Cham xă tŏk bŏk apŭng Đắk Mil, Đắk Nông ƀrŭng ƀrach ‘năr pơchrang, ang hơdăh. Pơliơk kial thu hla kơ. Jơhngâm đon hơiă kơ pơyan Puih mak, hơiă kơ teh đak tơplih ‘nao oei đei hơnơ̆ng lơ̆m dôm năr tơbăt 50 sơnăm tơblăh jơnei Đức Lập (Đắk Mil), pơih blŭng ăn tơdrong tơblăh Tây Nguyên, năm truh tơdrong tơblăh jơnei pơyan Puih mak 1975, pơjing đei 1 teh đak kơjăp ‘lơ̆ng.

Linh so Nguyễn Văn Thí (73 sơnăm, pơlei tơ̆ Nam Định), dang ei arih xa tơ̆ xăh Đắk N’Đrót, apŭng Đắk Mil ƀlŏk dơ̆ng, ƀât blŭng sơnăm 1975, Trung đoàn 28 găh Sư đoàn 10 tŏk tơ̆ Tây Nguyên. Tơdrong tơblăh ưh ê đơ̆ng khul linh đe ƀok mât tơ̆ kơđông Đức Lập pơgê hrôih ‘năr 9/3 hlôi phă hut kơđông linh găh Pơbăh Buôn Ma Thuột, găn lê̆ trong yak jur tơ̆ Đông Nam Bộ. 

Ƀok Nguyễn Văn Thí hơiă tơroi: “Ƀlep ƀât 6h5’ ‘năr 9/3, Trung đoàn 28 pơtơm prăh phao, tơblăh rĕng kơđông vei lăng găh hơyăt. Rim trong tơblăh jĭ 1 tiểu đoàn linh bơ̆n păng Tiểu đoàn 1 đơ̆ng găh Pơmât Kơtu tơblăh mât; Tiểu đoàn 3 đơ̆ng tơring Hơlĕch Pơbăh tŏk. Truh 9h30’ ‘nŏh nhôn tơblăh iŏk đei kơđông yŏng vei lăng Đức Lập. Tơblăh đang, kơtă lơ̆m kơmăng 9/3, nhôn kŭm hăm dôm khul linh nai vang tơblăh iŏk Buôn Ma Thuột.”

Linh so Y Mới, 82 sơnăm, tơ̆ xăh Đức Minh, apŭng Đắk Mil, bơngai vang tơblăh tơ̆ groi 722, tơ̆jih găh Hơlĕch pơbăh kơđông Đức Lập, ƀlŏk dơ̆ng: kơplăh dŏh sơ̆, tơdrong tơblăh ưh ê đơ̆ng bơ̆n pơm ăn hơyăt ưh tom băt: “Tơdrong tơblăh kơđông Đức Lập khul linh bơ̆n iŏk jơnei tih. Khul linh bơ̆n pơlôch păng phă hŭt lơ khul linh hơyăt tơ̆ âu, rôp vei hlŏh 100 ‘nu linh, thu iŏk lơ kơnong păng 20 tŏ gre nar kum hăm lơ gre nai đơ̆ng hơyăt. Đei dôm yơ iŏk pơđĭ dôm noh. ‘Năr 10/3 ‘nŏh tơblăh mât tơ̆ Buôn Ma Thuột, đang kơ ‘nŏh khul linh bơ̆n tơblăh iŏk rơngei đĭ đăng Tây Nguyên.”

Kơđông Đức Lập găh dêh char Quảng Đức so (dang ei ‘nŏh găh apŭng Đắk Mil, dêh char Đắk Nông), jĭ 1 kơđông gĭt kăl kơ hơyăt tơ̆ Tây Nguyên. Tơ̆ âu, hơyăt man 5 blô kôt tih, đei hloi anih jang, sơlŭng tơblăh… hăm lơ khul linh đei: anih vei lăng Sư đoàn 23, 2 tiểu đoàn linh teh, 3 khul linh kơnong 105 mm, 1 khul linh gre nar, gre pơsei, 5 khul linh vei sơđơ̆ng...

Tơdrong tơblăh jơnei Đức Lập ‘năr 9/3 tơdrong jơnei pơih, vang tơgop gĭt kăl ăn tơdrong tơblăh jơnei Buôn Ma Thuột, tơdrong tơblăh Tây Nguyên pơyan Puih mak 1975. Hăm tơdrong jơnei gĭt kăl lơ̆m tơdrong tơblăh Mi dŏng teh đak, khul linh păng kon pơlei apŭng Đắk Mil chơt hơiă đei hơpăh ăn hơnăn “Khul linh tơblăh kơtang nuih mơng kơ kon pơlei”.

Ƀok Lê Văn Hoàng, Kơdră vei lăng kon pơlei apŭng Đắk Mil, ăn tơbăt, chep vei tơdrong juăt kơtang nuih mơng, khul kơdră tơring păng kon pơlei dôm hơdrĕch hơdrung oei akŏm jơhngâm pơjing apŭng jing 1 tơring jang tŏk pran kơ dêh char Đắk Nông: “Apŭng hơnơ̆ng akŏm jên, tơmam vă jang đang ‘lơ̆ng dôm tơdrong hơgăt, năm truh apŭng tơring tơrang ‘nao ƀât hơtuch sơnăm 2025; vei lăng kơjăp ‘lơ̆ng tơdrong sơđơ̆ng; pơjing anih jang đảng păng rim anih jang chinh trĭ pran kơjăp, tôm tơdrong; tang găn pơđĭ tơdrong xa pơgâm, pơjĭp, pơhuach kư̆ kă, pơm glăi. Adrin tơiung pơjing, hơnhăk Đắk Mil jing tơring kơdrâm kơloăi III adrol kơ sơnăm 2030.”

50 sơnăm đĭ hlŏh bơih, Đức Lập sơ̆, dang ei hlôi tơplih ‘nao ‘lơ̆ng rŏ, jĭ 1 lơ̆m dôm tơring jang mŭk drăm tơm, đei ƀôh kơ dêh char Đắk Nông. Tơbăt 50 sơnăm Năr tơblăh iŏk rơngei Đức Lập, čhôk ‘nă kơ tơdrong juăt kơtang nuih mơng, rim jơhnơr hrei ‘nâu hơnơ̆ng yak kiơ̆ chăl adrol sơ̆, khŏm pơjing pơlei pơla roi đunh roi pơdrŏng, ‘lơ̆ng rŏ păng gơh hơgei./.