Xe vong Tay - bai xe té pàng chạu vạu ma puông kin luông dú

          Côn hụ chang ma tang văn hoá Lo Văn Biến, chi áo họt 90 pi, dú bản Càng Nà, phường Trung Tâm, thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái cọ dom cá chua đơi khòng chảu hảu vịa nghiên xứu, sọk sáo, sảng tăm 6 bai xe mi té mưa lang pàng chạu, đảy đù lỏ cốc ngươn khòng pưng bai xe ứn. Lung Biến hảu hụ, pưng bai xe mi té chua pảu đơi pú chiên cái hai vạy ma tặm họt khạy. Mỏi tưa dệt mộm lẹo nả vịa cốc chính nưng, xương cặm tó pưng khù pên té phạ đin dệt ók đảy lang đì báu cọ xôn pẹ xấc xưa, hỏm húa đảy tô pá, chu côn pọm khắm khen căn xe báu păn chék nhinh, trai, nóm nọi pọm xe muôn ỏm còng phay. Vịa dệt nị đảy dệt pày dệt ma lài tưa, hâng tam nan đảy nho khửn pên pưng bai xe. Pưa xương nặn mi xương va, pưng bai xe chính tẳng cốc té vịa dệt dượn hay na cánh kin dú hạng mự khòng phủ Tay. “ Khù đảy nẳng nỉ lỏ báu păn chék thảu ké, nóm nọi, hăng mi, cặt hạy pọm khắm khen căn xe. Vịa nị é va phaư cọ pék xương điều, xương nặn phủ Tay mi dan ỉn muôn, cưới đòng tòng cọ, khửn hươn máư, mự chiêng lỏ pọm căn xe vong, mi muôn lỏ mi xe”.

           Pả Điêu Thị Xiêng dú xã Nghĩa An, thị xã Nghĩa Lộ tỉnh Yên Bái hảu hụ; Xe Tay mi lia bai, hák va tẳng cốc té 6 bai xe té chạu hôm mi xe khắm khen; Nhôm khăn, Đổn hồn, Phá xí, Khắm khăn mơi lảu cánh ỏm lọm tốp mư. Chơ ỉn muôn khắp xehư nhinh xao Tay đảy nung xỉn, xửa cỏm chắp mák pém, pốc piêu. “ Pưng bai xe đảy pảu pú mưa lang chiên vạy, ặn lỏ chương khòng quý panh cắp lài pun lan. Bai xe xương khảu nặm căm kin hạng mự, báu xương đàư đút thiếu đảy.”

          Phổng đin Mương So té chạu hôm mi pưng bản Lang, Khổng Lao cánh Mương So, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu cọ đảy hụ họt lỏ bón tẳng có ók pưng bai xe té chạu té lài. Toi lung Nông Văn Nảo, côn hụ chang ma tang văn hoá nẳng Mương Sò, xe Tay đảy hụ họt cắp 36 bai xe hák va pộn dỏn nhất lỏ pưng bai xe nham chiêng xương : Xe cúp, xe khằn, xe vi, xe nhạc, xe vong...

“ Té chạu xe cọ ngai, báu toi tặt tánh đaư, khék hịa mủa tin, mủa mư, hâng tam nan pi nọng xỏm panh nho xùng khửn pên bai xe. Bai xe cọ ngai phaư cọ mi xương hụ xe, xương nặn chướng căn xe, lằng nặn chi niếu chưa đảy lài côn xe.

          Nhạc vạy chuông hong pưng bai xe lâng lỏ tính tảu, ken là, cống cọng, xéc be, pí pặp, bẳng bu, mák hính...Pưng tàng nhạc nặn xẩng ók té pụa xỏi, mák hính khòng phủ nhinh Tay pên xiêng dỏn muôn hom phọn nương, xương quam khék hịa, cáo mơi  chu côn pọm ỉn muôn. Lung Lư Văn Bánh, côn hụ chang páu ken, tặp cọng cống nẳng bản Na Va, xã Viêng Lán, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La muôn hòm va: “Té nọi khỏi dảy ép tặp cọng, tặp cống, páu ken, hâng ma cọ pên mặc muôn, quén khơi. Khay cọ ké côn lẹo, hák va chơ bản mi kin, mi muôn, chôm tỏn pi máư...hư khỏi con xương lài pi nọng cuông bản hák muôn chàư ma ỉn muôn tặp cống, tặp cọng, páu ken hảu chu côn pọm ỉn muôn khắp xe, lưm xia cá nắc nưới. Chơ xe chiêng chắng mi cá pàu ken, tặp cọng, tặp cống.”

          Nẳng tỉnh Điện Biên, cuông pưng pàng xên bản, xê mương cánh pàng hội ngươn lang cọ xương dệt hịt, dệt khong pọm ỉn muôn khắp xe, xương xe khằn, xe vi...Khù nị hảu hên mi cá nẳng cuông pàng dệt hịt khong, cá pàng ỉn muôn pọm mi xe pày toi, cá 2 tàng ỉn muôn pọm huộp hôm sáư căn pên luông ỉn muôn nưng. Pả Lo Thị Ơn dú xã Nong Hẹt, huyện Điện Biên hảu hụ:“ Xe đảy ỉn nẳng chu pàng muôn, nham chiêng. Phủ Tay xum khỏi chiên cái bai xe nị té chua pảu đơi ma. Mỏi bai xe pọm vạu khửn luông xe lák căn hák va báu piến thái toi pi bườn. Chơ nhăng nọi cọ xe xương nặn cánh khạy cài 60 pi cọ hák xe xương nặn.”

          Té pi 2016, tỉnh Yên Bái cánh pưng tỉnh : Điện Biên, Sơn La, Lai Châu cọ cạt kiên mẳn cặt cắp Bộ văn hoá, Thể thao cánh Du lịch, Bộ Ngoại giao cánh pưng bộ, ngành mi nuống pan tẳng tánh hồ sơ “ Ỉn muôn khắp xe Tay” vạy tinh UNESCO àu khảu danh sách ngươn lang văn hoá tênh phén đin. Mự 15/12/2021, nẳng phiên họp Uỷ ban Liên Chính phủ  Công ước 2003 ma tang pảy chự ngươn lang văn hoá tưa thứ 6 khòng UNESCO khày ók nẳng thủ đô Pa ris ( Cộng hoa Pháp), ngươn lang ỉn muôn  xe Tay khòng Việt Nam cọ đảy UNESCO biên sắư Danh sách ngươn lang văn hoá khòng phủ côn tênh phén đin./.

                                                          PVTBTB - Hạnh dịch