Bài thứ 7 mự 7/12/2019

Ỉn muôn xe vong xoang khòng pi nọng Tây Nguyên

          Xiêng cọng xe xoang

          Nẳng bản văn hoá Du lịch chu chựa côn Việt Nam nẳng Đồng Mô, Sơn Tây Ha Nội, nẳng càng khuống hươn rông chòm tu hươn xùng, tụp hươn phẹp xương côm mạk khoàn, pi nọng Gia rai, xã Ia phí, huyện Chư Pả, tỉnh Gia Lai đang khắm khen căn xe dỏn pày toi vong xe xoang. Bát tin pày khoàng, tin khoà khửn, tin sại dón lông, mư khắm căn báu vang ỏm cuông môn dỏn pày toi xiêng cọng. Ặn lỏ bai xe xoang cuông pàng hội khả quai chôm mâng pưng lang đi cựt đảy khòng pi nọng Gia rai. Cuông bai xe xoang ỏm cuông môn dón dáng, bai khắp: Chôm muôn thù khảu ” dỏn khửn xum trai báo, nhinh xao côn Khơ me, Ê đê, Mương, Raglai kinh pen eo kíu dỏn dáng pày toi bai khắp, xiêng cọng...

          ( Băng): “ Bai xe xoang khòng pi nọng Tây Nguyên dệt khỏi ngắm họt bai xe vong Tây Bắc. Hák va bai xe xoang Tây Nguyên hên văn, xiêng dỏn mo xưa, niếu chưa lài côn ma muôn. Xe ngai lài, chu côn le hên lỏ é khảu mưa xe xoang ngay, pi nọng Gia rai khạy nị cọ mặc lài”

          Ặn lỏ quam tô khòng lung Đinh Ngọc Lương, côn Mương dú nẳng tỉnh Hoà Bình chơ hính nhại ók khỏi xe vong xoang. Ai Kso Phúc xã Ia phí giơí thiệu, côn Gia rai khòng ai mi lai bai xe xoang:

          ( Băng): “Bai xe mi lài tàng, tam toi pang hội, pang hội khả quai chôm mâng hák mi bai xe riêng, chơ dệt lang lỏ hák mi tàng riêng, lẹo chôm khảu máư hák mi bai xe riêng máư. Au mư khửn, au mư lông toi xiêng cọng thôi.”

          Lung Nay Kỳ Hiệp, Phó Giám đốc Sở Văn hoá thể thao cánh du lịch tỉnh Gia Lai, lỏ côn Gia rai nẳng huyện Chư Pả hư mi quam va ma tang bai xe xoang xương nị:

( Băng): Côn Tây Nguyên vạu họt xe xoang, sáu ngắm họt hịt vang nen heo lài xưa lỏ xe. Xoang lỏ bai xe pék xương bai xe chơ dệt hịt vang nen heo nẳng phổng Tây Nguyên. Xương va mi xe xoang lỏ sáu hụ ngay lỏ mi xe ỏm thiêng heo. Xe xoang A ráp, A ráp lỏ chư khék cọng lẹo cọng nặn dom hảu pàng dệt hiếu, tặp chơ pàng dệt heo. Pưng bai xe cọng nặn, khẳng cọng nặn va vạy ỉn muôn hư nọi lài, phân lài lỏ vạy dệt hịt vang nen heo. Xe xoang mi lai bai xe, lài tang lák căn. Mỏi phổng mi luông lít xe lák căn. Hák va vạu huộp ma lỏ mi to luông xe nưng lỏ khắm khen căn pày ỏm nen heo, nhại bát tin toi xiêng cọng. Bát khửn, bát hồn, bát nhăm càng cánh bát pày.

          Xiêng cọng xe xoang

          Chiêng pi nọng hặc xương! hịt vang nen heo đảy lung Nay Kỳ Hiệp, Phó giám đốc Sở Văn hoá Thể thao cánh du lịch tỉnh Gia Lai chọm giới thiệu đảy côn Gia rai khék hịa Pơ thi. Ặn lỏ mự hội nháư khòng bản, côn Gia rai tạu họt khạy nhăng chự hịt àu sính toi êm. Chu côn pọm họ êm chơ tài pày pọm đảy phăng huôm khum điều. Cuông khùm nặn, pưng khẳng lông đảy xiếp phanh căn toi luông hy, chôn tềnh căn khửn. Chơ pưng khẳng lông phăng miện côn tài xùng piêng pák khùm lỏ àu pẻn pản xí chánh xìa vạy phăng tứm 3 chặn máư chắng dệt hịt vang nen heo. Pưa xương nặn ặn lỏ hịt nháư nưng cuông vịa dệt hiếu hong, chu côn cuông bản đảy chôm hặp. Tiến sĩ Lưu Hùng, cón nị lỏ Phó Giám đốc bảo tàng dân tộc học Việt Nam hảu hụ:

          ( Băng): “ Dân bản mự nặn dặng vịa, pưng mự dệt hịt vang nen heo lâng té 2 họt 3 mự, chu côn pọm ma chôm hặp. Côn pày dệt hịt pùa pày toi hày lảu xá nưng. Côn cặt hư nuối sáy nưng, báu cọ thuổi sản ón nưng, thuổi khảu xẻ nưng. Báu cọ cuông họ hang, nọng pi tay hươn chăm chặn hư tô cáy nưng, tô mù nưng. Tư va pưng côn ma chôm hặư báu chư hịa pày lạ, ma khâng lỏ dệt hịt nặn sáu nhăng cóp hôm chương khòng lệch nọi tam toi chảu mi. khù nị hên chảng pi nọng cạt san căn.”

          Vịa dệt hịt nị chính lỏ sống xuôn côn tài pên phi mưa xú đẳm, sú pàng. Lằng chơ dệt hịt vang nen heo, côn tài mưa xú đẳm sú pàng, báu mi sằng khỏn nuống họt côn đang nhăng côn. Cánh cuông hịt vang nen heo nị, pưng bai xe xoang cắp xiêng cọng A ráp chi dỏn khửn dệt muôn chàư côn tài. Xương nặn xoang chắng hịa cạt kiên cắp hịt vang nen heo khòng côn Gia rai cọ xương san chựa côn ứn nẳng phổng Tây Nguyên./.

                                                                   VOVTN - Hạnh dịch