Căh muy zooi đhanuôr đhị da ding ca coong pa dưr pr’ặt tr’mông, bhrợ têng cha, apêê năc dzợ c’bhuh vêy bấc rau chroi k’rong ooy bh’rợ zêl lơi rau j’niêng căh ta nih liêm coh pr’ặt tr’mông, pa bhlầng nắc đhr’năng tr’bơơn tr’pay tơợ p’niên k’tứi đhị zr’lụ đhanuôr acoon coh ặt ma mông.

Đhị vel Rô, chr’val Cà Dy, chr’hoong Nam Giang, t’cooh bhươl Doãn Phú bơơn năl tước năc ma nuyh “prá đhanuôr xơợng, bhrợ đhanuôr ting”. Đhơ t’cooh đhur ha dợ c’la t’cooh ta luôn năc ma nuyh bhrợ xr’mil, tơợp bhrợ zập bh’rợ tr’nêng đhị vel đong. Coh vel đong n’đoo tr’zệêng k’tiếc k’buynh, apêê coh vel tr’vay tr’lin, căh cơh đha đhâm tr’vay tr’bhị năc t’cooh đh’rưah lâng chính quyền lâng apêê hội, đoàn thể tước đong xay moon đoọng.

T’cooh bhươl Doãn Phú truih, đhị vel đong, đhr’năng tr’zệêng k’tiếc dzợ dưr vaih bấc. Đhr’năng tr’bơơn tr’pay đhị c’bhuh xoọng ơy k’chụt lơi ha dợ tr’bơơn tr’pay tơợ dzợ p’niên k’tứi dzợ dưr vaih. Tu cơnh đêêc, t’cooh ta luôn chấc năl đăh Luật k’tiếc k’bunh t’mêê, luật tr’pay tr’pay diic điêl đoọng năl cơnh xay moon ha đhanuôr năl. T’cooh Phú bhui har xay moon, c’la t’cooh ơy ting pâh k’đhơợng 4 tu bhiệc tr’pay tơợ đâh. T’mêê đâu bhlầng nắc coon t’cooh Đinh Văn Tem căh ơy zập c’moo ha dợ ra văng bhrợ bhiệc. Jưah lâng cán bộ vel, t’cooh ơy k’đươi moon pr’loọng đong năc oọ đoọng ca coon đâh pay k’diic bơơn k’điêl oọ vaih rau căh liêm tước pr’ặt tr’mông ha y âng a nhi achâu. Lâng chr’năp năc ma nuyh bấc ngai chăp, t’cooh Phú dzợ ting pâh bhlêh lơi bấc tu bhiệc tr’zệêng k’tiếc k’bunh đhị vel đong. “Bhlưa pr’loọng đong nâu lâng pr’loọng đong tôh vêy rau tr’zệêng nắc ađay dzoọng prá xay, bhlêh lơi, prá cơnh ooy đoọng ha pêê năl. Bấc pr’loọng căh lâh năl năc đoọng ca coon, cha châu đâh pay k’diic bơơn k’điêl, zươc jập nha bấc. Cơnh đêêc, a đay lêy lướt xay moon, p’too pa choom đoọng zập ngai năl xa nay pháp luật căh đoọng bhrợ cơnh đêêc. Cơnh lâng lalăm a hay năc nâu kêi đhr’năng tr’bơơn tr’pay a zi bhlêh lơi bấc bhlầng, đhanuôr vel bhươl ặt ma mông ta nih liêm, bhui har đh’rưah”.

T’cooh Zơ Râm Năng cung năc muy cha nắc tr’haanh bơơn đhanuôr vel A Liêng, chr’val Tà Bhing, chr’hoong Nam Giang chăp. Căh muy k’rang pa dưr pr’ặt tr’mông pr’loọng đong, k’đươi moon acoon cha châu, bhụh xoọng ặt ma mông ta nih liêm, đoàn kết, t’cooh năc dzợ ta luôn tước zập pr’loọng đhanuôr xay moon, k’đươi t’pâh đhanuôr bhrợ liêm c’lâng xa nay, chính sách âng Đảng, pháp luật Nhà nước, pa zay ting pâh zập bh’rợ bhrợ têng vel bhươl t’mêê, pa xiêr đha rựt đanh mâng. Tơợ rau xay moon, pa too pa choom âng t’cooh Zơ Râm Năng đh’rưah lâng apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp lơơng đhị vel đong tước nâu kêi đhị chr’val Tà Bhing ơy vêy k’nặ 100 pr’loọng ting pâh cher đoọng k’tiếc bhrợ têng zập bh’rợ đhanuôr buôn đươi dua, coh đêêc, pr’loọng cher k’tiếc bấc bhlầng tước lâh 4.000m2, pr’loọng m’bứi bhlầng cung 100m2.

