ꪤꪱ ꪄꪙꪴ ꪓꪱꪣ, ꫄ꪩꪙ, ꪁꪱ ꪩꪲ ꪹꪏꪉ ꪏꪳ ꪻꪬ ꪋꪮꪚ

ꪤꪱ ꪄꪙꪴ ꪊꪮꪚ ꫄ꪋꪉ ꪼꪬ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ ꪼꪫ ꪻꪬ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ ꫃ꪜꪙ ꪨꪱꪥ ꪣꪱꪶꪙ ꪢꪱꪙ ꪻꪐ ꪣꪱꪀ ꫃ꪔꪣ. ꪏꪣꪴ ꪹꪭꪱ ꪣꪲ ꪹꪏꪉ ꪤꪱ ꪄꪙꪴ ꪓꪱꪣ ꫄ꪩꪙ ꪁꪱ ꪩꪲ ꪹꪏꪉ ꪏꪳ? ꪝꪲ ꪙꪮꪉ ꫃ꪜꪙ ꪤꪱ ꪵꪔ 15 ꪭꪮꪒ 18 ꫄ꪀꪙ ꪄꪙꪴ ꪓꪱꪣ ꪵꪀꪉ 20 ꪭꪮꪒ 25 ꫄ꪀꪙ ꪄꪙꪴ ꪁꪱ ꪩꪲ, 9 ꪭꪮꪒ 10 ꫄ꪀꪙ ꪄꪙꪴ ꫄ꪩꪙ.

ꪶꪀꪀ ꪵꪅꪫꪀ ꪹꪭꪱ ꪤꪱ ꪭꪮꪒ ꪝꪙꪳ, ꪄꪙꪴ ꪩꪱꪉ ꪵꪊꪭ ꪄꪙꪳ ꫄ꪩꪙ ꪨꪷ 2 ꪔꪱꪉ ꪄꪙꪴ ꪙꪱꪙ ꪼꪙ ꪹꪏꪉ ꪙꪽ ꪹꪭꪱ ꪹꪮꪱ ꫃ꪕꪉ ꫃ꪢꪒ ꪶꪎ ꪄꪙꪴ ꪤꪱ ꪭꪮꪒ ꪝꪙꪳ ꪻꪬ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ. ꪼꪅ ꪙꪲ ꪣꪲ 2 ꪩꪺꪉ ꪤꪱ ꪶꪀꪀ ꪊꪉꪲ, ꪤꪱ ꪕꪮꪥ ꪶꪀꪀ ꪵꪀꪉ ꪤꪱ ꪕꪮꪥ ꪭꪮꪉ. ꪀꪚꪾ ꪩꪺꪉ ꪤꪱ ꪕꪮꪥ ꪄꪣꪳ, ꪝꪲ ꪙꪮꪉ ꪄꪒꪴ ꪄꪣꪴꪶ ꪨꪉꪷ ꪙꪽ ꪹꪮꪱ ꪄꪙꪴ ꪻꪎ ꪶꪖꪣ ꪎꪸ ꪀꪮꪙ ꫄ꪋ ꪜꪀꪴ.

