Đhị đêêc, căh muy bhrợ t’vaih  bh’rợ tr’nêng, pa dal bh’nơơn bh’rợ, năc dzợ chroi đoọng moon ghit râu bhriêl g’lăng âng đha nuôr coh cr’chăl moot ăt bhrợ đh’rưah

Đươi dua pr’đươi ta lơi tơợ tơơm k’bhôông, t’cooh Nguyễn Văn Lượng, coh tổ 6, chr’val Bờ Y âi grơơ loom pa dưr băn a trun coh c’thau. Ting t’cooh Lượng, atrun năc râu buôn băn, ch’na bâc năc dzraih k’bhôông pa zum lâng n’cam ch’nêêh, abhoo luuc đh’rưah. Năc đhêêng xang 30 tươc 45 t’ngay băn, atrun năc âi choom bơơn pay. Đươi dua bhrợ têng crêê cơnh, tợơ 100 c’thau atrun tr’nơơp, xang 6 c’xêê, t’cooh Lượng âi bhrợ t’bâc 1000 c’thau, muy c’thau tơợ 30 tươc 40 p’nong atrun. Zâp c’xêê, t’cooh đơơng pa câl k’zêt ký, vêy chr’năp tơợ 250-400.000 đồng muy kg ting ga măc k’tứi, đơơng chô bh’nơơn yêm têêm ha đong. T’cooh Nguyễn Văn Lượng xay moon:

“K’rong bhrợ m’ma năc acu  đhêêng k’rong bhrợ tơợ tr’nơơp a năm, nâu câi m’ma âng acu năc acu n’jưah pa câl, n’jưah pay m’ma năc băn pa dưr cớ, acu năc muy k’rong bhrợ p’xoọng c’thaulâng ch’na đoo a năm. Năc nâu câi acu dzợ k’rong p’xoọng, bêl ađay âi têêm năc choom muy c’xêê bơơn pa chô 7, 8 zêt ưc tươc muy ha riêng ưc đồng”.

C’moo 2016, anoo Nguyễn Xuân Tiến coh vêêl 4, chr’val Ia Tơi grơơ loom tơơp băn lêy  4 p’nong m’ma chr’gơơng. Anoo k’rong bhrợ đong c’roọl bhưah, l’thai, đh’rưah lâng choh p’xoọng 1ha  k’tang lâng pa zum p’xoọng abhoo, ha la n’loong đoọng bhrợ ch’na ha chr’gơơng. Tươc đâu, cr’năn chr’gơơng âng anoo pa dưr yêm têêm cơnh lâng lâh 20 p’nong. Ting anoo Tiến, chr’gơơng conh băn tươc 24 c’xêê năc choom ă pay t’ghêy, muy p’nong bơơn tơợ 300 tươc 500 gram t’ghêy cơnh lâng zên pa câl tơợ 15 tươc 20 ưc đồng/kg. Chr’gơơng căn tơợ 18 c’xêê năc choom ă u rưah, cr’chăl u bhung tơợ 7 tươc 8 c’xêê. C’moo 2021, anoo Tiến đh’rưah lâng apêê pr’loọng coh chr’val bhrợ t’vaih Hợp tác xã Nông nghiệp Đồng Tiến, pa dưr cr’năn chr’gơơng bâc lâh 100 p’nong. Hợp tác xã dzợ bhrợ têng bh’nơơn tơợ t’ghêy, đơơng chô đợ bh’nơơn yêm têêm lâng nhâm mâng:

“Moon pa zum l’lăm ahay công băn bâc râu âi, c’rooc công âi băn, bé công âi băn lâng công âi tơơp băn lêy chr’gơơng. Coh cr’chăl băn, lêy chr’gơơng n’nâu vêy c’rơ liêm, doó lâh buôn jeh ca ay, lâng buôn băn. Acu băn croọl zêng, năc p’zay lơi cr’chăl raach k’tang đoọng ha đoo caach, căh cơnh t’rí, c’rooc năc ahêê dzợ lươt pa tang. N’đăh cu công pa câl m’ma, bêl ooy ngai kiêng năc pa câl, cr’năn chr’gơơng công lưu động. Cơnh p’nong conh muy c’moo năc âi tơơp chăt t’ghêy, a đay căt t’ghêy năc dzang c’moo m’muy vêy chăt cớ”.

