen xanh lòng, chuối... Khi đã kết nối với nhiều thành viên, có nhiều bạn hàng, Chon mở rộng mạng lưới bán hàng nông sản xuống tận thành phố Đà Nẵng, Tam Kỳ, Đại Lộc… Cứ thế, ngày ngày vợ chồng chị rong ruổi đi thu mua nông sản của bà con địa phương, bán lại cho thương lái dưới xuôi kiếm lời. Chon thật thà nói: “Làm nương rẫy rất khó khăn, giỏi lắm cũng chỉ đủ miếng ăn, chứ không thể nào làm giàu được. Em bàn với chồng đừng gây gổ nữa, mà đồng lòng làm ăn, xây dựng gia đình ấm no. Rồi em bắt chước đăng hàng lên Facebook để bán. Mới đầu  ít người mua lắm, em cứ đăng miết. Sau này nhiều người mua và khen hàng em chất lượng.”

3 năm buôn bán nông sản theo cách này, cuộc sống của gia đình Chon ngày càng ổn định, thu nhập bình quân hàng tháng từ 10 triệu đến 15 triệu đồng. Vào mùa trái cây có tháng chị kiếm đến 20 triệu. Theo chị Chon, chính quyết tâm và sự gợi ý từ mạng xã hội facebook đã thôi thúc và mang lại thành công trên con đường khởi nghiệp của mình: “Vào mùa thu hoạch nông sản, nhà em tấp nập người ra vào. Có hôm, bà con gùi đến cả ngàn trái dứa, có hôm cả xe tải củ nghệ, củ gừng, chất đầy nhà vậy á. Buôn bán với nhau quen rồi, em chỉ cần mối dưới xuôi điện lên nói số lượng  là em đăng bài trên trang mạng. Một số bài đăng cô chú biết đem đồ cho em, không là em tới nhà bà con thu mua để có  đủ số lượng. Bà con tin tưởng giá cả em thu mua, nên họ không lo bị ép giá. Do đó, bà con yên tâm sản xuất.”

Đến nay, chị Chon đã mở rộng địa bàn thu mua qua các xã lân cận, chị có nhiều cộng tác viên giúp thu mua hàng. Hiện nay, cứ chiều chiều là bà con mang gùi chuối, mít, đậu, ớt a riêu… đến tận nhà cho chị. Mùa nào thức ấy, mỗi ngày Chon thu mua khoảng vài tấn nông sản.

Ngoài thu mua nông sản địa phương, vợ chồng chị Alăng Thị Chon còn thử nuôi Dúi. Thấy nuôi Dúi hiệu quả, vợ chồng chị nhân giống, tái đàn lên hàng trăm con. Hiện nay, Dúi thương phẩm có giá  khoảng 450 - 500 ngàn đồng 1kg; Dúi giống khoảng 1,5 triệu - 2 triệu đồng 1 cặp, trừ tất cả chi phí, đàn dúi đem lại thu nhập cho gia đình chị Chon hơn 100 triệu đồng 1 năm. 

Từ thu mua nông sản, nuôi dúi, chị Chon đã tạo công ăn việc làm cho 7 lao động trong thôn. Sau khi trừ các chi phí, thu nhập của gia đình chị mỗi tháng từ 25 đến trên 30 triệu đồng. Thanh niên A Lăng Cường thôn Xà Nghir nói: “Tôi thấy chị Chon buôn bán thông qua mạng xã hội Face Book như thế là một cách làm mới mẻ nhưng có hiệu quả. Không chỉ có thu nhập cho gia đình mà còn giúp cho bà con có đầu ra tương đối ổn định. Chúng tôi rất phục chị Chon và cố gắng bắt chước làm theo.”

Chị BNước Thị Bượu- Chủ tịch Hội LHPN xã Zà Hung, huyện Đông Giang nhận xét về cách khởi nghiệp của A Lăng Thị Chon như sau: “Chị Chon không chỉ làm giàu, còn thường xuyên giúp đỡ các hộ gia đình gặp khó khăn, hoạn nạn, rủi ro trong cuộc sống. Mới đây chị giúp chị Thanh thôn Xà Nghir 2 triệu đồng để mua gà vịt về nuôi, giúp ông Đhin trong thôn bị ung thư 20 ký gạo với 1 triệu đồng. Ngoài ra, chị Chon còn tạo công ăn việc làm cho phụ nữ và thanh niên khó khăn giúp họ có thu nhập mỗi tháng từ 2 đến 4 triệu đồng”.

Phụ nữ khởi nghiệp thật không dễ dàng khi đồng thời thực hiện sứ mệnh làm vợ, làm mẹ với nhiều áp lực. Tuy nhiên, sắp xếp công việc một cách hợp lý và nhận thức rõ giá trị công việc của mình mang lại cho gia đình và xã hội thì chị em phụ nữ cũng có thể thành công nếu có quyết tâm như A Lăng Thị Chon./.