T’cooh Riah Đơơ coh chr’val k’noong k’tiêc Tây Giang vêy bơơn đhanuôr coh vêêl Tà Vàl chăp kiêng, căh mưy manưih boọp prá, têy bhrợ, lưch loom tu đhanuôr coh vêêl đông, năc dzợ tu t’cooh ta luôn k’đơơng a’cọ đăh bhrợ cha pa dưr pr’ăt tr’mung. Xọoc đâu 70 c’moo ơy, zâp t’ngay t’cooh cung dzợ ăt zư lêy bhrợ bhươn, bhrợ ha rêê, băn a’ọc, k’roóc, a’tưch a’đha... Xọoc đâu t’cooh vêy lâh 3ha crâng keo, quế lâng k’zệt p’nong k’roóc, a’ọc, căh ơy moon tươc ooy đợ a’tưch a’đha.

Amoó Bhling Thị Nhược coh vêêl Tà Vàl xay moon chăp hơnh bhlâng t’cooh Đơơ, hân đhơ t’cooh đhưr năc liêm choom đăh b’băn ch’choh lâng đươi dua tiến bộ kỹ thuật ooy đăh bhrợ têng cha, b’băn đoọng pa dưr pa chô zên bơơn bhrợ liêm choom. T’cooh năc manưih bhrợ clan bhưah đăh bhiệc bhrợ cha tươc đhanuôr coh vêêl đông: “T’cooh Đơơ băn a’ọc, k’rooc, a’tưch a’đha bâc bhlâng, dzợ vêy a’boc băn a’xiu. T’cooh ta luôn k’đơơng a’cọ lêy bhrợ lăm đoọng zâp pr’loọng đông lơơng ting lêy bhrợ. Xọoc đâu, bâc ngai cung ơy ting lêy bhrợ cơnh t’cooh Đơơ, k’rong b’băn ch’choh bâc bhlâng”.

“Boọp prá, têy bhrợ”, năc đoo cung nặc c’lâng bh’rợ âng t’cooh A Lăng Phương coh vêêl Raê, chr’val Sông Kôn. C’moo đâu lâh 70 c’moo ơy, hân đhơ cơnh đêêc t’cooh Phương dzợ p’zay ăt bhrợ lâng bh’rợ taanh dzặc Cơ Tu, ting cơnh t’cooh moon, lêy bhrợ đoọng clan bhưah cr’noọ bh’rợ chăp kiêng lâng cung nặc đoọng vêy pa xoọng zên ha pr’loọng đông. Căh mưy ting bhrợ bh’rợ ty chr’năp âng acoon coh, t’cooh Phương dzợ ta mooh pa choom đăh bhiệc choh prí, choh tơơm cha p’lêê lâng băn a’xiu. N’jưah bhrợ, t’cooh n’jưah moon pa choom đhanuôr ting lêy bhrợ đoọng vêy pa xoọng zên, pa dưr pr’ăt tr’mung, dưr zi lâh đha rưt nhâm mâng: “Acu moon lâng đhanuôr ngai vaih k’tiêc liêm, k’tiêc bhươn đăn toor k’ruung, toọm năc lêy choh 100-200 tơơm prí, cung vêy pa chô zên z’zăng, doọ vêy bil hân noo, ta luôn vaih p’lêê. Lâh mơ, đhị vêêl đông dzợ vêy 91 pr’loọng băn a’xiu. Xang bâc chu k’đươi moon, t’mêê đâu vêy Nhà nước zooi đoọng m’ma a’xiu ha 19 pr’loọng. Pr’loọng đông zi cung bơơn độp lâh 1000 p’nong a’xiu trắm cỏ, a’xiu chép, điêu hồng lâng 16 bao ch’na cha ha xiu, zên k’dâng 30 ực đồng. Rơơm bh’rợ nâu vêy đơơng chô bh’nơơn liêm choom ha đhanuôr coh k’coong ch’ngai”.

Anoo A Lăng Nô, đhanuôr coh vêêl Raê đoọng năl, t’cooh Phương căh nặc mưy manưih bhrợ pa noong p’têêt âng đơơng cr’liêng xa nay, chính sách âng Đảng, Nhà nước tươc lâng đhanuôr, năc dzợ k’đơơng a’cọ ooy zâp đăh bh’rợ coh vêêl đông. T’cooh đhưr ha dợ t’cooh cung dzợ p’zay lêy bhrợ cha, pa dưr pr’ăt tr’mung pr’loọng đông, bhrợ bh’rợ ty chr’năp đoọng k’coon cha châu ting lêy pa choom, zư pa dưr: “A’dêy Phương năc manưih bâc ngai chăp bhrợ liêm choom bh’rợ tr’nêng âng đay. Năc Chi hội trưởng Chi hội Cựu chiến binh, a’dêy ta luôn k’đơơng a’cọ, zooi đoọng hội viên lưm zr’năh k’đhạp âng đay t’bhlâng bhrợ cha đoọng bhrợ apêê lơơng lêy. Đăh bh’rợ, a’dêy ta luôn k’đơơng a’cọ đăh bhrợ cha ch’choh, b’băn. Lâh mơ, đăh t’taanh dz’dzặc a’dêy bhrợ đoọng zư lêy, pa choom đoọng ha k’coon cha châu, n’jưah đoọng p’căh n’jưah vêy t’bơơn zên. A’dêy Phương lalua năc manưih bâc ngai chăp lâng đhanuôr. Đhanuôr ta luôn tin đươi ooy a’dêy”.