Ting cơnh t’cooh Zơ Râm Năng, bơơn rau k’rong bhrợ âng Đảng, Nhà nước, pa bhlầng nắc pr’đơợ tơợ xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung, pazêng c’moo đăn đâu, pr’ặt tr’mông âng đhanuôr chr’val Tà Bhing moon lalay lâng chr’hoong Nam Giang moon za zưm ơy vêy bấc rau tr’xăl. Pr’ặt tr’mông đhanuôr bơơn ha dưr dal zập đăh tơợ pr’ặt tr’nớt tước bh’rợ tr’nêng. Đhơ cơnh đêêc, cung dzợ j’niêng cr’bưn căh liêm ặt vaih bhrợ căh liêm tước pr’ặt tr’mông âng đhanuôr vel đong. Pa bhlầng nắc đhr’năng tr’bơơn tr’pay tơợ p’niên k’tứi dzợ dưr vaih đơc rau căh liêm. Đọong k’chụt lơi rau căh ta nih liêm, đơơng chô pr’ặt tr’mông k’bhộ ngăn đoọng ha đhanuôr, t’cooh Zơ Râm Năng tước zâp pr’loọng xay moon xa nay pháp luật, đoọng ha đhanuôr năl lâng ting bhrợ. Đươi tơợ đêêc, pazêng c’moo đăn đâu, đhr’năng tr’bơơn tr’pay tơợ p’niên k’tứi xiêr bấc, đhanuôr k’rang pa dưr pr’ặt tr’mông pr’loọng đong, pa xiêr đha rựt đanh mâng. “Acu ta luôn trực tiếp tước zập pr’loọng đong đoọng xay moon đhanuôr năl, tước zâp c’moo năc vêy tr’bơơn tr’pay. Ha dang tr’pay tơợ đâh nắc căh liêm choom tước đhr’năng n’niên ca coon căh cợ ca ay jeh. Tr’pay tơợ đâh nắc bhrợ lết đăh xa nay tr’bơơn tr’pay diic điêl, bhrợ căh liêm tước pr’ặt tr’mông âng vel đong. A đay nắc xay prá bấc chu, bấc g’luh, prá ta luôn đoọng ha đhanuôr năl”.

Chr’hoong Nam Giang xoọc vêy 60 cha năc bấc ngai chăp đhị zr’lụ đhanuôr acoon coh. C’bhuh nâu tơợ đanh ơy vaih nắc xr’looc têy dal âng cấp ủy, chính quyền coh bh’rợ t’pâh đhanuôr bhrợ têng liêm choom c’lâng xa nay âng Đảng, chính sách, pháp luật âng Nhà nước; k’rong pa dưr pr’ặt tr’mông đhanuôr, pa dưr dal pr’ặt tr’mông cung cơnh tệêm ngăn pr’ặt tr’nớt, bhrợ pa dưr vel bhươl t’mêê đhị vel đong.

