Lâh m’pâng c’xêê nâu, prloọng amoó Hôih Thị Hinh lâng đhanuôr Cơ Tu đhị  vel Tưr, chr’val Tây Giang k’rong pa mâng c’roọl đoọng zư lêy cr’năn bh’năn tơợ bêl pleng k’tiếc tr’xăl. Amoó Hôih Thị Hinh đoọng năl, pr’loọng amoó băn a’ọc ơy 4 c’moo đâu âng pazêng cr’năn mơ 40 p’nong m’ma lâng pa câl lêệ. Zập c’moo, pa chô tơợ băn a’ọc lâh 50 ức đồng tơợ ơy lơi zên k’rong bhrợ. Năc tơợ bh’nơơn pa chô đơ bhlầng âng pr’loọng đong đh’rưah lâng bhrợ ruộng tông. Tơợ g’luh pa câl k’nặ 10 p’nong t’mêê đâu, xoọc coh c’roọl dzợ 5 p’nong m’ma. Xơợng năc vaih pr’luh pa’zruôh a’ọc Châu Phi dưr vaih đhị vel đong, pr’loọng amoó ơy groong zr’lụ b’băn, câl vôi bột vước zập prang, pa xoọng ch’na bh’năn đoọng ha ọc k’rơ lâh mơ.

“Pr’loong đong cu cung cơnh đhanuôr coh vel ơy t’bhlầng groong pa liêm zr’lụ băn, căh đoọng ngai moọt. Nâu năc tơợ bơơn pa chô kinh tế âng pr’loọng đong tu cơnh đêêc nắc zi pa ghit. Lâh mơ zư liêm c’rọol, đhơ pleng boo đhí nă a cu cung đoọng a’ọc cha zập ch’na bh’năn đoọng pa dưr c’rơ, cha mêệt lêy đhr’năng pr’luh đoọng vêy cơnh pa dưah đâh loon” - Amoó Hôih Thị Hinh moon xay. 

Pr’loọng đong amoó Bnươch Thị Blắc đhị vel R’Cung năc muy coh pazêng pr’loọng vêy băn a’ọc bấc bhlâng đhị chr’val Avương. Zập c’moo, pr’loọng amoó băn lâh 2000 p’nong a’tứch lâng k’nặ 100 p’nong a’ọc. Bhiệc cha groong pr’luh đoọng ha cr’năn bh’năn bơơn amoó pa ghit. Ting cơnh amoó Blăc, tơợ ơy pa câl lâh 100 p’nong a tưch moọt x’rịa c’xêê 6 t’mêê đâu, pr’loọng pa đhêy băn pa dưr cớ coh 2 c’xêê đoọng k’chêệt pa liêm pr’luh cr’ay. Xoọc đâu, pr’loọng amoó xoọc k’rong k’rang, zư lêy cr’năn a’ọc m’ma lâh 10 p’nong k’nặ 1 c’xêê. T’mêê đâu, amoó pay 2 ức đồng đoọng tiêm c’bhuh vắc xin cơnh thương hàn, tụ huyết trùng, pr’luh pa’zruôh a’ọc Châu Phi đoọng cha groong cr’ay a’ọc cơnh lâng đhr’năng trơơi bọo pr’luh.

Amoó Blăc đoọng năl:“Cơnh a zi ặt ma mông coh da ding ca coong năc ma mông tơợ ch’choh b’băn đơ bhlầng. Xơợng báo đài moon pr’luh dưr vaih đhị bấc vel đong, cung bhrợ a zi k’rang bhlầng. Pr’loọng cu pa xiêr đoọng manuyh tước ooy zr’lụ b’băn, tiêm vắc xin tả, đươi cán bộ moọt cha mêệt lêy ta luôn đoọng đâh bơơn lêy đhr’năng pr’luh. Cr’chăl nâu, pa xiêr đhr’năng bil bal kinh tế, pa bhlầng năc bêl pleng boo, p’răng tr’xăl pâm bhroọt cơnh xoọc đâu a tưch buôn chêệt bấc”.

Cơnh lâng đhr’năng bấc k’rơ âng pr’luh pa’zruôh a’ọc châu Phi, manuyh b’băn đhị da ding ca coong thành phố Đà Nẵng ơy pa ghit cha groong pr’luh bh’năn lâng bấc bh’rợ cha groong. Coh đêêc, bấc pr’loọng b’băn ơy k’rong tiêm vắc xin cha groong pr’luh. Ting cơnh anoo Hôih Akhấy, c’la âng cơ sở kinh doanh ch’na bh’năn lâng za nươu thú y đhị vel Azứt, chr’val Avương, cr’chăl nâu anoo ta luôn lướt tiêm vắc xin cha groong pr’luh coh bh’năn băn đoọng ha đhanuôr đhị zr’lụ. Coh c’xêê 7 nâu, anoo ơy tiêm k’rơ bhầu t’niêm vắc xin cha groong pr’luh coh bh’năn băn, cơnh tụ huyết trùng, thương hàn, pa’zruôh a’ọc châu Phi, bhih buum bọop tr’plooc chr’coọp, cúm H5N1… Cơnh lâng vắc xin cha groong pr’luh pa’zruôh a’ọc châu Phi, cơ sở anoo ơy tiêm lâh 300 t’niêm lâng năc t’bấc coh cr’chăl tước đâu.