Đhanuôr Cơ Tu vêy lâh 74 r’bhâu manưih, ăt ma mung bâc lâh mơ coh zr’lụ da ding k’coong đăh Tây thành phố Đà Nẵng. Zêng lêy đhanuôr coh đâu pa tơợ ahay ơy ta luôn lêy bhrợ cha ting c’lâng tự bhrợ tự cha, năc ting ăt ha ul đha rưt. Đươi vêy râu k’đơơng a’cọ âng t’cooh vêêl, manưih bâc ngai chăp, râu cr’noọ lêy ặt đương g’nưm đăh lơơng lêy đoọng âng đhanuôr xoọc r’dợ ting xalư lâng bh’rợ “pân k’noọ pân bhrợ”.

Thành phố Đà Nẵng vêy k’noọ 400 t’cooh vêêl, manưih bâc ngai chăp, ooy đâu zr’lụ đhanuôr Cơ Tu vêy k’dâng 190 cha nặc. Lâng râu liêm chr’năp âng apêê, cr’chăl hanua, c’bhuh apêê t’cooh vêêl, manưih bâc ngai chăp ơy vaih đợ apêê lêy âng đơơng đợ cr’liêng xa nay, chính sách âng Đảng, Nhà nước tươc đhanuôr; vêy bâc boọp p’rá chrooi đoọng ooy zâp dự án pa dưr pr’ăt tr’mung đhị vêêl đông. Apêê căh nặc mưy k’đơơng a’cọ đăh bhrợ tr’xăl cr’noọ bh’rợ, bhiệc bhrợ, pa dưr pr’ăt tr’mung, bhrợ cha k’van ha c’la đay năc dzợ bhrợ clan bhưah râu cr’noọ cr’niêng đăh lêy bhrợ cha, pân k’noọ pân bhrợ, đh’rưah dưr zi lâh đha rưt nhâm mâng. T’cooh Lê Văn Tư, Chủ tịch UBND chr’val Sông Vàng, thành phố Đà Nẵng moon: “T’cooh vêêl, trưởng vêêl, manưih bâc ngai chăp vêy bh’rợ chr’năp bhlâng, n’jưah năc pa noong p’têêt âng Đảng, chính quyền lâng đhanuôr. Apêê cung năc đhị lêy zanươr đăh bh’rợ xay moon, k’đươi đoọng lêy bhrợ, đhanuôr ting năl liêm ghit lâng xay bhrợ liêm choom, apêê nâu năc hệ thống chính trị âng chr’val, pa bhlâng chăp lêy apêê nâu”./.

GIÀ LÀNG, NGƯỜI UY TÍN LAN TỎA TINH THẦN DÁM NGHĨ DÁM LÀM TRONG CỘNG ĐỒNG

Già làng, người có uy tín ở vùng cao là cầu nối đưa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đến với đồng bào. Họ không chỉ tiên phong trong phát triển kinh tế, làm giàu cho bản thân mà còn lan tỏa tình yêu lao động, tinh thần dám nghĩ, dám làm cùng nhau vượt khó vươn lên thoát nghèo bền vững. Ghi nhận của PV tại vùng cao thành phố Đà Nẵng. Mời bà con và các bạn cùng nghe.

Già Riah Dơơ ở xã biên giới Tây Giang được bà con thôn Tà Vàl yêu mến, nể phục không chỉ bởi ông là người miệng nói, tay làm, hết lòng vì bà con dân làng, mà còn vì ông luôn tiên phong trong làm ăn phát triển kinh tế. Ở tuổi 70, ngày ngày ông vẫn chăm vườn, làm rẫy, chăn nuôi heo, bò, gà vịt…   Hiện ông có hơn 3 ha rừng keo, quế cùng hàng chục con bò, heo bản địa chưa kể gà vịt.

