Quảng Ninh lac bhum taneh danyei angan haong dom danh lam thắng cảnh saong dom lễ hội tâm linhmeng kan. Sa dalam dom lễ hội hadah krah di tỉnh nan lac lễ hội Tiên công tok hu peih ngak di bhum pulao Hà Nam (dalam bal sit Quảng Yên). Ini lac sa dalam dom inem krung ilamo daok hu pasang iek ba tame angan inem krung ilamo phi vật thể pakat negar.

Akaok abap XV, dom urang anek meng kinh thành Thăng Long meng kan nao peih taneh, beik binek, lih tasik, padang palei angaok bhum pulao Hà Nam bak kraong ribaong. Ini lac sa lễ hội hadah krah di bhap bani angaok pulao Hà Nam brei mboh ialmu menyum aia hadar tal halau aia, hadar kanar tal ong akaok ong akei, iek prong urang taha, dhar phor tal ong amuk, amaik ame urang pajeng, taphia di nan lễ hội Tiên công daok pabak hu tín ngưỡng bhap bani kakuh yang tasik, iek prong bruk beik binek, lih tasik, likau ka urang taong ikan bhum pulao ini sa thun bahrau siam mekre, khang tangin kajap takai, ngak mbang ginup meda, hu ralo pren yava piah pacang caga haong lingik tasik. Ong Lê Đồng Sơn, urang dahlau diah pan akaok duk ilamu brei thau bal sit Quảng Yên, khan lac: Oh hu pak halei hu adat uan umo, raok umo yau ini, angak adat ka dom ong amuk taha umo 80, raok urang diuk, adat ini dalam negar drei oh hu pak halei hu, nan lac sa inem krung ilamo phi vật thể.

          Harei ngak adat praong hu rah tabiak meng harei 5 tal harei 7 bingun bilan tha. Min grauk labik daok mboh chreih chai bui sambai, anek taco dom baoh sang, but pajaih dalam palei thei theu jeng chreih chai kuhria caga ka harei hội ini dahlau di Tết. Meng bruk rami ramik sap gap dom janih pandap piah ngak adat, parabha bruk ka anek kamuan caga uan umo saong raok dom ong amek tagok kalan, abih di nyu nan lac caik long mã piah dak tagok hương án hu raok gam haong ong amuk (umo bak 80 thun tagok) dalam adat raok umo. Long mã hu pambuak pagam meng 5 janih baoh sản vật di palei ngan haing rup anek inegirai akaok asaih. Ini hu mong yau talam salao baoh kayau di bàn thờ kakuh diuk dom ong taha amuk taha. Drei long mã nan lac athur sahanak ginreih di tasik hu Phật cảm hóa. Kayua yau nan ye bhap bani bhum pulao kakuh yang long mã dalam lễ hội Tiên công piah likau yang brei ralo pren yava piah pacang veik hoang sahanak di tasik, daong ka bhap bani beik binek padang aia, pacang khik đê điều ka anek kamuan nao tasik hu patuah jamo. Meda ndom lac, nyu nan sa tác phẩm nghệ thuật di bhap bani ngak tabiak. Ong Lê Bá Thụ, urang ngak anek long mã hu bhap bani bhum pulao Hà Nam mong yeu sa nghệ nhân, khan lac: Lễ hội Tiên Công ini, ye drei Long Mã ini, brei mboh ini lac sa pren khang, dom ong akaok ong akei beik bingek lam tasik, ngak jeng bhum taneh Hà Nam ini, bo ong akaok ong kei drei chinh phục hu drei Long Mã ini, Long Mã lac drei quái vật biak khang bo dom ong chinh phục hu, dom ong Long Mã brei ka dom urang ngak amaik ngak ame mboh hatung hatai thau dhar phor saong uan tabuan lac amaik ame hu umo taha. 

Harei 6 bingun tết, lễ uan umo hu peih ngak dalam prong prang di dom baoh sang. Page harei 7 bingun, dom baoh sang hu ong taha amuk taha peih bruk raok ba. Nao akaok kapul raok nan lac dom cei tễu tamia gai, tamia kadhik ramik jalan gam haong kapul hagar, dua talei dok 5 sambo màu, dua talei bát biểu, kapul nhạc bát âm. Patui veik nan lac anek kamei, anek metau kumei, taco nội kumei di ong taha amuk taha dua talam salao pandap kakuh ong akaok ong kei. Nao likuk nan lac yuen cakong ong taha amuk taha. Kapul raok ngak chreih chai bui sambai grauk palei, ba gauk nao gah kalan Tiên Công. Tal ini dom ong taha amuk taha thượng thọ patui veik ngak adat beik đê saong đấu vật tượng trưng. Dalam sap preiu ieu, pachreih tui di anek taco, dom ong leih ao, cuk khố tame đấu trường kham merat veih đối phương tagok truh mbaok haluk piah mek hu jayak. Adat ini piah brei mboh pren khang di dom urang beik quai đê, lih tasik, peih taneh, padang palei, ngak jeng bhum pulao Hà Nam caong khin ong akaok ong kei ba brei pren yava ka anek taco. Tamat lễ đắp đê saong đấu vật, gauk gar but pajaih raok ong taha amuk taha thượng thọ mai sang. Thứ tự kapul raok mai yau tuk raok nao. Ralo kadha ma-in bhap bani meng kan di urang Việt yau ma-in đu, tổ tôm điếm, daoh đúm, daoh vah ghe, taong gibaoh, ma-in cờ…hu pandar dalam lễ hội Tiên công hu daong khik ramik dom kadha ma-in bhap bani, pabak hu bruk me-in bui sambai, giao lưu tình cảm di urang ini haong manuac diah, di dam dara saong pabak hu bruk sinh hoạt tâm linh di bhap bani puk palei.

Yaok rituh thun tapa, lễ hội Tiên công pak đảo Hà Nam, bal sit Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh hu bhap bani saong karja dom xã phường dang tabiak ngak, hu mbaok ginup ngan haong dom adat cambat saong dom kadha ma-in bhap bani. Bruk diuk rai di lễ hội Tiên công ngan haong bhap bani dalam bhum biak khang kajap, oh mboh bruk var klaak. Sở ilamo, padhih saong rivang ma-in tỉnh Quảng Ninh daok pok panuac likau ba lễ hội Tiên Công tame  angan ilamo phi vật thể pakat negar. Ong Nguyễn Mạnh Hà, dahlau diah dang akaok Sở ilamo, padhih saong rivang ma-in tỉnh Quảng Ninh, brei thau: “Sở ilamo, padhih saong rivang ma-in tỉnh Quảng Ninh mboh lac lễ hội Tiên Công lac sa dalam dom adat meng kan hu yaom glaong. Khaol dahlak daok pathau khan dom yaom glaong di lễ hội, meyaih khan dalam dom tuk rah tabiak lễ hội piah ka  manuac urang dalam bal sit Quảng Yên jang yau tỉnh Quảng Ninh duah thau saong mboh takre saong pamaong tal dom yaom glaong chân thiện mỹ. Dalam tuk vak anak tal, Sở ilamo, padhih saong rivang ma-in tỉnh Quảng Ninh meda pok panuac likau ba lễ hội tiên công jeng inem krung ilamo phi vật thể pakat negar".

Meng dom yaom glaong yau nan, meda lac lễ hội Tiên công lac inem krung ilamo phi vật thể duy nhất, karei abih, hu yaom glaong gah dak rai sajarah, ilamo, khoa học, sinh hoạt văn hóa saong pato pakai ilamo meng kan ka rai rah dam dara Quảng Ninh jang yau dalam negar./.