“Zập đoo t’ngay zêng vêy đhanuôr t’đang điện k’đươi lướt tiêm za nươu đoọng bh’năn apêê. Zr’lụ nâu muy a cu bhrợ đăh thú y, tu cơnh đêêc trơ vâng pa bhlầng tu cơnh đêêc nắc pa zay lướt tiêm đoọng ha đhanuôr tệêm loom. Pa bhlầng năc cr’chăl pr’luh pa’zruôh a’ọc Châu Phi cơnh xoọc đâu, đhanuôr k’rang bhlầng. Lâh mơ tiêm vắc xin năc dzợ pa choom đhanuôr cha groong pr’luh tơợ lơơng” - Anoo Hôih Akhấy đoọng năl. 

Chr’val Avương, thành phố Đà Nẵng xoọc vêy pazêng cr’năn bh’năn lâh 4.100 p’nong, coh đêêc k’nặ 3.000 p’nong a’ọc. T’cooh Briu Quân, Chủ tịch UBND chr’val Avương đoọng năl, zập c’moo vel đong zêng dap lêy, cha mêệt đợ bh’năn băn đoọng t’vaih xa nay tiêm cha groong pr’luh cr’ay. Muy chu tơợ c’xêê 3 tước c’xêê 4, vel đong nắc ơy tiêm mơ 7.400 tọ vắc xin cha groong zập rau pr’luh bhih buum bọop, tụ huyết trùng, pa’zruôh a’ọc… đoọng ha cr’năn bh’năn. Tơợ c’xêê 9 tước c’xêê 10 nắc xay bhrợ tiêm vắc xin đoọng ha bh’năn g’luh 2 ting đợ mơ ra pặ.

T’cooh Bríu Quân đoọng năl: “Cơnh lâng đhr’năng pr’luh pa’zruôh a’ọc châu Phi dưr vaih đhị bấc ooy, Avương năc c’riing đoọng tơợp đấc ooy apêê chr’val Tây Giang, Hùng Sơn, tu cơnh đêêc nắc bh’rợ cha groong pr’luh bơơn chính quyền vel đong bhrợ ghit liêm. Ting đêêc, vel đong ơy t’bhlầng bh’rợ cha mêệt lêy đhr’năng tr’câl tr’bhlêy, âng đơơng tơợ lơơng tước; t’bhlầng xay moon, pa choom pr’loong b’băn cha mêệt đhr’năng pr’luh, đâh bơơn lêy lâng xay moon ha dang bơơn lêy leh pr’luh coh bh’năn băn đoọng đâh loon cha groong, ọo đơc trơơi boọ bấc ooy”.

CHỦ ĐỘNG BẢO VỆ ĐÀN GIA SÚC, GIA CẦM 

Hiện nay, nhiều nơi ở khu vực miền núi, vùng cao thành phố Đà Nẵng thời tiết thất thường, sáng nắng, chiều mưa. Đây cũng là thời điểm dễ phát sinh các loại dịch, bệnh gây hại cho đàn gia súc, gia cầm. Công tác phòng, chống dịch bệnh đang được các địa phương và người dân tăng cường nhằm bảo vệ an toàn cho đàn vật nuôi.

Hơn một tháng nay, gia đình chị Hôih Thị Hinh và bà con Cơ Tu ở thôn Tưr, xã Tây Giang tập trung gia cố chuồng, trại để bảo vệ đàn vật nuôi khi thời tiết thay đổi thất thường. Chị Hôih Thị Hinh cho biết, gia đình chị nuôi lợn đã gần 4 năm nay với tổng đàn khoảng 40 con giống và thương phẩm. Mỗi năm, thu nhập từ chăn nuôi lợn được hơn 50 triệu đồng sau khi trừ chi phí. Đây là nguồn thu nhập chính của gia đình bên cạnh làm ruộng, nương. Sau đợt xuất bán gần 10 con lợn mới đây, hiện trong chuồng còn 5 con giống. Nghe tin dịch tả lợn châu Phi bùng phát ở nhiều địa phương, gia đình chị đã rào, chắn lại khu vực chăn nuôi, mua vôi bột về rắc xung quanh, bổ sung thức ăn dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng cho đàn lợn. 

“Gia đình tôi cũng như bà con trong thôn đã tăng cường rào lại khu vực chăn nuôi, không cho người lạ vào. Đây là nguồn kinh tế chính của gia đình nên phải thật cẩn thận. Ngoài giữ vệ sinh chuồng trại đảm bảo, dù trời mưa gió tôi cũng phải cho lợn ăn đầy đủ để tăng cường sức đề kháng, theo dõi dịch, bệnh trên đàn lợn để có chữa trị kịp thời” - Chị Hôih Thị Hinh cho hay. 

