Pazêng t’ngay đâu, đhị bhươn p’lêê p’coo bhưah 7hecta âng t’cooh Phạm Định Độ, đhị chr’val Ân Mỹ, chr’hoong Hoài Ân, tỉnh Bình Định bấc manuyh tước k’rong câl pih bhung căh crêê hân noo. K’rơ bhầu tơơm pih bhung bọong tráu zooi pr’loọng t’cooh Độ vêy pa chô k’ha riêng ức đồng. T’cooh Độ ơy pa liêm k’tiếc choh keo, bạch đàn vaih nắc bhươn tơơm cha p’lêê pậ bhưah. T’cooh Phạm Đình Độ đoọng năl, tơơm cha p’lêê năc pa câl đhị bhươn đoọng ha pêê đơơng pa câl ooy lơơng: “Choh tơơm pih bhung doọ lâh k’đhap, bêl zập ngai bhrợ crêê kỹ thuật nắc bh’nơơn dal lâh tơơm chr’noh lơơng. Tơơm pih bhung choh tơợ 4 tước 5 c’moo nắc vêy pa chô têệm ngăn. Phòng Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl chr’hoong Hoài Ân ơy pa choom kỹ thuật, a đay ting bhrợ đoọng pa dưr bhươn chr’noh dưr liêm lâh mơ. Hân noo nâu nắc a cu xoọc pa câl lâng vêy pa chô mơ 600 ức đồng. Apêê tước k’rong câl tước bhươn ma pêêh. Ha dang vêy muy đong máy bhrợ têng liêm choom đhị vel đong nắc chr’năp ting ha dưr lâh mơ, ha dợ căh vêy đong máy nắc cung căh rau pa chô bấc”.

Chr’hoong Hoài Ân nắc vel đong pa dưr tơơm cha p’lêê ga mắc bhlầng âng tỉnh Bình Định. Prang chr’hoong vêy 3.932 héc ta tơơm cha p’lêê. Bơr pêê tơơm vêy đhăm ting bhưah đâh nắc: pih bhung, bơ, k’bhông, bhơc, sầu riêng. Chr’hoong Hoài Ân choh bhrợ t’bhưah đhăm chr’noh VietGap lâh 55 héc ta; xay bhrợ bhiệc ra lắp c’bhuh tưới đác liêm t’mêê, k’bơch coh bấc đhăm choh pih bhung. Xoọc đâu, bấc đhanuôr âng chr’hoong Hoài Ân ơy bơơn pa câl coh sàn thương mại điện tử. Đhơ cơnh đêêc, tơơm cha p’lêê nắc pa câl p’nong p’lêê ha dợ căh ơy bhrợ cơnh lơơng, pa câl la leh, đhr’năng tr’zêêng coh thị trường căh ơy k’rơ. T’cooh Võ Duy Tín, Trường Phòng Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl chr’hoong Hoài Ân đoọng năl, vel đong xoọc t’bhlầng choh bhrợ nông nghiệp, k’rong pa dưr zr’lụ bhrợ têng hàng hóa, t’bấc bh’nơơn pr’đươi; t’bhlầng pa têệt bhrợ têng lâng k’rong pa câl bh’nơơn chr’noh. Chr’hoong t’đui đoọng pa dưr, t’bhưah zập cr’noọ bh’rợ pa têệt bhrợ têng, choh bhrợ đươi dua công nghệ dal: “Đươi dua p’lêê pih bhung, p’lêê k’bhông ơy pa câl coh thị trường coh k’tiếc k’ruung hêê đoọng bhrợ vaih bâc pr’đươi lơơng tơợ n’căr pih bhung, n’căr k’bhông nắc xoọc đâu căh ơy vêy. Coh c’moo 2024, chr’hoong Hoài Ân năl ghit muy coh pazêng bh’rợ bha lầng nắc t’đang đong k’rong bhrợ, apêê doanh nghiệp xay moon lâng đong k’rong bhrợ căh cợ đong máy bhrợ têng apêê pr’đươi lơơng, zập bh’nơơn chr’noh âng vel đong đoọng pa dưr chr’năp, bh’nơơn pr’đươi xoọc vêy, pa bhlầng nắc 2 pr’đươi bha lầng nắc tơơm pih bhung lâng k’bhông xiêm”.

Pa liêm đhr’năng chr’noh chr’bêệt bơơn hân noo nắc k’đhap đoọng pa câl Sở Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl tỉnh Bình Định pa zưm lâng Sở Công thương tỉnh lâng apêê vel đong bhrợ têng t’nooi chr’năp tơợ ma nuyh bhrợ têng, k’rong câl tước bhrợ têng pr’đươi lơơng. T’cooh Trần Văn Phúc, Giám đốc Sở Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl tỉnh Bình Định đoọng năl, tỉnh t’đang doanh nghiệp ting pâh bhrợ têng ghit liêm zập rau chr’noh coh vel đong: “Cơnh lâng ngành nông nghiệp năc cha mêệt lêy cớ pazêng đhăm quy hoạch pa dưr tơơm choh bha lầng lâng tơơm cha p’lêê. Bhrợ cơnh ooy đoọng ahêê k’đhơợng lêy quy hoạch lâng bhrợ têng liêm coh bh’nơơn chr’noh nâu đoọng oọ vaih đhr’năng u xưa, k’đhap pa câl cơnh lâng đhanuôr”.

