Pazêng c’moo đăn đâu, bơơn rau k’rang âng Đảng, Nhà nước, pr’ặt tr’mông âng đhanuôr Cơ Tu ting t’ngay bơơn ha dưr dal; pazêng chr’năp văn hóa ty chr’năp âng đhanuôr, coh đêêc vêy pr’hat x’nưl, tân tung da dặ, prá pr’ma bhrợ bhr’nooch đươi tơợ đêêc nắc cung bơơn zư lêy lâng pa dưr.

Chr’val Zuôih năc muy coh m’bứi vel đong đhị chr’hoong da ding ca coong Nam Giang dzợ zư đơc bấc văn hóa ty chr’năp âng manuyh Cơ Tu. Coh đêêc, zập pr’hat x’nưl, tân tung da dặ, prá pr’ma bhrợ bhr’nooch bơơn đhanuôr đươi dua ta luôn coh pr’ặt tr’mông, bhiệc bhan lâng zập bh’rợ đhị vel bhươl.

Amoó Alăng Nhuận, ma nuyh coh Câu lạc Pr’hat x’nưl, tân tung da dặ, prá pr’ma bhrợ bhr’nooch chr’val Zuôih đoọng năl, lang p’niên âng amoó lâng zập p’niên Cơ Tu lơơng năc dưr pậ tơợ bh’ươr bha dơng âng apêê amế, adich. Tước pậ banh, bơơn k’diic, amoó nắc bha dơng cớ ca coon đay lâng pazêng cr’liêng xa nay cơnh đêêc đoọng coon bêch căh cợ đoọng l’thai a chắc a zân tơợ lâh toong t’ngay pa bhrợ ta têng nhưh g’lêêh. Kiêng ha hát x’xưl nắc amoó Nhuận bơơn vel đong k’dua ting pâh Câu lạc bộ Pr’hat x’nưl, tân tung da dặ, prá pr’ma bhrợ bhr’nooch chr’val Zuôih. 10 c’moo ting pâh, bêl nắc amoó hát muy a đay, bêl năc hát tr’ơơi bêl năc ting da dặ, tơợ zập g’luh cơnh đêêc amoó doọ choom ha vil. Amoó Alăng Nhuận xay moon, đươi  vêy ting pâh Câu lạc bộ, amoó bơơn lướt giao lưu zập ooy, ting chăp lâh mơ Pr’hat x’nưl, tân tung da dặ, prá pr’ma bhrợ bhr’nooch âng manuyh đay. “Acu buôn ting pâh zêng k’bhuh hát lâng tân tung da dặ. Mơ chu ting pâh năc c’la cu xơợng hâng hơnh pa bhlầng ooy chr’năp văn hóa manuyh đay. Acu kiêng ting pâh lướt biểu diễn ooy đi ooy tôh, ting pâh giao lưu âng acoon coh lơơng. Zập g’luh lướt cơnh đêêc nắc đơc coh loom cu bấc rau t’mêê, ting năl bấc rau coh pr’ặt tr’mông”.

Pazêng c’moo đăn đâu, đhanuôr Cơ Tu đhị chr’val Tà Bhing, chr’hoong Nam Giang ơy đơơng pr’hat x’nưl, tân tung da dặ, prá pr’ma bhrợ bhr’nooch đươi pa căh đhị du lịch đoọng vêy pa chô thu nhập ha đhanuôr. Xoọc đâu, đhị chr’hoong Nam Giang muy chr’val Tà Bhing vêy bhrợ liêm choom dự án “Du lịch đươi tơợ đhanuôr Cơ Tu”. Anoo Pơloong Phước, Chủ nhiệm Câu lạc bộ pr’hat x’nưl, tân tung da dặ, prá pr’ma bhrợ bhr’nooch chr’val Tà Bhing đoọng năl, lalăm ahay, thành viên CLB năc muy múa hát đoọng bhrợ bhrợ pa dưr phong trào văn hóa, văn nghệ đhị vel đong. Tơợ bêl chr’val Tà Bhing bhrợ du lịch vel bhươl, zập đhanuôr dzợ vêy pa chô thu nhập tơợ zập g’luh trình diễn đoọng ha t’mooi lêy. Tơợ đêêc, apêê coh Câu lạc bộ vêy bơơn prá xay, tr’lưm tr’lêy, chấc năl zập bh’ươr pr’hat n’ty lâng pa dưr đợ rau tr’coọ x’nưl tơợ a hay lâh u bil. “Đhị zập g’luh bhiệc bhan âng manuyh Cơ Tu căh choom căh x’nưl chiing, cha gâr căh cợ pazêng bh’ươr ba booch coh pr’ặt tr’mông, sinh hoạt zập t’ngay. Nâu năc chr’năp văn hóa bhrợ vaih chr’năp lalay âng đhanuôr Cơ Tu coh đâu. C’la cu cung cơnh apêê pr’chấc p’niên Cơ Tu năc pa zay zư pa dưr tu pazêng ngai năl chr’năp văn hóa nâu kêi k’nặ bil r’dợ. Chr’năp bhlầng, t’mooi du lịch ơy chô tước zập  vel bhươl, a cu cung bhrợ liêm choom lâh mơ dzợ, năc pa căh đoọng bấc ngai năl tước chr’năp liêm âng manuyh đay”.