ꪀꪚꪷ ꪩꪺꪉ ꪤꪱ ꪄꪙꪴ ꪕꪮꪥ ꪭꪮꪉ ꪝꪲ ꪙꪮꪉ ꪄꪒꪴ ꪭꪮꪉ ꫄ꪩꪀ ꪵꪔ 5ꪭꪮꪠ 7 ꫄ꪠꪙ ꪹꪮꪱ ꪄꪙꪴ ꪻꪎ ꪵꪩꪫ ꪌꪠꪀ ꪵꪀꪙ ꪹꪋ ꪻꪎ. ꪝꪲ ꪙꪮꪉ ꫃ꪜꪙ ꪶꪝꪉ ꪻꪊ , ꪤꪱ ꪭꪮꪉ ꪝꪙꪳ ꪹꪣ ꪵꪅꪫꪀ ꪻꪬ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ ꪣꪲ ꪘꪱ ꪫꪀꪸ ꪎꪒꪴ ꪕꪲ ꫄ꪁꪙ ꪬꪱ. ꪤꪱ ꪹꪔ ꪙꪲ ꪋꪲ ꪣꪲ ꫄ꪊꪒ ꫄ꪩꪚ ꪕꪽ ꪳꪬ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ, ꪋꪮꪥ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ ꪶꪜꪉ ꪻ ꪫꪽ, ꪪꪱ ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꫄ꪊꪒ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ ꪋꪲ ꪤꪮꪒ ꪜꪀꪸ, ꪹꪚꪱ ꪊꪮꪉ ꪼꪒ ꪶꪚꪉ ꫃ꪛꪉ ꪵꪀꪉ ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪹꪏꪉ ꪭꪒꪳ ꪄꪙꪳ ꪘꪉꪷ ꪥꪱꪙ ꪨꪉꪷ. ꪹꪝ ꪹꪏꪉ ꪙꪽ, ꪸꪜ ꪙꪮꪉ ꫄ꪁꪶꪙꪜꪉ ꪻꪊ ꪭꪮꪒ ꪤꪱ ꪭꪮꪉ ꪝꪙꪳ ꪻꪬ ꪕꪀꪴ ꪝꪷ ꪻꪬ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ, ꪝꪲ ꪙꪮꪉ ꫃ꪜꪙ ꪹꪮꪱ ꪄꪙꪴ ꪩꪱꪉ ꪤꪱ ꪭꪮꪉ ꪝꪙꪳ ꪻꪬ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ ꪙꪚꪾ ꪊꪱ ꪼꪭ ꪝꪴ.

ꪑꪱꪀ ꪀꪒꪷ:

꫄ꪋ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ ꪼꪒ ꪵꪔ 3 ꪭꪮꪒ 4 ꪻꪚ , ꪝꪲ ꪙꪮꪉ ꫃ꪜꪙ ꪤꪱ ꪔꪣꪳ. ꪣꪲ 3 ꪹꪕ ꪥꪱ ꪕꪮꪥ ꪥꪱꪙ ꪢꪱ ꪵꪝ ꪄꪮꪉ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲꪌ ꪉꪮꪙ ꪨꪱ ꪎꪒꪴ ꪀꪺꪉ ꪉꪮꪙ ꪶꪕ ꪙꪲ ꪏꪣꪴ ꪄꪮꪥ ꪎꪷ ꫄ꪤꪥ ꪗꪫꪥꪸ ꪀꪚꪾ ꪝꪲ ꪙꪮꪉ ꪩꪺꪉ ꪤꪱ ꪄꪙꪳ ꪹꪕ ꪶꪀꪀ ꪵꪅꪀꪫ ꪻꪬ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ.   