Đoọng zooi k’bhuh bấc ngai chăp bhrợ liêm bh’rợ âng đay, Phòng Acoon coh lâng Tôn giáo chr’hoong Nam Giang ta luôn pa zưm lâng apêê ban, ngành crêê tước bhrợ apêê lớp pa choom, đơơng pazêng c’năl chr’năp đoọng ha đhanuôr vêy chr’năp dal. Tơợ pazêng lớp tập huấn nâu, nắc zooi apêê vêy bấc ngai chăp pa dưr c’rơ chr’năp âng đay t’pâh đhanuôr ting xơợng bhrợ cơnh xa nay pháp luật, xăl cơnh pa chăp cơnh bhrợ, pa zay bhrợ têng cha, pa xiêr đha rựt đanh mâng. Pr’căn Bhờ Nướch Thị Bích Hiền, Trưởng Phòng Acoon coh lâng Tôn giáo chr’hoong Nam Giang moon ghit, apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp đhị vel đong ta luôn bhrợ xr’mil, tơợp bhrợ têng zập xa nay bh’rợ đhị vel đong, pa zay xay moon pháp luật tước zập đhanuôr: “Cơnh lâng apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp đhị chr’hoong Nam Giang năc apêê ơy pa dưr c’rơ đoàn kết pazêng đhanuôr. Apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp ta luôn xay moon đoọng ha đhanuôr ting xơợng cơnh xa nay âng Đảng, Nhà nước đoọng bhrợ liêm choom pazêng xa ay pa dưr pr’ặt tr’mông đhanuôr vel đong. Pa bhlầng nắc apêê ma nuyh bha lầng xay moon, t’pâh đhanuôr ting xơợng bhrợ zập xa nay bh’rợ âng Đảng, Nhà nước”./.

PHÁT HUY VAI TRÒ GIÀ LÀNG, NGƯỜI CÓ UY TÍN TRONG TUYÊN TRUYỀN, PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT Ở VÙNG CAO

Tại huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam, đội ngũ già làng, người có uy tín từ lâu đã trở thành cầu nối giữa Đảng, chính quyền với nhân dân. Không chỉ hỗ trợ đồng bào vùng cao phát triển kinh tế xã hội, họ còn là những nhân tố tích cực, góp phần không nhỏ trong việc đẩy lùi các tập tục lạc hậu, nhất là tình trạng tảo hôn trong đồng bào các dân tộc thiểu số.

Ở thôn Rô, xã Cà Dy, huyện Nam Giang, già làng Doãn Phú được biết đến là người “nói dân tin, làm dân theo”. Tuổi cao, sức khỏe không còn như xưa nhưng bản thân ông luôn là người gương mẫu, đi đầu trong các phong trào, hoạt động tại địa phương. Trong thôn, hễ nhà nào có tranh chấp đất đai, làng xóm bất hòa hay thanh niên gây gỗ đánh nhau là ông lại cùng chính quyền và các hội, đoàn thể đến tận nơi, tuyên truyền, vận động, hòa giải đến khi thấu tình đạt lý mới thôi.

Già làng Doãn Phú kể, ở địa phương, tình trạng tranh chấp đất đai vẫn còn xảy ra nhiều. Hôn nhân cận huyết không còn nhưng tảo hôn vẫn chưa được ngăn chặn triệt để. Vì vậy, ông thường xuyên tìm hiểu thêm về Luật Đất đai mới, Luật Hôn nhân gia đình để có căn cứ tuyên truyền, phổ đến đến bà con. Ông Phú phấn khởi khoe, bản thân ông đã ngăn chặn thành công 4 vụ kết hôn sớm. Mới đây nhất là con ông Đinh Văn Tem chưa đủ tuổi nhưng chuẩn bị kết hôn. Cùng với cán bộ thôn, ông đã khuyên nhủ, vận động gia đình không nên cho con kết hôn sớm để ảnh hưởng đến cuộc sống, tương lai sau này của các cháu. Với vai trò là người có uy tín, ông Phú còn đứng ra hòa giải rất nhiều vụ tranh chấp đất đai tại địa phương.“Giữa gia đình này với gia đình kia mất trật tự hoặc tranh chấp về đất đai thì mình là người có uy tín minh phải đứng ra hòa giải, nói làm sao để người ta hiểu. Rồi 1 số gia đình người ta chưa hiểu dẫn đến tảo hôn, gả con nhỏ, đòi của nhiều thì mình phải tuyên truyền sâu rộng để bà con ai cũng hiểu được pháp luật cấm kết hôn khi chưa đủ tuổi. So với trước thì hiện nay nạn tảo hôn giải rất nhiều, các gia đình trong thôn sống hòa thuận, đoàn kết”.

