Pato bruk ngak pambuak haong ba brei bruk ngak hu makna prong ngan saong urang jaoh jo. Thau bruk ngak, hu bruk ngak, dong ka urang jaoh jo paglong labik dang song pasiam rai duik. Yaom lac dok rilo kan kandah dalam bruk duah bruk ngak min VN dok kham merat dong ka urang jaoh jo palahik mặc cảm, yam tagok meng pren yava di drei saong brei mboh labik dang di drei dalam XH. Pa-uan harei dunya urang jaoh jo 3/12,  urang vak Thy Hạt hu kadha vak ndom ka bruk ni. Daa mik va song tong abih gauk tui pang.

VN hu labaih 6 triệu 700 ribau urang jaoh jo meng umo 5 thun tagok, dalam nan hu jaik 1 triệu 600 ribau urang meda ngak bruk hu. Kayua yau nan ye, pato bruk ngak song ba brei bruk ngak khang kajap ka urang jaoh jo lac sa dalam dom bruk prong dong ka urang jaoh jo pasiam rai duik, ba drei tame bhap bini. Urak ni dalam negar hu labaih 1 ribau labik pato bruk ngak hu peih pato ka urang jaoh jo. Tuk vak 2006 -2010 hu jiak 49 ribau urang jaoh jo hu bac bruk ngak (jaik meteh lac urang kamei), dalam nan hu jiak 16 ribau urang hu dong bruk ngak, dok veik hu salih bruk ngak. Meng thun 2010 mbiah tal urak ni, yaok thun hu peih pato ka 7 ribau tal 8 ribau urang jaoh jo. Ta-eng thun 2013, bruk pato bruk ngak pambuak song ba brei bruk ngak kayua mintri LĐTBXH peih ngak iek di Hòa Bình, Bắc Giang, Nam Định, Thái Bình, Hà Nội, Hải Phòng, Thanh Hóa, Nghệ An song Đà Nẵng hu pato song duah bruk ngak tani tanat ka 1 ribau 500 urang jaoh jo. Min urang jaoh jo hu bac bruk ngak urak ni dok takik song oh ka mboh jalan patagok. Urang jaoh jo hadei di tuk bac bruk ngak bloh duah bruk ngak urak ini biak takik saong rilo meng lac eng drei padang bruk ngak. Makna di nyu lac kayua 80% urang jaoh jo dok di palei pala, bac da-a takik, gam song dom paga pacang di XH yau thái độ phân biệt, mặc cảm, tự ti. Taphia di nan, urang jaoh jo bhain kurang thau ka bruk ngak, abih di nyu nan lac urang tangaoh. Dom kiến trúc, radaih nao mai oh ka lagaih ngak ka urang kan nao bac bruk ngak, kan duah bruk ngak. Urang jaoh jo biak kan mesraiy phun jien piah eng drei padang bruk ngak. Ong  Trần Mạnh Thu, Akaok kapul urang jaoh jo tỉnh Lâm Đồng lac:Urak ni urang jaoh jo oh ka hu mesre tapak bo dok tapa sa kapul nyaom yau kapul urang kamei atau kapul urang nong atau dom kapul nyaom karei karei dang tabiak bảo lãnh ka khol hulin ye khol hulin meng hu mesraiy. Kapul urang jaoh jo oh ka hu bảo lãnh brei hội viên di drei mesraiy. Khol hulin caong lac dom sarak mai tal puk palei, kapul urang jaoh jo dang tabiak bảo lãnh ye urang jaoh jo meda mesraiy hu.

Urang jaoh jo lac dom urang ngak bruk oh sit dalam XH song dom urang nan brei hu khik caga meng hukum piah khik ka urang hu quyền samu gauk tuk hu mbaok tame dom bruk ngak di XH, dalam nan hu quyền samu gauk ka bruk ngak khang kajap. Thủ tướng rajaei hu mbaoh tangin tame harak brei peih ngak Đề án dong ka urang jaoh jo tukvak 2012-2020 piah “Dong ka urang jaoh jo patagok pren ngak di drei piah pabak hatai khin di rup drei, daong palagaih piah urang jaoh jo yam tagok hu mbaok samu gauk tame dom bruk KTXH, dong padang cộng đồng song XH”. Ong  Nguyễn Ngọc Toản, Phó Cục trưởng Cục Bảo trợ  Xã hội, mintri Lao động- Thương binh song  Xã hội ndom lac, khik ka urang jaoh jo hu quyền samu gauk song hu mbaok tame cộng đồng XH, sa dalam dom jalan ngak nan lac pamong tal bruk dong ka urang jaoh jo hu bruk ngak, langyah bruk patrun kan kathaot. Dalam nan njauk dong tapak ka urang song boh sang urang jaoh jo hu mbaok tame ngak bruk atau eng drei duah bruk ngak di labik. Dong piah hu mbaok tame ngak bruk pamong tal ưu tiên dalam pato pakai, kadua lac ưu tiên dalam pato bruk ngak, nao bac ye hu dong jien bac, Dom labik pato pakai brei mbuan lagaih, Ka klau lac phun jien pato pakai, Ka pak lac pato bruk ngak bloh brei pamaong tal ngak bruk, pato pakai dalam labik di  dom DN, pambuak DN song labik pato pakai.

Hu bruk ngak khang kajap lac hatai cong khin di dom urang jaoh jo. Ni lac dom cong khin, quyền lợi, sap ndom song bruk thừa nhận di menuac sia piah hu bruk samu gauk. Rilo urang jaoh jo dahlau deih dok pagam pambak tame boh sang di drei, plaih nyaik, mặc cảm song XH ye urak ni urang hu bruk ngak, tự tin hu mbaok tame dom bruk ngak di bhap bini song XH. Ayut Hoàng Thị Hạnh, urang jaoh jo di tỉnh ĐaK Lac khan lac:Drei bac tamat ngành y thun 2004, harei nan jalan nao duah bruk ngak di drei biak kan kandah. Meng dom kham merat di drei tame ngak bruk oh mbang jien bilan hu dom bilan, hadei di nan, meng hatung hatian di urang ranaih umo song dom ilamu drei bac hu dalam sang bac, nan ye hadei di 6 bilan drei hu tame ngak. Cong hu bruk ngak lac hatai khin di taong abih menuac sia, ngan saong urang jaoh jo dok kan kandah jang. Drei cong khin di palei pala hu bruk ngak halei nan piah ka dam dara jaoh jo meda bac song ngak bruk. Pakat Sở, karja palei brei hu dom chế độ, sarak dong ka ka urang jaoh jo tuk urang nao bac song nao likau bruk ngak

Dong palagaih song pato bruk ngak gam song duah bruk ngak ka urang jaoh jo lac jalan jhul patagok dom quyền di urang jaoh jo, dalam nan hu quyền hu bruk ngak khang kajap. Gam song bruk ba tangin tame di dom jabat, tổ chức chính trị XH, urang jaoh jo brei kham merat bac megru piah paglong ilamu, tangin gheih, hatai jia piah rik daong tame bruk patagok KT taneh ia./.