Vêêl Kon Vơng Kia coh chr’val Măng Đen vêy k’noọ 150 pr’loọng đha nuôr, bâc năc đha nuôr Xơ Đăng. Bâc c’moo ha nua, đha nuôr coh đâu tr’xin tr’xăl cơnh pr’chăp, cơnh bhrợ đoọng pa dưr tr’mông tr’meh. Tr’haanh bhlâng năc Tổ hợp tác bhơi r’veh, apul p’lêê k’tiêc chriêt. Xang 3 c’moo  p’zay bhrợ têng pr’đhang choh bhơi r’veh hữu cơ, tổ hợp tác âi zooi đha nuôr bhrợ têng ting c’lâng yêm têêm, nhâm mâng. Pa bhlâng năc, bh’rợ đơơng âng apêê m’ma cơnh clang Úc lâng k’đâc Nhật moot tơơp choh lêy âi đơơng chô bh’nơơn dal. Bh’nơơn bơơn pa câl đhị thành phố Hồ Chí Minh, đơơng chô k’noọ 200 ưc đồng zâp c’moo. Anoo A Blép, ma nưih ting pâh Tổ hợp tác đoọng năl, cr’chăl tươc nang bhơi r’veh vêy bơơn moot bhrợ du lịch, bhrợ têng ha cr’noọ lươt la lêy âng t’mooi:

“C’bhuh bhơi r’veh nâu đoo năc 12 pr’loọng bhrợ. 100% căh đươi z’nươu hóa học, năc muy đươi z’nươu sinh học. Ha dợ vă muy, bơr c’moo, vêy z’hai, bơơn pa choom đoọng lâng bhrợ t’vaih zăng liêm lâh. Coh cr’chăl tươc c’bhuh n’nâu vêy pa chăp tươc ooy choh bhơi r’veh đoọng vêy bhơi r’veh bâc năc t’pâh t’mooi du lịch tươc vêêl âng zi”.

Prang tỉnh Quảng Ngãi xooc vêy lâh 89.000 pr’loọng bơơn ch’ner Đha nuôr bhrợ têng cha choom, k’noọ 60 câu lạc bộ đha nuôr bhrợ cha choom. Apêê vêêl đong pa zum lâng cơ quan chuyên môn ta luôn pa choom đoọng, pa choom đoọng z’hai lâng xay bhrợ apêê chính sách zooi đoọng, zooi đha nuôr grơơ loom tr’xăl cơnh pa chăp, k’rong bhrợ pa dưr, ha dưr dal râu pa chô chroi đoọng yêm têêm pr’ăt tr’mông./.

NÔNG DÂN SÁNG TẠO, LÀM GIÀU TỪ NHIỀU MÔ HÌNH KINH TẾ

Mạnh dạn đưa giống mới vào sản xuất và sử dụng những nguồn phụ phẩm tưởng chừng bỏ đi, nhiều nông dân ở vùng cao Quảng Ngãi đã linh hoạt tìm hướng đi riêng, xây dựng mô hình kinh tế hiệu quả. Qua đó, không chỉ tạo thêm việc làm, tăng thu nhập, mà còn góp phần khẳng định sự sáng tạo, nhạy bén của người nông dân trong thời kỳ hội nhập

Tận dụng nguồn phụ phẩm từ cây dừa, ông Nguyễn Văn Lượng, ở tổ dân phố 6, xã Bờ Y đã mạnh dạn phát triển mô hình nuôi đuông dừa trong chậu. Theo ông Lượng, đuông dừa là loại ấu trùng dễ nuôi, thức ăn chủ yếu là xơ dừa kết hợp với cám gạo, cám bắp phối trộn. Chỉ sau 30 đến 45 ngày nuôi, nhộng đuông dừa có thể thu hoạch. Nhờ áp dụng đúng kỹ thuật, từ 100 thau đuông ban đầu, sau 6 tháng, ông Lượng đã nhân lên 1.000 chậu, mỗi chậu từ 15 đến 20 cặp đuông dừa. Trung bình mỗi tháng, ông cung cấp ra thị trường hàng chục ký đuông dừa, có giá từ 250.000 - 400.000 đồng một kg tùy loại, mang lại nguồn thu nhập ổn định cho gia đình. Ông Nguyễn Văn Lượng chia sẻ:

“Đầu tư giống thì tôi chỉ đầu tư ban đầu thôi, bây giờ con giống của tôi là tôi vừa bán, xong lại lấy con giống đó nuôi ra, tôi chỉ có đầu tư thêm cái thau với thực phẩm cho nó thôi. Mà bây giờ mình còn đang đầu tư thêm, khi mình cố định rồi thì có thể một tháng thu được bảy đến tám mươi triệu đến một trăm triệu đồng”.

