Chiêng khuân quai – khék khuân quai khòng côn Tày – Nùng

          Cắp côn Tày, côn Nùng, tô quai lỏ khòng pên ca nhất cuông hươn dảo, pưa tô quai lâng choi pi nọng thày bàn nẳng pưng hăư na căn hon báu xủ máy móc đảy. Pưa xương nặn, “ Chứ ơn công hanh” tô quai chơ bang vịa lỏ pi nọng dệt hịt chứ ơn công hanh khòng tàng tô nị vạy phủ côn dệt dượn đảy mák, đảy mua.

          Pả Hoàng Thị Nhuận, hội viên Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, côn mi lài công trình nghiên cứu ma tang văn hoá Tày - Nùng hảu hụ: Cốc khọe lỏ pưng hịt khong ma tang sên sơ phi hươn, phi dảo, sơ chảu nặm chảu đin, pảy chự hảu pưng sắt sính. Pưng chương khòng dệt hịt pọm đảy khặn khang té lài mự cón, họt mự 6 bươn 6 ( âm lịch ) cá bản tứn té chạu vạy khặn khang chương khong vạy tam. Vịa cốc khọe chảu hươn đảy dệt lỏ phẻo tọn cuông bâng tô quai hảu pẹk sàư sáng bang, tắt chỉa lao chắp sáư sàu lánh quai, chắp sáư khàu quai cắp ý nghịa sắp xìa phì sang cánh mong cong bùn đi mi số.

           “ Côn Tày - Nùng cạt kiên cắp vịa dệt hay háy na. Té chạu phủ côn xủ hanh quai vạy thày bàn. Họt mự 6 căm bươn 6 âm lịch, chơ púk đăm tông na lẹo, tô quai đảy dặng dom, pi nọng Tày, Nùng dệt hịt khék khuân quai, pi nọng ngắm lằng mua nưng dệt dượn khó mo lạk thày bàn khuân quai chuốp ték phụng. Dan nị hươn đàư cọ dệt khảu pảnh, khảu bánh, dệt bún, lưn xưa lỏ báu xương đàư đút thiếu bún đảy pưa măn tàng hảu phạ phôn cắp mong cong phạ chang đét, chang phôn, hảu co khảu khèo chăn cá tông na.”

          Pả Nông Thị Hạnh ( xóm Lũng Hoài, xã Mã Ba ) cọ hảu hụ: chăm va  phổng Lục Khu ( huyện Hà Quảng, Cao Bằng ) cuôi pì sí mua phạ lạnh lau, báu mi na đăm khảu hák va tô quai cọ lâng cạt kiên cắ puông kin luông dú khòng pi nọng Nùng nẳng nỉ cánh chiêng: “ Khoăn quai” lâng lỏ nả vịa nháư đối cắp pi nọng.

           “ Họt mự 6 căm bươn 6 hư hươn đàư cọ dệt khảu pảnh, khảu bánh, xương khảu tổm, khảu pảnh dợm, hươn đàư mi tô pết lỏ khả pết, mi cáy lỏ khả cáy. Xum khỏi nhăng chự mẳn hịt nị té chạu ma. Pi nọng cuông bản dệt chiêng nháư xương chiêng 15 bươn 7, báu xương đàư vang xìa đảy pưa hịt khong khòng chựa côn chảu.”

          Chương khong dệt hịt dan chiêng “ Khuân quai” hôm mi nhứa pết, khảu tổm sa lằng khốt, bún pọm cắp ngơn chỉa, lảu cánh lài tàng mák nuối mi cuông xuần. Hung chạu mự 6 căm bươn 6 ( âm lịch ) chảu hươn khặn khang chương cánh họt chơ tô luông ( tư va lỏ té 7 chơ họt 9 chơ tứn chạu) lỏ àu chương khửn mưa cá pan sơ cắp mong cong phạ đin, phi hươn, phi dảo cụm cuôm hảu pưng quai hảo hanh, báu pên bệnh, vạy mua lằng xứp tam choi phủ côn dệt dượn thày bàn tông na. Lằng chơ tam lẹo, chảu hươn chung tô quai, bék thày, bàn ók pày cá ta áp hẳư tô quai, xuối tao thày, bàn. Pựa ngai mự 6/6, hươn đàư cọ khâng hảu tô quai kin cón, cắp pưng tàng khảu pảnh, bún…pọm quam khắp mơi tô quai kin.

          Pả Hà Thị Ỷ ( côn Tày xóm Na Nhừ, xã Dân Chủ, huyện Hoàn An, tỉnh Cao Bằng ) va:

          Té chạu hên côn ké va kin chiêng 6 căm bươn 6 lỏ chiêng “ Khuân quai”. Côn Tày nẳng bản khỏi dệt khảu pảnh, bún lẹo kin báu dệt pan tam pưa nẳng nỉ kin chiêng 5 căm bươn 5 nháư xưa. Háy na púk săm đăm khảu lẹo lỏ dệt pựa khảu nưng kin xương xuối tao chương khòng dệt dượn, lằng nặn tô quai cọ đảy dặng dom.

          Căm mong cong chứ ơn phạ then chang păn đét, thèo phôn, hảu  mương lum phạ chang đét, chang phôn cánh vạu khửn luông chứ ơn đối cắp tô quai choi po hay me na dệt dượn mộm lẹo mua nham. Chiêng “ Khuân quai” cọ pên ngươn lang mi té chạu, té lài báu xương đàư đút thiếu đảy khòng pi nọng Tày, Nùng. Ặn cọ men dan vạy chu côn cuông hươn dảo, pi nọng bản khuống đảy ma hôm hạu muôn hòm, hôm phân pảy chự ngươn lang văn hoá khặn chăn cuông chơ mi lài ngươn lang văn hoá đang chuốp mụt luội xìa.

                                                                   VOVĐB – Hạnh dịch