Ting cơnh t’cooh Trần Ngọc Hùng, Trưởng phòng Văn hóa chr’hoong Nam Giang, văn hóa, nghệ thuật quần chúng nắc rau căh choom căh  vêy coh pr’ặt tr’mông âng đhanuôr acoon coh. Xoọc, đhị 12 chr’val, thị trấn âng chr’hoong Nam Giang zêng bhrợ t’vaih Câu lạc bộ pr’hat x’nưl, tân tung da dặ, prá pr’ma bhrợ bhr’nooch căh cợ K’bhuh Văn nghệ quần chúng. Nâu năc đhị pa choom, pa dưr k’bhuh zư lêy chr’năp văn hóa ty chr’năp. Apêê nắc k’bhuh bha lầng âng vel đong ting pâh zập xa nay bh’rợ, bhiệc bhan văn hóa, bêl Tết ty chr’năp… T’cooh Trần Ngọc Hùng đoọng năl, vel đong xoọc pa zay xay bhrợ bấc xa nay liêm choom đoọng zư lêy zập chr’năp văn hóa âng zập k’bhuh acoon coh: “Bh’rợ chr’năp bhlầng coh bh’rợ zư pa dưr chr’năp văn hóa âng ngành văn hóa năc t’vaih apêê Câu lạc bộ pr’hat x’nưl, tân tung da dặ, prá pr’ma bhrợ bhr’nooch đhị apêê vel đong. Nâu năc k’rong zập lang t’cooh t’ha, p’niên k’tứi chăp kiêng, lưch loom lâng văn hóa ty chr’năp. Nâu bơơn lêy năc c;lâng bh’rợ liêm choom bhlầng zư lêy, pa dưr zập chr’năp văn hóa tơợ vel bhươl cơnh đêêc vêy đanh mâng. Đăh chính quyền cung ơy bhrợ pa dưr, k’rong đơc, ghi hình, thu âm zập bh’ươr pr’hat âng zập k’bhuh acoon coh đhị vel đong đoọng k’rong zư đơc bhrợ tư liệu pa chăp lêy coh t’tun đâu. Tước đâu, chr’hoong xay bhrợ cớ Dự án 6 lâng dự án k’tứi 2 đăh pa dưr lâng zư lêy văn hóa ty chr’năp âng đhanuôr acoon coh pa têệt lâng pa dưr du lịch vel bhươl đoọng bhrợ pa dưr cung cơnh pa choom ma nuyh p’niên bhriêl g’lăng đăh văn hóa đhị vel đong”./.

NAM GIANG BẢO TỒN VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CƠ TU

Dân ca, dân vũ của người Cơ Tu ở vùng cao tỉnh Quảng Nam là loại hình văn hóa đặc sắc, ra đời trong quá trình lao động, sản xuất nhằm ca ngợi về cuộc sống, tâm hồn con người và cảnh vật thiên nhiên. Những năm gần đây, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, đời sống của đồng bào Cơ Tu ngày càng được cải thiện, nâng cao; các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc, trong đó có dân ca, dân vũ nhờ đó cũng được gìn giữ, bảo tồn và phát triển.   

 Xã Zuôih là một trong số ít địa phương ở huyện miền núi Nam Giang còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của người Cơ Tu. Trong đó, các làn điệu dân ca, dân vũ, như Cha Chấp, Clới, ru con, nói lý, hát lý và điệu múa Tân tung- Da dặ được người dân sử dụng thường xuyên trong đời sống, lễ hội và các sự kiện tại cộng đồng.   