Chị Bhling Thị Nhược ở thôn Tà Vàl này tỏ sự cảm phục già Đơơ tuy cao tuổi nhưng khá nhạy bén trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, chăn nuôi để tăng năng suất, hiệu quả. Ông chính là tấm gương sáng lan tỏa tình yêu lao động đến bà con dân làng: “Già Đơơ chăn nuôi heo, bò, gà, vịt nhiều lắm rồi có ao cá nữa. Già luôn gương mẫu làm trước để các hộ học theo cách làm ăn. Chú cũng tuyên truyền, khuyến khích bà con làm ăn để thoát nghèo. Hiện nay, nhiều người cũng đã làm theo già Đơơ, đầu tư chăn nuôi, trồng trọt rất nhiều”.

“Miệng nói, tay làm”, đó cũng là phương châm sống của già A Lăng Phương ở thôn Raêê, xã Sông Kôn. Năm nay đã ngoài 70 tuổi nhưng già Phương vẫn say sưa với nghề đan lát Cơ Tu, mà theo già là để thỏa niềm đam mê và cũng để có thêm thu nhập cho gia đình. Không chỉ đeo đuổi nghề truyền thống dân tộc, già Phương còn học hỏi kinh nghiệm trồng chuối, cây ăn quả và nuôi cá nước ngọt. Vừa làm, già vừa tuyên truyền, hướng dẫn bà con làm theo để tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống, vươn lên thoát nghèo bền vững.“Mình nói với bà con ai có đất đẹp, đất vườn ven sông, suối nên trồng 100-200 cây chuối thu nhập không cao nhưng cũng được, không mất mùa, thường xuyên có trái. Ngoài ra, trên địa bàn còn có 91 hộ nuôi cá nước ngọt. Sau nhiều lần tôi đề nghị, vừa rồi Nhà nước cũng hỗ trợ cá giống cho 19 hộ. Gia đình tôi cũng nhận được hơn 1000 con cá trắm cỏ, cá chép, điêu hồng và 16 bao thức ăn cho cá, kinh phí khoảng 30 triệu đồng. Hy vọng mô hình này sẽ đem lại hiệu quả kinh tế cho bà con miền núi”.

Anh A Lăng Nô, người dân thôn Raêê cho biết, già Phương không chỉ là cầu nối, đưa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đến với người dân, ông còn luôn tiên phong trong mọi phong trào, hoạt động của địa phương. Tuổi cao nhưng già vẫn tích cực tham gia phát triển kinh tế gia đình, làm nghề truyền thống để con cháu học tập, noi theo:“Chú Phương là người uy tín luôn thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình. Là Chi hội trưởng Chi hội Cựu chiến binh, chú luôn gương mẫu, giúp đỡ hội viên khó khăn của mình phấn đấu làm ăn để làm gương cho người khác. Về kinh tế, chú luôn tiên phong trong làm ăn trồng trọt, chăn nuôi. Đặc biệt, về đan lát truyền thống chú làm vừa để bảo tồn nghề, truyền dạy cho con cháu cũng vừa để quảng bá và bán có thêm thu nhập. Chú Phương thực sự là người có uy tín với người dân. Bà con luôn tin tưởng vào chú”.

Đồng bào Cơ Tu có hơn 74 ngàn người, sống chủ yếu ở khu vực miền núi phía Tây thành phố Đà Nẵng. Hầu hết bà con nơi đây bao đời đã quen với lối canh tác truyền thống, tự cung, tự cấp nên mãi luẩn quẩn trong vòng xoáy đói nghèo. Nhờ sự tiên phong của già làng, người uy tín, ý nghĩ trông chờ, ỷ lại của bà con đang dần được thay thế bằng tinh thần “dám nghĩ, dám làm”.

Thành phố Đà Nẵng có gần 400 già làng, người uy tín, trong đó vùng đồng bào Cơ Tu có khoảng 190 người. Bằng sức ảnh hưởng cá nhân, thời gian qua, đội ngũ già làng, người có uy tín đã trở thành cầu nối đưa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đến người dân; có nhiều ý kiến đóng góp vào các dự án phát triển kinh tế-xã hội tại địa phương. Họ không chỉ tiên phong thay đổi nếp nghĩ, cách làm, phát triển kinh tế, làm giàu cho bản thân mà còn lan tỏa tình yêu lao động, tinh thần dám nghĩ, dám làm, cùng nhau vượt khó vươn lên thoát nghèo bền vững. Ông Lê Văn Tư, Chủ tịch UBND xã Sông Vàng, thành phố Đà Nẵng khẳng định: “Già, làng, trưởng bản, người có uy tín, có vai trò hết sức quan trọng, vừa là cầu nối giữa Đảng, chính quyền tới người dân. Đây cũng là điểm tựa cho cho công tác tuyên truyền, vận động  để thực hiện người dân được hưởng ứng hiểu rõ và triển khai có đảm bảo là đội ngũ này là hệ thống chính trị của xã, rất tôn trọng đội ngũ này và rất coi trọng”./.