X'ră: ZƠ RÂM KHÁNH HIỀN

Bhiệc bhan cha ha roo t’mêê, bhiệc bhan âng ma nứih Cơtu ha dang cắh vêy xa nul cha gâr, xa nul ching, cắh vêy đơơr cr’dool nắc cắh vêy choom. Pân jứih pân đil tr’kiêng, tr’mốp loom zêng pa cắh đhị xa nul n’jưl, xa nul a luốt…

Đhị đhr’nong Moong cóh vel Tống Coói, chr’val Ba, chr’hoong ca coong da ding Đông Giang, Quảng Nam, t’coóh vel Y Kông- ma nứih bơơn lêy cơnh nắc zơng văn hoá ma mông âng ma nứih Cơtu- Ting ch’mêệt zấp râu tr’coó xa nul xay trúih bhiệc bhan, đhr’niêng cr’bưn âng ma nứih Cơtu. Bấc t’rúih taanh t’váih pr’ặt trt’mông văn hoá liêm pr’hay bấc cơnh âng đha nuôr cóh đâu bhrợ ha ma nứih xơợng l’boọt c’târ.

Bhiệc bhan âng ma nứih Cơtu záp bêl công r’rộ r’răm xa đhưưng xí. K’đơơng a zi moọt ooy m’pâng đong đhị đớc apêê  cr’van chr’nắp bhlâng, t’coóh vel Y Kông đoọng azi lêy zấp bêệ cha gâr. Buôn zấp bêl vêy bhiệc bhan zấp râu cơnh cha ha roo t’mêê, vel bhươl bha bhụ ặt tân tung da dặ ting xa nul ching cha gâr âng apêê đha đhâm pân jứih bhréh k’rơ t’đang k’đươi dang chô. xa nul ching cha gâr  công chr’va tân đôr cóh bấc  g’lúh cút a óc, c’roóc t’rí đoọng t’đang t’pấh vel bhươl ma tước tr’chiêm. Zấp bhiệc bhan k’tứi ga mắc vêy cơnh đhưưng xí la lay cơnh. Đha nuôr vel xơợng nắc năl  hâu xa nay, ma năl ra văng lướt tước Gươl, cắh cậ lướt tước đong apêê ngai vêy xoọc bhrợ xa nay.

Bấc bêl vel k’rong pa zêng palứch  c’moo ty, bhiệc bhan cha ha roo t’mêê, cắh cậ vêy đoo đong cóh vel xay xơ ca coon tắc t’rí, ting đhr’niêng, t’coóh vel vêy plong cr’dool bha lưa đoọng k’đươi dang pấh. xa nul âng cr’dool bha lưa nắc xa nul ma bhuy chr’nắp âng ma nứih Cơtu. Nắc muy t’coóh vel a năm choom pay plong cr’dool bha lưa lâng công cắh choom pay plong đh’cơnh đh’bêl.

Bấc ha dum ngoóp ngáp cóh m’pâng crâng ca coong, xơợng đơơr chr’va n’jưl tâm Bhréh, ma nứih Cơtu năl, cóh Moong, cóh Grăng đhị đi đhị tốh xoọc vêy pân jứih pân đil ma cr’đơơng lướt zơng.

N’jưl tâm bhréh pa zêng vêy muy a lui đoọng vêy xa nul chr’va, muy n’jéh p’oo lâng 2 n’jéh a ngoọn đoọng bhrợ bhr’ươr. Bêl píah, a lui bơơn t;oóp ooy đha đhưa, đơơr xa nul cơnh ma nứih pa prá.

Bấc pr’hát ty âng đha nuôr acoon cóh đhị đâu dưr đơơr đh’rứah lâng n’jứl tâm bhréh buôn nắc t’rúih bh’noóch âng a nhi xoọc tr’kiêng, âng a nhi díc điêl… Bêl  boóch, apêê đoo píah n’jưl tâm bhréh. Ha dang bêl mốp loom luônh nắc công píah n’jưl n’nâu.

Bấc tr’coó xa nul p’têệt lâng pr’ặt tr’mông âng đha nuôr acoon cóh n’đắh Tây Quảng Nam dzợ vêy a bel. Ma nứih oọt a bel nắc đoo ma nứih n’jứah oọt, n’jứah ếh c’boọm pla a bel pậ dâng mơ c’ríah t’câm dzung ta bhrợ lâng xiêl xong cróc. A bel cóh t’coóh vel Y Kông năc smuy cóh bấc tr’coó xa nul ty bhlâng âng t’coóh dzợ zư đớc.  K’ha riêng c’moo  nắc bấc pân đil pân jứih Cơtu ma tr’boóch đh’rứah đhị xa nul A bel.

 C’bhúh a luốt âng ma nứih Cơtu công pa bhlâng bấc cơnh, cơnh lâng zệt râu, nắc pa zêng A luốt bhrợ lâng ra dzul, cr’dool ta bhrợ lâng t’đhêy xong chăng, t’rí. Muy râu đoọng ha muy cơnh xa nul la lay cơnh, n’đhang ch’va ch’ngai bhlâng. Pân jứih bấc bêl xoọc plong khèn, plong a luốt ặt cóh crâng bhơi nắc xa nul đơơr c’chăl prang a dêr, a rúih, ha rêê ha lai bhrợ ha pêê pân đil xơợng d’dươl loom luônh.