Chr’hoong da ding ca coong Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa lalăm a hay nắc chr’hoong đha rựt bhlầng. Prang chr’hoong vêy 8 đơn vị hành chính cấp chr’val, năc đhị ặt ma mông âng 13 k’bhuh acoon coh đhi noo, coh đêêc bấc bhlầng nắc ma nuyh Raglai, pay ¾ đợ đhanuôr prang chr’hoong. X’rịa c’moo 2021, đợ pr’loọng đha rựt, đăn đha rựt prang chr’hoong lâh 66%. Chr’hoong Khánh Sơn nắc 1 coh 74 chr’hoong đha rựt prang k’tiếc k’ruung cr’chăl 2021 – 2025. Bhrợ cơnh ooy đoọng z’lâh đanh mâng năc bọop t’mooh bơơn chính quyền, đhanuôr vel đong pa căh đhị bấc c’moo hay.

Lâng pr’đơợ nắc da ding dal mơ 1.000m, pleng k’tiếc liêm, Khánh Sơn vêy pr’đơợ liêm buôn đoọng pa dưr choh tơơm cha p’lêê. Chr’hoong ơy tơợp choh, t’bhưah liêm choom tơơm sầu riêng, măng cụt, bhơc… Pa bhlầng, tơơm sầu tiêng ơy chăt vaih riah, boong p’lêê ngam, năc rau bhui har cơnh lâng đhanuôr da ding ca coong. Sầu Riêng Khánh Hòa ơy vaih chr’năp tr’haanh, zập hécta sầu riêng pa chô mơ 15 tấn/c’moo, đơơng chô bh’nơơn ha ma nuyh choh lâh 1 tỷ đồng. Nâu năc đợ zên bấc bhlầng cơnh lâng đhanuôr da ding ca coong. T’cooh Trần Văn Toàn, ặt đhị thị trấn Tô Hạp, chr’hoong Khánh Sơn đoọng năl: “Tơơm sầu riêng tơợp hân noo chr’năp zăng tệêm ngăn, xoọc tr’nơợp, apêê k’rong câl tước bhươn câl lâng chr’năp 80 – 85 r’bhầu/kh, coh t’tun đâu nắc xiêr dzợ 65 – 70 r’bhầu/kg. Đhơ cơnh đêêc cung dzợ vêy pa chô zên lời, mơ 30 r’bhầu, đhanuôr cung vêy pa chô zên lời, mơ đêêc cung tệêm ngăn ặ, choom hâng hơnh. P’lêê sầu riêng nâu năc g’nưm tơợ Trung Quốc bấc, đhanuôr rơơm coh t’tun đâu, coh k’tiếc k’ruung hêê câl ting bấc lâh đoọng chr’năp ting tệêm ngăn lâh mơ”.

Tơợ tơợp nhiệm kỳ tước nâu kêi, vêy lâh 1.200 tỷ đồng bơơn Nhà nước k’rong bhrợ đhị chr’hoong Khánh Sơn đoọng pa dưr zập đăh ha tr’mông tr’meh, pr’ặt tr’nơt pa bhlầng nắc đăh hạ tầng, t’vaih bhiệc bhrợ, tệêm ngăn pr’ặt tr’mông đhanuôr, zooi đong ặt, zooi c’lâng bhrợ têng cha đoọng ha đhanuôr, pa bhlầng nắc pr’loọng đha rựt, đăn đha rựt đhị chr’hoong đoọng zooi apêê pa dưr dal thu nhập, z’lâh đha rựt đanh mâng. Vel đong bhrợ vaih zr’lụ pa zưm choh bhrợ tơơm cha p’lêê k’rong liêm choom cơnh mã số zr’lụ ơy ta đoọng, bhrợ pa têệt t’nooi chr’năp, liêm choom đhị c’nặt bhrợ têng lâng đơơng pa câl ooy k’tiếc k’ruung lơơng…; bhrợ liêm choom đề án pa liêm cớ ngành nông nghiệp lâng xa nay bhrợ xăl tơơm chr’noh bh’nơơn ếp đoọng choh tơơm pa chô chr’năp dal lâh… C’lâng p’rang liêm buôn, tơơm sầu riêng coh đhăm k’tiếc Khánh Sơn đơơng chô bh’nơơn kinh tế dal. Bấc ngai tơợ lơơng tước zr’lụ da ding ca coong nâu k’rong bhrợ cha. T’cooh Nguyễn Quang Trung, tơợ quận Đống Đa, thành phố Hà Nội đoọng năl: “Năc tơợp tơợ 5 – 10ha, t’tun đâu, lêy mơ c’rơ âng đay đoọng choh t’bhưah. Pleng k’tiếc lâng pr’đơợ lơơng coh đâu zêng liêm buôn, doọ bơơn lêy rau cha groong k’đhap. K’đhap k’ra bhlầng âng zi nắc bhrợ têng lêy tơợ kinh nghiệm, pa choom tơợ apêê ơy choh bhrợ lalăm. Moon Khánh Sơn ch’ngai, ha dợ doọ ch’ngai, c’lâng lướt liêm buôn, tơợ Nha Trang đấc ooy đây căh tước 2 tiếng. Đăh c’lâng bhuông păr nắc par tơợ Cam Ranh tước đâh đâh bhlầng, coh đâu ting t’ngay ting liêm cra pa bhlầng”.