Chị Alăng Nhuận, thành viên Câu lạc bộ Dân ca, dân vũ xã Zuôih cho biết, tuổi thơ của chị và bao đứa trẻ Cơ Tu khác lớn lên từ lời ru ngọt ngào của bà, của mẹ. Đến khi trưởng thành, lập gia đình, chị lại hát những câu ca cổ, lời ru ấy để ru con ngủ hay để thư giãn, xóa tan mệt mỏi những khi lên nương rẫy. Nhờ yêu thích dân ca chị Nhuận được địa phương chọn tham gia Câu lạc bộ Dân ca, dân vũ xã Zuôih. 10 năm gắn bó với Câu lạc bộ, ở nhiều vai trò khác nhau, lúc hát chính, hát đôi và cả múa Tân tung – Da dặ đã để lại trong chị nhiều kỷ niệm khó quên. Chị Alăng Nhuận chia sẻ, nhờ tham gia Câu lạc bộ, chị được đi giao lưu nhiều nơi, có thêm niềm vui trong cuộc sống và càng yêu hơn những làn điệu dân ca mộc mạc của dân tộc mình. “Tôi thường tham gia ở cả 2 đội hát và múa trống, chiêng. Mỗi lần tham gia múa, hát bản thân tôi rất là tự hào về văn hóa truyền thống của dân tộc. Tôi rất thích mỗi khi được đi biểu diễn văn nghệ hay tham gia các kỳ liên hoan dân ca, dân vũ, được gặp gỡ cộng đồng các dân tộc thiểu số khác. Mỗi chuyến đi như vậy để lại cho tôi rất nhiều cảm xúc, sự mới mẻ, suy nghĩ cũng tích cực hơn với cuộc sống”.  

Những năm gần đây, cộng đồng người Cơ Tu ở xã Tà Bhing, huyện Nam Giang đưa dân ca, dân vũ vào phục vụ du lịch cộng đồng để tăng thu nhập cho người dân. Hiện, Tà Bhing là xã duy nhất của huyện Nam Giang xây dựng thành công dự án “Du lịch dựa vào cộng đồng Cơ Tu”. Anh Pơ Loong Phước, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Dân ca, dân vũ xã Tà Bhing cho biết, trước đây, các thành viên CLB chỉ múa hát để xây dựng phong trào văn hóa, văn nghệ tại địa phương. Từ khi xã Tà Bhing làm du lịch cộng đồng, mọi người còn có thêm thu nhập từ các buổi trình diễn phục vụ du khách trong và ngoài nước. Qua đó, các thành viên trong Câu lạc bộ có cơ hội trao đổi, tìm hiểu và sưu tầm thêm các làn điệu dân ca cổ và khôi phục các loại nhạc cụ truyền thống vốn đã bị mai một: “Trong các dịp lễ hội của người Cơ Tu không thể thiếu tiếng trống, tiếng chiêng hay những làn điệu dân ca trong đời sống, sinh hoạt thường ngày. Nó chính là nét văn hóa độc đáo, làm nên bản sắc riêng của cộng đồng Cơ Tu nơi đây. Bản thân tôi cũng như các bạn trẻ Cơ Tu phải cố gắng kế tục, gìn giữ và phát triển nó, bởi những người hiểu biết văn hóa nay cũng đã già, mất dần. Đặc biệt, khách du du lịch đã về tới làng rồi, mình phải làm tốt hơn nữa, phải giới thiệu, quảng bá để nhiều người biết đến nét đẹp của dân tộc mình”.

Theo ông Trần Ngọc Hùng, Trưởng phòng Văn hoá huyện Nam Giang, văn hóa, văn nghệ quần chúng là món ăn tinh thần không thể thiếu của đồng bào các dân tộc thiểu số. Hiện, tại 12 xã, thị trấn của  huyện Nam Giang đều thành lập Câu lạc bộ Dân ca, dân vũ hay Đội Văn nghệ quần chúng. Đây là nơi tập luyện, ươm mầm cho nhiều thế hệ kế tục văn hóa truyền thống. Họ là lực lượng chính của địa phương tham gia các sự kiện, lễ hội văn hóa, dịp Tết cổ truyền... Ông Trần Ngọc Hùng cho biết thêm, địa phương đang nỗ lực triển khai nhiều giải pháp hiệu quả để bảo vệ các giá trị văn hóa đặc sắc của các dân tộc: “Điểm nổi bật nhất trong công tác bảo tồn các giá trị văn hóa của ngành văn hóa là thành lập các Câu lạc bộ Dân ca, dân vũ ở các địa phương. Đây là nơi hội tụ của thế hệ người già, bạn trẻ có đam mê, tâm huyết với văn hóa truyền thống dân tộc. Đây được xem là giải pháp hiệu quả nhất bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa ngay từ chính chủ thể cộng đồng mới bền vững. Về phía chính quyền cũng đã tổ chức phục dựng, sưu tầm, ghi hình, thu âm các làn điệu dân ca, dân vũ của các dân tộc thiểu số trên địa bàn để lưu trữ và làm tư liệu nghiên cứu sau này. Tới đây, huyện tiếp tục triển khai thực hiện Dự án 6 và Tiểu dự án 2 về phát huy và bảo tồn văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS gắn với phát triển du lịch cộng đồng để phục dựng cũng như đào tạo nhân lực văn hóa trẻ trên địa bàn”./.