Bruk glut jaleih di bhum taneran kraong Cửu Long

An Giang, Đồng Tháp saong Cần Thơ lac 3 tỉnh daok hu rilo labik pandiak ka glut jaleih takai kraong brei samar hu langyah. Yaok tỉnh jeng hu jalan pasiam veik, min jalan ngak halei jeng abih meng dom ratuh tỷ đồng tagok.

Dom urang ilamu tacei lac, meng thun 2005 mai, meda lac vaktu njauk ndom tal di bhum taneran kraong CL, tuk glut jalei rilo jang pabak glaong. Glut jaleih oh daok lac bruk meng langik tasik tui jalan “gah jaleih gah glaong tra”. Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, urang ilamu gah hệ sinh thái bhum taneran kraong CL hu buh rilo prein yava piah roh duah, ong brei thau: “Gluh baok saong cuah lac 2 janih ngak jeng bhum taneran kraong CL dalam 6.000 thun tapa. Dahlau daih, dalam tuk pabak glaong bhum taneran kraong CL ye tuk halei jeng hu pabak glaong saong glut jaleih, min pabak glaong rilo jang glut jaleih, urak ini glut jaleih oh lac meng langik tasik tra, bo kayua dom bruk karei nyu ngak brei khang jang”.

Makna praong di bruk glut jaleih bhum taneran kraong CL lac bruk oh daok samu gauk di abih kraong Mê Công, nan lac bruk kurang cuah haong gluh baok, kayua dom binek kavei nyu pacang cuah haong gluh baoh, gam haong bruk mek cuah angak kraong Mê Công di dom taneh ia, meng Thái Lan, Lào, Campuchia tal Việt Nam. Tui Ủy hội kraong Mê Công dunya, tapa dut iek di thun 1992 saong thun 2014, dom gluh baok di kraong Mê Công nyu trun abih meteh, meng 160 triệu tấn yaok thun trun daok 85 triệu tấn sa thun. Hadei di ini meyah hu gac 11 binek kavei angaok kraong Mê Công di Lào haong Campuchia ye gluh baoh meda trun jang meteh tra. Daok cuah, tuk hu dom binek ini, taong abih cuah meda njauk pacang veik, nan lac oh daok sa asar cuah, asar randaih halei mai bhum taneran kraong CL tra. Tuk ia nduac nyu kurang gluh baok, nyu mbang tame takai kraong haong mbat kraong piah pabak veik.

Jien piah pasiam veik glut jaleih di bhum taneran kraong CL lac biak praong. Dalam dom thun tapa, Rajaei hu buh tabiak yaok rabau tỷ đồng piah dom tỉnh bhum taneran kraong CL ngak dom danak dak pacang caga glut jaleih. Thun 2020, ta-eng tỉnh Đồng Tháp hu harak pok tagok Thủ tướng Rajaei, likau daong jien pacang glut jaleih saong ba rahra labik jaik glut jaleih, ngan saong yaom jien jaik 1.000 tỷ đồng.. Min kadung jien karja kan pabak hu.

Ong Nguyễn Hữu Thiện – urang ilamu gah hệ sinh thái bhum taneran kraong CL brei thau. “Yaok bruk ngak praong atau sit tok lac pacang min, oh ngak brei padeih glut jaleih hu, kayua oh hu jalan ngak halei dalam bhum taneran kraong CL meda langyah hu makna di nyu lac bruk kurang gluh baok haong kurang cuah…”. Ong Thiện jeng ndom lac, bruk di anak meta njauk ngak piah patrun khat lahik drap ar saong plaih metai lahik menuac sia lac padang ngak labik khik caga dom labik praong yau ye labik hu rilo menuac daok. Daok dom labik tapen kraong di puk palei, labik hu takik menuac daok, njauk ba menuac tabiak truh labik biak mbuan glut jaleih. Samar ramik veik bruk mek cuah tui jalan pambuak bruk dom bhum, dom tỉnh kayua mek cuah di sa labik jeng ngak khut abih baoh kraong.

Ong Thiện jeng khan lac, jien piah ngak công trình abih biak rilo, 1km ar pacang takai kraong abih tal 100 tỷ đồng. Kayua yau nan ye Karja oh ginup jien piah ngak ar pacang takai kraong piah tui samu bruk glut jaleih rilo. Nan oh ka ndom tal bruk, tuk ngak ar pacang glut jaleih di labik ini jeng lac patagok bruk glut jaleih di labik karei, kayua ia nduac nyu nao duah labik piah pasamu jalan nduac. Bruk padang ngak nan meda ngak brei mboh salamat “ja”, dalam tuk biak di nyu lac oh salamat. Bhap bini mboh sahanang hatai nan ye padang sang daok tapen ar, blaoh tuk ar glut jaleih ye khat lahik praong jang./.

Urang lang: Thu Thảo – 27/10