Prang chr’hoong Khánh Sơn xoọc vêy 5.000ha sầu riêng, coh đêêc vêy 2.600ha xoọc pa chô bh’nơơn lâng đợ bấc mơ 17.000 tấn. Sầu riêng Khánh Sơn ơy zước bhrợ nhãn hiệu hàng hóa, bơơn chơih pay nắc thương hiệu vàng nông nghiệp Việt Nam, coh đêêc vêy zập rau sầu riêng tr’haanh cơnh: Mongthong, Ri6, Musang King, Chín Hóa…. Cr’chăl hay, vel đong ơy t’bhlầng t’pâh đhanuôr choh sầu riêng coh zr’lụ quy hoạch, liêm chôm lang đhr’năng pleng k’tiếc. Pa bhlầng, đhị chr’val vêy 15 mã zr’lụ choh sầu riêng bơơn đơơng pa câl chính ngạch tước Trung Quốc lâng pazêng đhăm 430 héc ta. T’cooh Đinh Văn Dũng, Chủ tịch UBND chr’hoong Khánh Sơn đoọng năl, pa dưr zên vặ t’đui đoọng tơợ chính sách nông nghiệp, vel bhươl, t’pâh đhanuôr pa dưr choh tơơm sầu riêng coh zr’lụ bơơn quy hoạch. Moon đơc tước c’moo 2030, prang chr’hoong nắc vêy 7.300 hécta tơơm cha p’lêê, bấc lâh 40% t’piing lâng xoọc đâu. T’cooh Đinh Văn Dũng đoọng năl, Chi nhánh Ngân hàng Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl năc chi nhánh ngân hàng thương mại vêy muy a năm đhị chr’hoong da ding ca coong nâu, xoọc đợ zên đoọng vặ nắc 200 tỷ đồng, zooi đhanuôr choh sầu riêng: “Tu choh tơơm vêy bh’nơơn kinh tế dal cơnh sầu riêng nắc k’rong bhrợ đanh, c’moo thứ 5 vêy pa chô bh’nơơn, căh vêy zên tơợ ngân hàng, pa bhlầng năc ngân hàng nông nghiệp lâng pa dưr pa xơc vel bhươl nắc cung k’đhap đoọng bhrợ liêm choom. Ngân hàng ơy pa liêm, đoọng vặ zên bấc bhlầng, zooi bấc đhanuôr bơơn vặ zên, k’rong choh chr’noh”./.

SẦU RIÊNG ĐEM VỀ NIỀM VUI HƠN 1.000 TỶ ĐỒNG CHO MIỀN NÚI KHÁNH HÒA

Người dân huyện miền núi Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa vừa kết thúc mùa sầu riêng, thu hoạch khoảng 17 ngàn tấn, doanh thu hơn 1.000 tỷ đồng. Sầu riêng đem lại niềm vui chung cho bà con miền núi, kinh tế ngày càng phát triển.

Huyện miền núi Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa có xuất phát điểm thấp. Toàn huyện có 8 đơn vị hành chính cấp xã, là nơi sinh sống của 13 dân tộc, trong đó đa phần là đồng bào dân tộc thiểu số Raglai, chiếm ¾ dân số toàn huyện. Cuối năm 2021, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo toàn huyện hơn 66%. Huyện Khánh Sơn là 1 trong 74 huyện nghèo toàn quốc giai đoạn 2021 - 2025. Làm sao để thoát nghèo bền vững là câu hỏi được chính quyền, người dân địa phương đặt ra trong nhiều năm qua.

