Urang bangsa Mong hu daok di Bắc Hà labaih 200 thun, tal ini jeng daok khik adat di bhum ceik glaong, ngak sang di angaok mbuan ceik, tada ceik, ngak sang daneing meng gluh. Labik pasak saong huyen bhum glaong Bắc Hà hu langik la-an, bilan pandiak ye la-an, bilan la-an ye biak la-an. Piah randap bhian saong langik di ini urang bangsa Mong daok di Bắc Hà hu hadah hatai ngak jeng “sang daneing gluh”. Daneing di baoh sang abih tih hu ngak meng gluh. Dahlau daih urang bhian tak gluh di 4 mbaok daneing, min urakini urang ngak tak gluh meng 2 tal 3 mbaok daneing. Mbaok daneing di anak sang hu ngak meng kayau. Di dom labik urang jeng daok padang sang abih tih hu tak gluh di 4 mata daneing.

Hadei di tuk ruah hu labik lagaih, urang ngak brei tapak mbaok taneh piah ngak takai sang. Gluh piah ngak daneing ieu lac janih haluk gluh hu sambo bar bhong meraih atau kanyik, nyu lamar nyal saong pagam khang. Takai sang jeng hu padang di angaok mbaok taneh tapak bo oh brei cakac jalan takai sang yau sang padang di bhum daong biar. Piah hu daneing gluh kapal khang kajap ye urang brei ngak dom gavang meng kayau blaoh buh gluh tame blaoh pandar gai hlau kayau paoh biak khik ka kajap. Dom gavang kayau brei hu kajap piah khik hu gluh saong prein paoh meng gai hlau kayau paoh trun. Abih mbang ngak gluh ka sa, gavang hu paok tabiak patui veik caik ngak tal ka 2, blaoh tuh gluh paoh veik ka hu pagam biak kajap haong tal bahrau ngak blaoh. Bhian ye yaok baoh sang hu padang glaong meng 7 – 8 tal gavang. Danak yaok gavang kayau hu pok tagok glaong tuk daneing gluh glaong labaih 2,5m ye blaoh luai. Dalam tuk ngak gluh gaok tuk mai urang brei dom patau randaih sit srau tame piah pakajap brei ka daneing sang.

Daneing sang glaong biar tui hatai khin di po sang. Bhian di nyu danieng nyu kapal labaih 40 tal 50 cm. Hadei tuk ngak daneing gluh blaoh urang meng ngak gavang sang meng kayau piah padang tagok. Gavang kayau hu ngak meng kayau sến, kayau phun ngo glai, kayau xoan đào karo kajap meng 40 – 60 thun. Urak ini, rilo sang hu ngak meng fibrô – ximang atau meng tôn.

Mada daneing sang ngak meng haluk gluh, oh hu gang, minh jeng biak kajap, kabao, lamo ganuh gauk oh jaleih. Yaok baoh sang hu daneing gluh hu umo yaok rituh thun. Bruk lagaih di sang daneing gluh yom lac langik pandian yau halei, tuk yam tame sang jeng mboh ginup la-an saong mbuan ciuk, bilan la-an yaom lac la-an langaoh yau habar min dalam sang jeng hu ginup pandiak pandao bingi.

Dut saong sang daneing gluh di urang bangsa Hà Nhì, Lô Lô, Tày, Dao… mboh sang daneing gluh di urang bangsa Mong hu dom bruk karei di drei maong tame biak mbuan si thau. Talei paga meng patau di sang daneing gluh hu taong abih lac hu padang tagok meng patau ceik.

Urang bangsa H’Mong hu hatai gul pataom dalam bhap bini biak glaong, nan sa baoh sang padang sang daok ye dom urang baoh sang dalam palei pala thei jeng mai daong padang sang. Yaok baoh sang hu sa urang, daong gauk rilo harei danak, meng bruk ramik patapak taneh ngak takai sang tal bruk ngak daneing gluh, ngak gavang tak tabung sang.

Tui thaik thaot biak gheih karei di baoh sang ngak meng daneing gluh, urak ini dom palei urang bangsa Mong daok di Bắc Hà jeng sa labik jirah me-in dui pachreih tuai damuai, ralo abih di nyu dalam nan lac hu tuai damuai dunya./.