ꪎꪷ ꫄ꪔꪙ ꪹꪩꪱ ꪨꪷ: ꪝꪸ ꪙꪮꪉ ꫃ꪜꪙ ꪤꪱ ꪄꪙꪴ ꪋꪴ ꪶꪀꪀ ꪵꪅꪫꪀ ꪻꪬ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ ꪣꪲ ꪵꪔ 3 ꪭꪮꪒ 4 ꪻꪚ. ꪀꪮꪙ ꫄ꪋ ꪤꪱ ꪝꪲ ꪙꪮꪉ ꫄ꪁꪙ ꫃ꪜꪙ ꪋꪀꪴ ꪶꪀꪀ ꪵꪀꪉ ꪎꪸ ꪵꪝ ꪀꪷ ꪐꪱ, ꪼꪫ ꪻꪬ ꪒꪙꪲ ꪶꪠꪉ , ꪻꪬ ꪭꪱꪤ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ ꪊꪚꪴ ꪼꪒ ꪝꪉꪴ ꫄ꪊꪒ ꪣꪲ ꪀꪺꪉ ꪒꪙꪲ, ꪎꪮꪉ ꪣꪱ ꪹꪚꪱ ꪼꪬ ꪣꪲ ꪀꪷ ꪐꪱ ꪋꪉꪲ ꪀꪙꪲ ꪄꪙꪴ ꪘꪉꪷ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ. ꪨꪉꪷ ꫄ꪋ ꪎꪸ ꪐꪱ ꪵꪩꪫ, ꪝꪸ ꪙꪮꪉ ꫃ꪜꪙ ꪤ ꪱꪄꪙꪴ ꪻꪬ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩ. ꪼꪅ ꪙꪲ ꪣꪲ 2 ꪩꪺꪉ ꪤꪱ ꪻꪬ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ ꪤꪱꪙ ꪙꪲ, ꪤꪱ ꪕꪮꪥ ꪶꪀꪀ ꪵꪀꪉ ꪤꪱ ꪕꪮꪥ ꪭꪮꪉ. ꪔꪱ ꪫꪱ ꪤꪱ ꪕꪮꪥ ꪶꪀꪀ ꪵꪀꪉ ꪤꪱ ꪕꪮꪥ ꪭꪮꪉ , ꪝꪸ ꪙꪮꪉ ꫃ꪜꪙ ꪶꪝꪉ ꪻꪊ; ꪹꪚꪱ ꪼꪒ ꪤꪱ ꪄꪙꪴ ꪊꪣꪾ ꪶꪀꪀ , ꪼꪒ ꪤꪱ ꪄꪙꪴ ꪨꪀꪷ ꪶꪀꪀ ꪵꪔ 10 ꪭꪮꪒ 12 ꫄ꪠꪙ , ꪩꪙꪳ ꪹꪎ ꪨꪷ ꫄ꪋ ꪀꪷ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ ꪑꪉꪷ ꪙꪮꪥ. ꫄ꪋ ꪙꪽ, ꪣꪲ ꪵꪭꪉ ꪼꪫ ꪁꪣꪾ ꪔꪷ ꪀꪚꪾ ꪶꪚꪉ ꫄ꪛꪉ ꪹꪚ ꪨꪱꪥ , ꪵꪩꪫ ꪶꪀꪀ ꪹꪄꪱ ꪩꪲ ꪑꪉꪷ ꪜꪀꪸ. ꪹꪝ ꪹꪏꪉ ꪙꪽ ꪶꪎ ꪄꪙꪴ ꪓꪱꪣ ꪵꪀꪉ ꪄꪙꪴ ꪁꪱ ꪩꪲ ꪤ ꪱꪻꪎ ꪶꪀꪀ ꪭꪳ ꪀꪷ ꪙꪮꪥ ꪋꪲ ꪊꪺꪚ ꪔꪱꪥ ꪎꪸ, ꪎ ꪮꪉꪳ ꪄꪙꪴ ꪵꪀꪉ ꪹꪚꪱ ꪬꪱ ꪻꪊ ꪼꪒ. ꪨꪱꪥ ꫛ ꪈꪣꪾ ꪭꪸ, ꪤ ꪱꪻꪎ ꪶꪀꪀ ꪭꪳ ꪀꪷ ꪙꪮꪥ ꪋꪲ ꪊꪚꪴ ꪼꪒ ꪨꪱꪤ ꫄ꪊꪒ ꪓꪱꪣ ꪹꪏ , ꪋꪲ ꪻꪐ ꪫꪽ ꪯꪽ ꪨꪷ ꪹꪚꪱ ꪵꪣꪙ.

Dà khún đạng, lân, ka li hảu co khảu li xương xư lỏ chọp

          Dà khún chọp châng hảu co khảu li vạy hảu co khảu li pên lai man, man nháư, mạk têm. Xum hau mi xương dà khún đạm, lân, ka li xương xư? Pi nọng mi xương dà té 15 họt 18 cân khún đạm cánh 20 họt 25 cận khún ka li, 9 họt 10 cân khún lân.