Già làng Zơ Râm Năng cũng là một người có uy tín tiêu biểu được người dân thôn A Liêng, xã Tà Bhing, huyện Nam Giang quý trọng. Không chỉ chăm lo phát triển kinh tế gia đình, vận động con cháu, họ tộc sống gương mẫu, đoàn kết, ông còn thường xuyên đến từng hộ dân, tuyên truyền, vận động bà con thực hiện tốt các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, hăng hái tham gia các phong trào xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững. Từ sự tuyên truyền, vận động của ông Zơ Râm Năng cùng đội ngũ già làng, người có uy tín ở địa phương, đến nay, tại xã Tà Bhing đã có gần 100 hộ dân tham gia hiến đất xây dựng các công trình dân sinh, trong đó, hộ hiến nhiều lên đến hơn 4 ngàn mét vuông, hộ ít cũng 100 mét vuông.

Theo già làng Zơ Râm Năng, được sự quan tâm đầu tư của Đảng, Nhà nước, đặc biệt là nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia, những năm gần đây, đời sống người dân xã Tà Bhinh nói riêng và huyện Nam Giang nói chung đã có nhiều thay đổi. Cuộc sống bà con được nâng cao từ vật chất đến tinh thần. Tuy nhiên, đâu đó vẫn còn tồn tại 1 số tập tục lạc hậu, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Nhất là tình trạng tảo hôn vẫn còn xảy ra gây nhiều hệ lụy. Để đẩy lùi hủ tục, mang lại cuộc sống ấm no cho bà con, ông Zơ Râm Năng không quản ngại đường sá xa xôi, đến tận các hộ dân, tuyên truyền, phổ biến pháp luật, để bà con hiểu và làm theo. Nhờ đó, những năm gần đây, nạn tảo hôn giảm hẳn, bà con chăm lo phát triển kinh tế gia đình, giảm nghèo bền vững. “Tôi thường xuyên trực tiếp đến từng gia đình để nói cho họ hiểu, trai gái phải kết hôn khi đủ tuổi. Nếu kết hôn sớm sẽ gây ra nhiều tác hại như sinh con cái hay đau ốm rồi kinh tế chậm phát triển. Kết hôn sớm là vi phạm Luật Hôn nhân và gia đình, ảnh hưởng đến kinh tế xã hội của địa phương. Mình phải tuyên truyền nhiều lần, nhiều buổi, thường xuyên, liên tục thì bà con mới hiểu, mới nghe”.

Huyện Nam Giang hiện có 60 người có uy tín trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đội ngũ này từ lâu đã trở thành cánh tay nối dài của cấp ủy, chính quyền trong việc vận động người dân thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tập trung phát triển kinh tế, nâng cao đời sống cũng như đảm bảo an ninh trật tự, xây dựng nông thôn mới ở địa phương.

Để giúp đội ngũ người có uy tín thực hiện tốt vai trò của mình, Phòng Dân tộc và Tôn giáo huyện Nam Giang thường xuyên phối hợp với các ban, ngành liên quan tổ chức các lớp tập huấn, cung cấp những kiến thức cơ bản cho người có uy tín. Thông qua các cuộc tập huấn này, sẽ giúp người có uy tín phát huy tốt vai trò vận động bà con tuân thủ pháp luật, thay đổi cách nghĩ, cách làm, tích cực phát triển sản xuất, giảm nghèo bền vững. Bà Bhờ Nướch Thị Bích Hiền, Trưởng Phòng Dân tộc và Tôn giáo huyện Nam Giang cho biết, đội ngũ già làng, người có uy tín ở địa phương luôn gương mẫu, đi đầu trong các phong trào, hoạt động ở địa phương, tích cực tuyền truyền, phổ biên pháp luật đến mọi người dân: “Đối với những già làng, người có uy tín tại huyện Nam Giang thì họ phát huy được vai trò trong đoàn kết toàn dân. Các già làng, người có uy tín thường xuyên tuyên truyền người dân không đứng ngoài cuộc, tin vào chính sách của Đảng, Nhà nước để thực hiện hiệu quả các chương trình phát triển kinh tế xã hội ở địa phương. Đặc biệt, họ là những nhân tố tích cực trong việc tuyên truyền, phổ biến, vận động bà con chấp hành các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, không làm trái pháp luật”./.