Bài thứ 7 mự 29/2/2020

Pưng mự căm cuông pi khòng côn Dạo Lai Châu

          Toi pi nọng Dao Khâu nẳng huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu, nặp té mự căm nưng chiêng họt mự Chảu cuông bươn lỏ mự căm tô xưa , vạy tô xưa báu ma kin sắt sính. Mự nị pi nọng báu mưa hay pày na dặng dú hươn, báu đảy pák xiêng luông, tuộng xiêng nháư báu cọ dệt năn nương cuông 3 mự ( Mự cốc khọe; căm tô xưa non, mự thứ 2 lỏ căm tô xưa nhang, mự thứ 3 lỏ căm pùa mịt, pùa khoan. Mự 15 căm chiêng lỏ đốp muộn chiêng chiên lang, mự nị pi nọng dặng báu dệt sằng. Mự 20 cưm chiêng lỏ mự căm lôm vạy xo phạ báu dệt lôm hại họt phủ côn, hươn dảo, hay na xuân hựa. Chu côn pọm àu cằm nhả ca, păn pên 8 mặt nọi, mặt tang pài xìa, tộp dáo 2 ngon pên hún lông đin, àu cỏn đán tềnh khửn nẳng 4 chánh phạ ỏm hươn vạy pảy lôm. Vạy khặn khang hảu côn căm nị pi nọng dệt khảu nửng, àu nọi nưng pày chắp sáư 4 chè hươn vạy sơ phi phạ lôm. Mự nặn chu côn tơn căn báu dệt năn nương cánh dặng dú hươn. Họt mự căm nưng cánh 2 căm bươn 2 âm lịch lỏ 2 mự căm tô nộc, tô nù, vạy tô nù báu cắt hại co khảu, khảu li nẳng hay xuân, tông na.

          Côn Dạo Khâu nửng khảu cắm, khảu cắm lương cánh khảu đón vạy kin. Cánh àu nọi nưng khảu nửng chắp sáư 2 pák tu khảu ók vạy sắp xìa tô nộc, tô nù. Nọk nặn ók nhăng mi san mự căm xương: Mự căm phôn nong, báu dệt hịt sằng, dặng pày tông na, hay xuân, báu dệt năn nương, báu đảy áp nặm nẳng huổi hong; căm bổng manh báu hảu cắt hại hay xuân, tông na...Lung Chẻo Lao U dú khu 5 thị trấn Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu hảu hụ tứm.

           “ Côn Dạo Khâu xum khỏi pi nọng mi kỷ mự căm. Cuông nặn mi pưng mự căm báu xương đàư vang đảy lỏ mự Thanh Minh lỏ mự pày cun mô heo. Chu hươn tam cuông hươn dảo, lằng nặn tắt cống xượng àu chỉa dệt toi mẫu té chạu té lài, pùa toi mịt, pẹn cá pá heo pảu pú, phát thang, sảng panh lau mô heo, tảy hương chọk ngơn chỉa, khấn tam pảu pú cuông mô ma nhẳn ngơn. Pắc mạy mản cống xượng sáư mô. Ặn lỏ dan vạy tít tơn lụk lan báu đảy lưm xìa chựa côn chảu.”

          Lẹo đối cắp côn Dạo Tuyển nẳng huyện Phòng Thổ, tỉnh Lai Châu hư mự căm cuông pi tẳng cốc té mự căm nưng họt mự 3 căm chiêng. Cuông pưng mự nị hư mi khù căm lák căn, căm nưng mự hùa pi máư báu pày tang đàư, mự 2 căm pày đảy hák va đảy ha chơ pày. Mự 3 căm báu đảy pày tang đàư, pưa pi nọng va hịa mự nị chảu nặm, chảu đin ók ma ỉn chiêng chảu pày tỏng chi chếp hại sảy nao. Mự 5 căm chiêng họt 6 căm chiêng lỏ căm tô luông, pi nọng báu khắp khék, cánh báu đảy lông dệt hươn, thày bàn, dệt đin đon chi hại mua dệt dượn. Lưn xưa cuông pưng căm hư po tay Dạo Tuyển dệt hịt Tủ Cải - púk chư máư, phua mia chi báu đảy dú non nẳng căn. Lung Lý Quang Minh dú thôn Hữu Nghị, thị trấn Phong Thổ, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu hảu hụ tứm:

 “ Po tay côn Dạo Tuyển chơ dệt hịt Tủ Cải đảy căm 6 mự báu đảy non nẳng phủ nhinh, tư va mự căm nưng họt mự 5 cánh mự 15/1, mự căm nưng cánh 15 căm bươn 7, mự căm nưng cánh mự 15/10 âm lịch, Mự 20/7 cánh 20 bươn 8 âm lịch lỏ mự căm phạ lằng tư va mua thu phạ lằng, lằng chơ cụm cuôm hảu phủ côn dệt dượn đảy mák đảy mua tài mưa, cuông pưng mự nị, pi nọng báu đảy pày tang đaư cánh báu đảy xủ họt ngơn vạy ník xìa phạ lằng dệt hại họt côn cánh chương khòng.”

          Họt mự 5 căm bươn 5 âm lịch lỏ mự co dà. Pi nọng va hịa mự nặn, co dà mi tục po chất nhất, àu co dà cuông mự nặn lỏ đi nhất. Riêng co lính lỉ, pi nọng pày hà bón báu mi sắt sính họt tắt ma hươn ták khồ vạy xủ dệt dà dà bệnh chơ cận, Mự 6 căm bươn 6 âm lịch lỏ mự xák xìa mốc mong. Mự nặn va phạ đét chu côn àu xuổng xửa, xứa pha ók pày ták đét vạy xák xìa manh bệnh, mốc mòng. Mự 14/7 lỏ dan chiêng cang pi. Té mự 13 căm hươn đàư mi mù lỏ khẻ mù cống sơ đẳm, sơ pàng, hó khảu tổm xương bươn chiêng, àu mưa sáư pan sơ 4 kỵ khảu tổm tư va tang hảu 4 mua. Chiêng nị pi nọng dặng 3 mự, té mự 13 căm họt mết mự 15/7. Lung Chẻo Cáo Sung côn Dạo đành nẳng bản Căn Câu, xã Sùng Pài, thanh phố Lai Châu tô pưng mự căm khòng ngành Dạo chảu:

 “ Mự lập thu lỏ dan pưng tàng cò đang ók bók xom mák, “ phi ” họt hay khòng phủ côn vạy tham cánh ha ngơn dống. Pưa xương nặn cón mự lập thu mự nưng, pi nọng tắt chỉa dệt ngơn hảu phi, nhăm dấu măn ngơn xù, họi pên pụa, mỏi pụa 4 bàư, àu ngơn tào pắc sáư him na, him hay. Cuông mự lập thu, báu mi phaư đảy mưa hay, pày na dản phi nả hại báu dám ma àu ngơn khòng côn hảu, phi pút pong chi dệt hại họt hay, xuân.”

          Côn Dạo Lai Châu kin chiêng toi chiêng chiên lang khòng Việt Nam. Dan té mự căm nưng họt mự 5 căm chiêng. Họt mự 5 căm hư chắng đảy nhá chiêng, àu chương khòng nẳng pan sơ lông, vạy pan sơ xương cáu cánh sống xuôn phi đẳm, chảu nặm, chảu đin pày hươn pày dảo./.

                                                                   Chẻo Thu - Hạnh dịch