          Cốc khoẹ hau dà họng pựn. Khún lang cánh khún lân lỏ 2 tàng khún nan nay xương nặn hau au tênh mết số khún dà dà hong pựn hảu khảu li. Khay nị, mi 2 luông dà cốc chính; Khún dà toi cốc cánh dà toi hong. Cắp luông dà toi khum, pi nọng khút khum, lăng nặn àu khún sáư thôm xìa cón chơ púk. Cắp luông dà khún toi hong, pi nọng khút hong lậc té 5 họt 7 phân, àu khún sáư lẹo phốc kén chựa sáư. Pi nọng pên pông chàư, dà hong pựn mưa khọe hảu co khảu li mi nả vịa xút ty cận hà. Tưa nị chi mi chất lợp tăn hảu cò, choi co khảu li ók ngọk pống chăn pống 3 bàư. Va báu mi chất, co khảu li chi dót píak, báu mi hanh chỏng đảy cắp bổng bệnh, cọ xương báu mi hanh hựt khửn nẳng dan lăng. Chính pưa xương nặn, pi nọng cận pông chàư họt dà hong pựn tục po hảu co khảu li, pi nọng pên àu khún lang dà hong pựn hảu co khảu li nặp cá hay pu.

          Nhạc cắt;

          Chơ co khảu li đảy 3 - 4 bàư, pi nọng pên dà tứm. Mi 3 tưa dà toi dan mả pe khong co khảu li. Ngon lả xút cuông ngon tô nị, xum khỏi giới thiệu cắp pi nọng luông dà khún tưa cốc khọe.

          Xo tơn lau lỏ: pi nọng pên dà khún chu cốc khẹo hảu co khảu li mi té 3 họt 4 bàư. Cón chơ dà, pi nọng cận pên chục cốc cánh xia pẹ co nhả, vạy hảu đin phông, hảu hạ co khảu li kin chúp đảy pưng chất mi cuông đin, xong ma báu mi co nhả chinh kin khún xia co khảu li. Lăng chơ xia nhả lẹo, pi nọng pên dà khún hảu co khảu li. Khay nị, mi 2 luông dà hảu co khảu li dan nị, dà toi cốc cánh dà toi hong. Ta va dà toi cốc cánh toi hong, pi nọng cận pông chàư; báu đảy dà khún chăm cốc, đảy àu khún sáư lắc cốc té 10 họt 12 phân, lưn xưa lỏ chơ co khau li nhăng nọi. Chơ nặn, hanh vạy chỏng cắp bổng bệnh, lẹo cốc khảu li nhăng píak. Pưa xương nặn, số khún đạm cánh khún ka li dà sáư cốc hư co nọi chuốp tai xia, s ừng khún cánh báu hà chàư đảy. Lai côn ngắm  hịa, dà sáư cốc hư co nọi chi chúp đảy lai chất đạm xưa, chi nháư văn, ặn lỏ báu men.

          Chơ co nọi nẳng dan té 3 họt 4 bàư, hạk đang pống té 12 họt 15 phân. Chơ xum hau àu khún sáư cốc  lắc dáo 10 họt 12 phân ta va men pài hạk co khảu li chúp. Chơ nặn hạk co khảu chúp khún văn xưa sáư cốc co lài tưa. Xương nặn, báu đảy àu khún dà chẳm sáư cốc. Cánh luông pun khong vịa dà khún, ặn lỏ nẳng pưng dan dà khún pọm đảy thôm xìa vạy co khảu li kin khún đảy lai xưa. Cánh dà khún hảu dan đàư hư xum hau pọm khút pên hong cánh khút khum àu khún sáư, báu cọ àu khún sáư pưng hong. Lăng nặn thôm khún xìa. Pưa va pi nọng dà khún báu thôm hư khún đạm cánh ka li chi piu pháng xìa, co khảu li chi kin đảy nọi khún cuông dan hau dà khún.

          Ngon tô po hay me na cận hụ tuận nả, xum khỏi chi xứp tam chík bók po me pi nọng kỹ thuật dà khún chu thứ 2 cánh chu thứ 3 hảu co khảu li.

          Uôn: Ngon tô po hay me na cận hụ tuận nỉ họt nỉ lỏ mết. Ngon tô đảy Đài quam pák Việt Nam cạt kiên cắp Trung tâm khuyến nông phén mương chấp năm.

                                                          VOV 4 - Hạnh dịch