Chang khắp họi pi Mỗ Thị Kịt; cá chua đơi cắp quam khắp then

          Ók côn cánh nháư khửn nẳng phổng đin Bình Gia, bón đảy đù lỏ cốc ngươn khòng then Lạng Sơn, chang khắp Mỗ Thị Kịt tẳng cốc ép khắp then té 15 pi. Say khòng pả lỏ say khắp then Triệu Thị Chứ ( dú làng Ngọc Quyến, xã Tô Hiệu cáu, khạy lỏ thị trấn Bình Gia). Pưa sắc mắn, hụ chang, pả đảy êm thảu Triệu Thị Chứ àu dệt pụk pạư. Chang khắp Thèn Kịt đảy êm da chiên cái bók hảu pưng bai then xo phúc dưn bùn mả, hảo hăn, chang mẳn chang dưn, chôm hươn máư, kẻ khớ, tít tơn côn chếp hại sảy nao, côn chuốp chọ nạn.

          Lưn xưa lỏ hạng pi, hùa mua xuân pi máư, pả lâng khày pàng hội then nẳng hươn vạy chứ ơn pảu pú mưa lang, nghịa cạt san bản khuống. Mỏi tưa xương nặn, côn dú bản tảư na nừa ma phăng khắp then chao mết mự, mết cưn. Chơ nhăng nóm, hươn đàư cáo mơi pày tam then lỏ pả pày báu quan va tang lắc háng, dạk cha. Quam tiếng pày tua phổng, pi nọng quý panh pả báu chựa hịa hụ chang khắp then, pi nọng quý panh pả pưa Then Kịt chàư đì, hụ hặc pi panh noọng, chang khắp Mỗ Thị Kịt tô:

           “ Then nọk tít tơn bók xon chu côn hụ hặc panh, tía xương căn, báu phít khỏng tỏng quam căn, báu hâng chăng căn, dáng dom hà căn. Chơ pày khắp then, mi côn hảu khỏi păn nưng, 2 păn hák va khỏi cọ hák dệt, mi côn hảu khỏi họt 2 triệu hák va khỏi báu dệt. Mi côn hươn dảo cặt hạy, chếp hại sảy nao, báu mi ngơn khỏi hák sự tô cáy ma tam phi hảu. Cá chua côn khỏi pày khắp then, hák va báu chư hịa ngơn lạ, lẹo nhăng lỏ khù hặc luông panh dom hảu căn, choi căn chơ pọ dạk cha.”

          Chi áo họt 10 pi cài ma, ưởi Nông Thị Phượng, Chi hội trưởng Chi hội pảy chự quam khắp huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn, lụk nhinh khòng chang khắp Mõ Thị Kịt cọ dom dan chơ biên lau tênh mết quam khắp then khong chang khắp Mỗ Thị Kịt. Khạy nị, pặp sừ nặn cọ chi lo mộm lẹo cánh khặn khang xuất bản cuông dan lả pi nị cắp chư khék “ Côn chự khuân Then Lạng Sơn”. Pả Nông Thị Phượng hảu hụ:

           “ Chang khắp dân mương Mỗ Thị Kịt khó ải êm, pi trai cọ tài xìa té chơ nhăng nọi hê họt 15 pi. Êm lỏ bón pâng hảu lụk lan mẳn chàư. Êm dệt nghê Then tư va tam một cài 85 pi, ặn lỏ dan tang khó mo dạk cha hák va cọ hung nả ma tà.”

          Pi 2015, pả Kịt đảy nhôm xỏng chư xiêng Nghệ nhân Ưu tú cánh pi 2019 đảy nhôm xỏng chư xiêng nghệ nhân dân mương pưa mi lài chóng hanh cuông vịa pảy chự cánh pếnh khày ngươn lang văn hoá khong chựa côn chảu. Pưng côn nghiên cứu văn hoá sáo ma hà pả Kịt xương ma hà bảo tàng ma tang Then khòng côn Tày Nùng Việt Bắc. Nghệ sĩ Nguyễn Xuân Bắc, giảng viên bộ môn khắp Then Trưởng Cao đẳng Văn hoá Nghệ thuật Việt Bắc hảu hụ:

           “ Quam khắp Then khòng êm thảu Kịt xút ty lák khan. Êm thảu ók pi 1921 cánh lỏ côn nưng cuông pưng chang khắp then té chơ nhăng nóm căm, xương nặn xiêng khắp Then khòng êm thảu nhăng chự đảy quam khắp té chạu té lài. 100 pi lẹo nhăng khắp đảy xương nị, êm khắp muôn lài.”

          Pả Mỗ Thị Kịt đảy đù xương “ xết xanh quý panh” khòng tỉnh Lạng Sơn. Pả cọ đảy mơi pày lài bón khắp vạy giới thiệu khù khặn luông chăn, muôn hòm khòng xiêng khắp Then. Tiến sĩ Hoàng Văn Páo, Chủ tịch Hội Di sản văn hoá Lạng Sơn, cón nị lỏ Giám đốc Sở Văn hoá Thể thao cánh Du lịch tỉnh Lạng Sơn hảu hụ:

           “ Pả Mỗ Thị Kịt khạy co 100 pi., cá chua đơi pả cạt kiên cắp Then. Cắp pưng côn dệt văn hoá xương xum khỏi, Pả Mỗ Thị Kịt đảy đù lỏ côn chự khuân Then Lạng Sơn. Pả lỏ khòng quý pưa mi công chự hiêm quam khắp, bai tô ma tang Then Lạng Sơn, mi công chiên cái hại vạy hảu lụk lan, côn hụ chang cánh lụk liệng lụk na. Vịa chiên cái nặn cọ chự đảy quam khắp, quam tô, hôm phân sáư vịa pảy chự pưng hịt khong tòng chặn, pưng ngươn lang văn hoá Lạng Sơn vạu riêng cánh cá mương vạu chung.

          Chang khắp Mỗ Thị Kịt tênh khắp tênh tói tính hảu xum khỏi phăng, hên xương nị báu mi phaư ngắm chang khắp nị chang dưn họi nưng pi. 2 mư cọ héo dót phòm hák va nhăng chang tói tính pày ma dỏn mo xương nham chạu...Cư xương nặn, quam khắp then nắt xương, mắn khửn mắn lông dỏn mo kiểu pày toi xiêng tính tỏng pày tua phà lạn, pha lán xương chương khòng quý panh khong văn hoá chựa nọi côn.

                                                                   VOV 4 - Hạnh dịch