Tước nâu kêi, tỉnh Bình Định ơy ting xơợng c’lâng xa nay đoọng ha Công ty Cổ phần Thực phẩm Dinh Dưỡng Hữu Cơ Việt Nam – Vinanutrifood bhrợ c’la k’rong bhrợ Dự án zr’lụ bhrợ têng chr’noh chr’bêệt k’rong. Dự án bhưah 10 héc ta đhị vel 2, chr’val Bình Nghi, chr’hoong Tây Sơn, tỉnh Bình Định. Bh’rợ âng dự án nắc bhrợ têng k’rong, pazêng zập ch’na bh’năn, p’lêê p’coo đơc coh lon, bột, thực phẩm chức năng lâng pr’đươi pa liêm. Pazêng đợ zên k’rong bhrợ Dự án nắc lâh 495 tỷ đồng lâng moon đơc nắc bhrợ pa xang, moọt bhrợ têng coh Qúy IV c’moo 2027. Nâu nắc muy dự án quy mô ga mắc, đơơng chr’năp t’mêê ha dưr, đươi dua công nghệ liêm t’mêê, t’vaih bh’nơơn pr’đươi dal chr’năp, bhrợ cơnh thị trường đươi dua. Dự án nâu bêl moọt bhrợ têng năc chroi k’rong bhrợ pa dưr ha rêê đhuôch, crâng, công nghiệp bhrợ têng, t’vaih bhiệc bhrợ lâng bh’nơơn pa chô đoọng ha đhanuôr vel đong, pa dưr dal chr’năp bhrợ têng ha rêê đhuôch, chroi k’rong bhrợ têng pa dưr pr’ặt tr’mông âng đhanuôr coh tỉnh. T’cooh Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định moon ghit, tỉnh nắc xoọc bhlêh lơi pazêng k’đhap k’ra đoọng apêê đong máy đâh bhrợ têng: “Đăh bhrợ ha rêê đhuôch nắc ơy xăl tơơm chr’noh đoọng t’vaih zr’lụ bhrợ têng ga mắc lâh. Xoọc đâu, dzợ bấc đong k’rong bhrợ đăh đong máy bhrợ têng kiêng k’rong bhrợ. Tỉnh nắc ra pặ cớ pazêng zr’lụ bhrợ đong máy bhrợ têng. Coh đêêc bhrợ têng tơợ bh’nơơn ha rêê đhôch nắc rau t’đui đoọng tơợp bhrợ. Cơnh đêêc ahêê nắc t’đang apêê đong k’rong nhà máy moọt bhrợ ooy đâu. A hêê jưah vêy ha rêê đhuôch, jưah vêy công nghiệp, pa zay nắc căh muy bhrợ têng xoọc tr’nơợp dzợ”./.

NÂNG CAO GIÁ TRỊ NÔNG SẢN BÌNH ĐỊNH

Tỉnh Bình Định có diện tích trồng cây ăn trái như bưởi, dừa xiêm, sầu riêng, mít... khá lớn. Tuy nhiên, trái cây chỉ bán thô cho thương lái chưa mang lại hiệu quả cao, thiếu tính bền vững. Tỉnh này đang tập trung thu hút đầu tư các dự án lớn về chế biến nông sản, chế biến sản phẩm từ trái cây nhằm nâng cao giá trị nông sản.

Những ngày này, tại vườn trái cây rộng 7 hécta của ông Phạm Đình Độ, ở xã Ân Mỹ, huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định rất đông thương lái thu hái vụ bưởi trái vụ. Hàng nghìn cây bưởi da xanh trĩu quả giúp gia đình ông Độ thu nhập hàng trăm triệu đồng. Ông Độ đã phục hóa vùng gò đồi trồng keo, bạch đàn thành vườn trái cây rộng lớn. Ông Phạm Đình Độ cho biết, trái cây chủ yếu bán tại vườn cho thương lái đưa đi nơi khác tiêu thụ: “Trồng cây bưởi da xanh không khó lắm, khi mọi người làm đúng kỹ thuật thì hiệu quả hơn các cây khác. Cây bưởi trồng từ 4 đến 5 năm là có thu hoạch ổn định. Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Hoài Ân hướng dẫn bên kỹ thuật rồi, mình học thêm để phát triển vườn cây ăn trái xanh tốt. Vụ này tôi đang bán trái cây và thu nhập 600 triệu đồng. Thương lái đến tận vườn thu mua và tự hái. Nếu có một nhà máy chế biến sâu tại địa phương thì tốt hơn, chớ không có nhà máy là thất bại”.