Với lợi thế ở độ cao khoảng 1.000m, khí hậu ôn hòa, Khánh Sơn có điều kiện thuận lợi để phát triển cây ăn quả. Huyện đã trồng thí điểm, nhân rộng thành công cây sầu riêng, măng cụt, chôm chôm...Đặc biệt, cây sầu riêng đã bén rễ, ra quả ngọt, niềm vui cho người miền núi. Sầu riêng Khánh Sơn đã trở thành thương hiệu nổi tiếng, mỗi héc ta sầu riêng thu bình quân khoảng 15 tấn/ năm, đem về cho người trồng khoảng 1 tỷ đồng. Đây là số tiền rất lớn đối với bà con miền núi. Ông Trần Văn Toàn, ở thị trấn Tô Hạp, huyện Khánh Sơn cho biết: "Cây sầu riêng đầu mùa giá ổn định, mới đầu, thương lái vô tận vườn mua giá 80-85 ngàn/kg, sau này, tuột xuống còn 65-70 ngàn. Vậy nhưng vẫn có lời, chỉ khoảng 30 ngàn, nông dân vẫn có lời, như vậy là ổn định rồi, thế cũng rất mừng. Trái sầu riêng này phụ thuộc Trung Quốc nhiều, bà con mong sau, trong nước tiêu thụ càng nhiều càng tốt để giá cả ổn định hơn".

Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, có hơn 1.200 tỷ đồng được Nhà nước đầu tư tại huyện Khánh Sơn để phát triển toàn diện cho kinh tế - xã hội, nhất là về hạ tầng, tạo việc làm, an sinh xã hội, hỗ trợ nhà ở, hỗ trợ mô hình sinh kế giúp cho người dân, đặc biệt là hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn huyện tăng thu nhập, vươn lên thoát nghèo bền vững. Địa phương hình thành vùng trồng cây ăn quả tập trung đạt chuẩn cấp mã số vùng trồng, thực hiện liên kết chuỗi giá trị, đáp ứng chế biến và xuất khẩu...; thực hiện có hiệu quả đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp và chương trình chuyển đổi cây trồng kém hiệu quả sang các loại cây có giá trị kinh tế cao...Đường sá giao thông thuận lợi, cây sầu riêng trên đất Khánh Sơn cho hiệu quả kinh tế cao. Rất nhiều người từ nơi khác tìm đến vùng miền núi này đầu tư, lập nghiệp. Ông Nguyễn Quang Trung, từ quận Đống Đa, thành phố Hà Nội cho biết: "Có lẽ bắt đầu từ 5-10 héc ta, sau này, tùy sức mình mở rộng đến đâu thì mở rộng thôi. Khí hậu và các điều kiện khác đều thuận lợi, chưa thấy khó khăn. Khó khăn duy nhất là chúng tôi là tay ngay, mới vào nên kinh nghiệm chưa có nên phải học hỏi những người đi trước đã làm ở đây rồi. Nói Khánh Sơn xa mà không xa, đường sá rất thuận lợi, từ Nha Trang lên đây mất chưa đến 2 tiếng. Riêng đường hàng không, từ sân bay Cam Ranh đi lên đây rất nhanh, đường càng ngày càng đẹp".

Toàn huyện Khánh Sơn đang có 5.000 héc ta sầu riêng, trong đó có 2.600 héc ta đang thu hoạch với sản lượng khoảng 17.000 tấn. Sầu riêng Khánh Sơn đã được đăng ký bảo hộ nhãn hiệu hàng hóa, được bình chọn là thương hiệu vàng nông nghiệp Việt Nam, trong đó có các loại sầu riêng nổi tiếng như như: Mongthong, Ri6, Musang King, Chín Hóa... Thời gian qua, địa phương đã tích cực vận động, khuyến khích người dân trồng sầu riêng trong vùng quy hoạch, phù hợp với khí hậu thổ nhưỡng. Đặc biệt, trên địa bàn có 15 mã vùng trồng sầu riêng được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc với tổng diện tích 430 héc ta. Ông Đinh Văn Dũng, Chủ tịch UBND huyện Khánh Sơn cho biết, phát huy nguồn vốn vay ưu đãi từ chính sách nông nghiệp, nông thôn, địa phương vận động người dân phát triển cây sầu riêng trong vùng được quy hoạch. Dự kiến đến năm 2030, toàn huyện sẽ có 7.300 héc ta cây ăn quả, tăng hơn 40% so với hiện nay. Ông Đinh Văn Dũng cho biết, Chi nhánh Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là chi nhánh ngân hàng thương mại duy nhất tại huyện miền núi này, hiện có dư nợ gần 200 tỷ đồng, trợ lực cho người dân trồng sầu riêng: "Bởi vì cây trồng có giá trị kinh tế cao như sầu riêng phải đầu tư dài hạn, năm thứ 5 mới thu hoạch, không có nguồn vốn trợ giúp từ ngân hàng, đặc biệt là ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn khó thành công. Ngân hàng đã khơi thông, giải ngân nguồn vốn rất nhiều, giúp nhiều bà con nông dân tiếp cận nguồn vốn tín dụng, đầu tư cây trồng"./.