 Gia đình chị Bnướch Thị Blắc ở thôn R’cung là một trong những hộ có gia trại chăn nuôi lớn nhất xã Avương. Bình quân mỗi năm, gia đình chị phát triển hơn 2.000 con gà và đàn lợn gần 100 con. Việc thực hiện phòng ngừa dịch, bệnh cho đàn vật nuôi luôn được chị thực hiện nghiêm ngặt. Theo chị Blắc, sau đợt xuất bán hơn 100 con gà vào cuối tháng 6 vừa qua, gia đình tạm hoãn tái đàn trong 2 tháng để xử lý mầm mống dịch bệnh. Hiện, gia đình đang tập trung chăm sóc, bảo vệ đàn lợn giống hơn 10 con gần 1 tháng tuổi. Mới đây, chị bỏ ra hơn 2 triệu đồng để tiêm một số loại vắc xin như, thương hàn, tụ huyết trùng và dịch tả lợn châu Phi để phòng bệnh cho đàn lợn trước nguy cơ lây nhiễm dịch.

Chị Blắc cho biết thêm: “Người miền núi như tôi, kinh tế dựa vào trồng trọt, chăn nuôi là chính. Nghe tin tức báo đài nói dịch tả lợn bùng phát tại nhiều địa phương cũng khiến gia đình lo lắng cho heo, gà nhà mình. Gia đình tôi hạn chế người lạ vào khu vực chăn nuôi, tiêm vắc xin tả lợn, nhờ cán bộ thú ý vào kiểm tra thường xuyên để sớm phát hiện dịch bệnh, tạm thời ngừng cho đàn lợn ăn các loại thực phẩm vận chuyển ở dưới phố lên... Thời gian này, gia đình tôi chưa tái lại đàn gà sau đợt xuất bán vừa qua để xử lý mầm bệnh, hạn chế tổn thất kinh tế, nhất là khi thời tiết mưa, nắng thất thường như hiện nay gà thường bị chết nhiều”. 

Trước diễn biến phức tạp của dịch tả lợn châu Phi, người chăn nuôi ở miền núi thành phố Đà Nẵng đã chủ động bảo vệ đàn vật nuôi với nhiều giải pháp. Trong đó, nhiều hộ chăn nuôi đầu tư tiêm vắc xin phòng dịch bệnh cho gia súc, gia cầm của gia đình. Theo anh Hôih Akhấy, Chủ cơ sở kinh doanh thức ăn, vật tư chăn nuôi và thuốc thú y ở thôn Azứt, xã Avương, thời điểm này, anh thường xuyên đi tiêm vắc xin phòng dịch, bệnh cho đàn vật nuôi của bà con trong vùng. Trong tháng 7, anh đã tiêm cả ngàn mũi vắc xin phòng các loại dịch bệnh trên đàn gia súc, gia cầm, như tụ huyết trùng, thương hàn, dịch tả lợn châu Phi, lở mồm long móng, cúm H5N1,... Riêng vắc xin phòng dịch tả lợn châu Phi, cơ sở anh đã tiêm trên 300 mũi và sẽ tiếp tục tăng cao trong thời gian tới.

“Ngày nào bà con cũng gọi điện để đăng ký tiêm vắc xin phòng dịch, bệnh cho đàn gia súc, gia cầm nên tôi khá bận rộn. Cả vùng chỉ có mình tôi làm ngành thú y nên cũng cố gắng sắp xếp thời gian đi tiêm vắc xin để bà con yên tâm. Nhất là thời điểm dịch tả lợn bùng phát hiện nay, bà con rất là lo lắng. Ngoài tiêm vắc xin thì mình còn hướng dẫn bà con cách ngăn ngừa dịch bệnh từ bên ngoài” - Anh Hôih Akhấy cho biết. 

Xã Avương, thành phố Đà Nẵng hiện có tổng đàn gia súc hơn 4.100 con, trong đó gần 3.000 con lợn. Ông Bríu Quân, Chủ tịch UBND xã Avương cho biết, hằng năm địa phương đều thống kê, rà soát số lượng gia súc, gia cầm để xây dựng kế hoạch tiêm phòng dịch bệnh. Đợt một từ tháng 3 đến tháng 4, địa phương đã tổ chức tiêm khoảng 7.400 liều vắc xin phòng các loại bệnh lở mồm long móng, tụ huyết trùng, dịch tả lợn… cho đàn gia súc. Từ tháng 9 đến tháng 10 tiếp tục triển khai tiêm vắc xin cho đàn gia súc đợt 2 theo số lượng phân bổ.

Ông Bríu Quân cho biết: “Trước tình hình dịch tả lợn châu Phi bùng phát ở nhiều nơi, Avương là cửa ngõ đi lên các xã Tây Giang, Hùng Sơn nên công tác phòng, chống dịch, bệnh luôn được chính quyền địa phương thực hiện nghiêm ngặt. Theo đó, địa phương đã tăng cường công tác kiểm tra các cơ sở giết mổ; giám sát việc mua bán, vận chuyển gia súc, gia cầm từ các nơi đến; đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn các hộ chăn nuôi theo dõi tình hình dịch bệnh, sớm phát hiện và khai báo khi đàn gia súc, gia cầm có dấu hiệu ốm, mắc bệnh để triển khai phương án chữa trị kịp thời, ngăn ngừa sự lây lan”./.