Huyện Hoài Ân là địa phương phát triển cây ăn trái lớn nhất tỉnh Bình Định. Toàn huyện có 3.932 hécta cây ăn quả. Một số cây có diện tích tăng nhanh như: bưởi, bơ, dừa, chôm chôm, sầu riêng. Huyện Hoài Ân duy trì và nhân rộng diện tích đạt chứng nhận VietGAP trên 55 hécta; triển khai lắp đặt hệ thống tưới tiên tiến, tiết kiệm trên nhiều diện tích sản xuất cây bưởi da xanh. Hiện nay, nhiều nông sản của huyện Hoài Ân đã được đưa lên sàn thương mại điện tử. Tuy nhiên, cây ăn trái chủ yếu bán thô, chưa qua sơ chế và chế biến mà chỉ ở quy mô nhỏ, khả năng cạnh tranh trên thị trường còn hạn chế. Ông Võ Duy Tín, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Hoài Ân cho biết, địa phương đang đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp, tập trung phát triển vùng sản xuất hàng hóa, đa dạng hóa sản phẩm; tăng cường liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Huyện ưu tiên phát triển, nhân rộng các mô hình liên kết sản xuất, trồng trọt ứng dụng công nghệ cao: “Sử dụng trái bưởi, trái dừa chế biến thị trường trong nước để làm ra các loại nguyên liệu từ vỏ bưởi, vỏ dừa thì hiện nay chưa có. Trong năm 2024, huyện Hoài Ân xác định một trong những nhiệm vụ trọng tâm là kêu gọi nhà đầu tư, các doanh nghiệp đặt vấn đề cho đầu tư cơ sở chế biến hay nhà máy chế biến sâu, các sản phẩm nông sản của địa bàn để mà phát huy giá trị, sản phẩm hiện có, đặc biệt 2 sản phẩm chủ lực là cây bưởi da xanh và dừa xiêm”.

Khắc phục tình trạng nông sản được mùa lại khó tiêu thụ, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Định phối hợp với Sở Công thương tỉnh và các địa phương xây dựng chuỗi giá trị từ người sản xuất, thu mua đến chế biến sâu. Ông Trần Văn Phúc, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Định cho biết, tỉnh kêu gọi doanh nghiệp tham gia chế biến sâu các loại nông sản trên địa bàn: “Đối với ngành nông nghiệp phải rà soát lại những diện tích quy hoạch phát triển cây trồng chủ lực và cây ăn quả. Làm thế nào chúng ra quản lý quy hoạch và thực hiện tốt trong sản phẩm của trồng trọt này để làm sao không có sản phẩm thừa, khó tiêu thụ đối với bà con”.

Đến nay, tỉnh Bình Định đã chấp thuận chủ trương cho Công ty Cổ phần Vinanutrifood Bình Định thuộc Công ty Cổ phần Thực Phẩm Dinh Dưỡng Hữu Cơ Việt Nam - Vinanutrifood làm chủ đầu tư Dự án Khu sản xuất, chế biến nông, lâm sản tập trung. Dự án rộng 10 héc ta tại thôn 2, xã Bình Nghi, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định. Mục tiêu của dự án là sản xuất và chế biến nông, lâm sản tập trung, bao gồm các loại thức ăn chăn nuôi, hoa quả đóng lon, hoa quả hòa tan, thực phẩm chức năng và mỹ phẩm. Tổng vốn đầu tư Dự án hơn 495 tỷ đồng và dự kiến hoàn thành, đi vào hoạt động trong Quý IV năm 2027. Đây là một dự án có quy mô lớn, mang tính đột phá, sử dụng công nghệ tiên tiến, tạo ra sản phẩm có chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu thị trường. Dự án này khi đi vào hoạt động sẽ góp phần thúc đẩy phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp, công nghiệp chế biến, tạo việc làm và thu nhập cho người dân địa phương, nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Ông Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định khẳng định, tỉnh đang tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc để các nhà máy chế biến sớm xây dựng đi vào hoạt động: “Về nông nghiệp chúng ta đã chuyển đổi cơ cấu cây trồng để tạo vùng nguyên liệu lớn cho sản xuất chế biến. Hiện nay còn rất nhiều nhà đầu tư về nhà máy chế biến muốn đầu tư. Tỉnh sẽ tiếp tục bố trí những khu vực làm nhà máy chế biến. Trong đó chế biến từ sản phẩm nông nghiệp là căn cơ. Như vậy chúng ta tiếp tục kêu gọi các nhà máy vào đây nữa. Chúng ta vừa có nông nghiệp, vừa có được công nghiệp, kiên quyết là không xuất thô nữa"./.