Năm 2016, anh Nguyễn Xuân Tiến ở thôn 4, xã Ia Tơi mạnh dạn nuôi thử nghiệm 2 cặp hươu giống. Anh đầu tư dựng chuồng trại rộng rãi, thoáng mát, đồng thời trồng thêm 1ha cỏ và kết hợp bổ sung bắp, lá cây rừng để làm thức ăn cho hươu. Đến nay, đàn hươu của anh phát triển ổn định với hơn 20 con. Theo anh Tiến, hươu đực nuôi đến 24 tháng tuổi có thể cho nhung, mỗi con đạt từ 300 đến 500gram nhung với giá bán trên thị trường từ 15 đến 20 triệu đồng/kg. Hươu cái từ 18 tháng tuổi bắt đầu sinh sản, thời gian mang thai từ 7 đến 8 tháng. Năm 2021, anh Tiến cùng các hộ trong xã thành lập Hợp tác xã Nông nghiệp Đồng Tiến, phát triển đàn hươu lên hơn 100 con. Hợp tác xã còn chế biến sản phẩm từ nhung, mang lại nguồn thu nhập ổn định và bền vững:

“Nói chung trước đây cũng nuôi nhiều thứ rồi, bò cũng nuôi, dê cũng nuôi và cũng nuôi thử nghiệm hươu nữa. Trong quá trình nuôi thấy con hươu này có sức đề kháng, ít bị bệnh, bệnh tật và dễ nuôi. Mình nuôi nhốt hoàn toàn, chịu khó bớt chút thời gian cắt cỏ cho nó ăn, không như trâu, bò mà phải mất công đi chăn. Bên mình cũng bán giống, lúc nào ai có nhu cầu thì bán giống thì đàn hươu cũng lưu động. Như con đực một năm tuổi là bắt đầu nó mọc tróc rồi, là mình cắt tróc đi là sang năm mình có cắt thu năm đầu”.

Thôn Kon Vơng Kia ở xã Măng Đen có gần 150 hộ dân, chủ yếu là đồng bào Xơ Đăng. Những năm qua, bà con nơi đây từng bước thay đổi nếp nghĩ, cách làm để phát triển kinh tế. Tiêu biểu là Tổ hợp tác rau, củ xứ lạnh. Sau 3 năm kiên trì thực hiện mô hình trồng rau hữu cơ, tổ hợp tác đã giúp bà con sản xuất theo hướng an toàn, bền vững. Đặc biệt, việc đưa các giống mới như khoai lang Úc và bí Nhật vào trồng thử nghiệm đã mang lại hiệu quả kinh tế cao. Sản phẩm được tiêu thụ tại thị trường thành phố Hồ Chí Minh, mang lại thu nhập gần 200 triệu đồng mỗi năm. Anh A Blép, thành viên Tổ hợp tác cho biết, thời gian tới vườn rau sẽ được đưa vào khai thác du lịch, phục vụ nhu cầu tham quan và trải nghiệm của du khách:

“Nhóm rau đây là 12 hộ làm, 100% không dùng thuốc hóa học, chỉ dùng thuốc sinh học. Còn vay một, hai năm, có kỹ thuật, được hướng dẫn và cho làm nên đỡ hơn. Trong thời gian tới đây nhóm này sẽ hướng về trồng rau để có rau nhiều mà đón khách du lịch đến làng của mình”.

Toàn tỉnh Quảng Ngãi hiện có hơn 89.000 hộ đạt danh hiệu Nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi, gần 60 câu lạc bộ nông dân sản xuất kinh doanh giỏi. Các địa phương phối hợp với cơ quan chuyên môn thường xuyên tập huấn, chuyển giao kỹ thuật và triển khai các chính sách hỗ trợ, giúp nông dân mạnh dạn đổi mới tư duy, đầu tư sản xuất, nâng cao thu nhập góp phần ổn định đời sống./.