Hagal haluk nan lac alat ragam pambuak dua bangsa Cam saong Raglai
Thứ bảy, 00:00, 13/02/2016 Bhumi Bhumi

Pathau mikva saong taong abih gauk!

Dalam dom harei akaok thun bahrau ini, di dom puk palei urang Raglai di Ninh Thuận mboh yau chreih chrai jang meng sap di dom alat ragam bangsa yava tagok dalam dom rija yau ngak  brei medeih tagok abih ceik glai. Sa dalam dom rija praong nan lac piling yang Po Nai Tang  di dua bangsa Chăm saong Raglai.  Da-a mikva saong taong abih gauk pang kadha vak hadei ini di Thúy Linh – urang vak di rayo sap ndom Việt Nam daok di ban raya Hồ Chí Minh brei thau ka bruk gheih mekre dalam rija piling yang Pô Nai Tang. Da-a mikva saong taong abih gauk tui pang:

 

Urang Raglai daok di xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn hu labaih 900 sang. Daok di bhum ceik, nan ye raidiuk bhap bini labik ini daok gaok rilo kan kandah. Dom thun jaik di ini, meng bruk sangka di Đảng saong Karja buh jien tame ka xã Ma Mới ngak dom công trình thủy lợi mbiah saong sit, ba mbuan lagaih ka mikva pala drak. Dalam nan, ngak hu bloh 100 ha padai 2 vụ dalam thun,  năng suất hu meng 5 t ạ meteh tal 6 tạ sa ha; tame bruk salih janih phun pala ba mai yaom kinh tế glaong yau : tangei lai, bei plom, dom janih ratak... Meng nan, raidiuk di bhap bini dak harei dak siam jang, mikva sangka tal bruk khik ramik saong patagok dom rija meng kan di bangsa; padang siam talei jum pataom haong dom bangsa adei sa-ai daok pak nan. Abih di nyu nan lac bangsa Cam, sa dalam dom bangsa adei sa-ai jum pataom gauk meng kan livik.  

Urang Raglai saong urang Chăm di tỉnh Ninh Thuận jeng pok kakuh 2 pô yang nan lac Pô Ine Negar saong Pô Nai Tang. Bruk paling Pô Nai Tang rah tabiak 3 thun 1 mbang di bilan 2 saka ia harei di xã Ma Nới huyện Ninh Sơn tỉnh Ninh Thuận. Kadha praong dalam rija ini, lac bruk hu mbaok di Hagar haluk “Trống đất”. Dahlau di tuk ngak rija ini, urang chủ lễ njauk ngak adat paling yang mebhang, yang haluk likau adat hu pandar Hagar haluk. Tuk sap hagar yava tagok, lac tuk rija hu peih tabiak. Urang Chăm saong urang Raglai ba dom pandap tagok paling yang, likau Pô Nai Tang sraong daong ka sa thun ngak mbang, pablei salih hu, pala drak njauk.

Ong Cà Mau Chiến, daok di palei Gia Roh, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận lac:

 Ngak rija ini brei hu hagar haluk, hu bhap bini 2 bangsa ini. Saong tuk peih ngak rija ini jeng hu urang Chăm pataom mbaok tame, bangsa Chăm saong Raglai jam pataom gauk meng kan mai. Dahlau deih, tuk ngak adat bloh, bhap bini dalam palei jeng bhian mai kakuh, likau patuah jamo dalam ngak mbang, pala tangei hu tangei, ngak padai hu padai…

 

Nghệ nhân Bà Râu Nhông Nam lac urang duy nhất taong Hagar haluk di palei Gia Roh, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận. Dom nghệ nhân rai dahlau nan hu pato veik ka sa-ai Nam ilamu ngak saong taong hagar haluk. Tui sa-ai Nam, “ hagar haluk” oh pandar rilo, tok hu di ceik Tà Lâm dalam palei Ú, xã Ma Nới – labik rah tabiak rija Pô Nai Tang meng pandar. Tuk pandar hagar haluk brei hu adat di dua but pajaih daok khik ramik bhum taneh ceik Tà Lâm ini sa-ai meng hu mbaok. Dahlau di tuk ngak hagar haluk, sa-ai Nam tame glai pilih ruah domnding kreim saong talei limin, kajap, atah ginup piah ngak tabiak dom sap siam. Sap di Hagar haluk pang mboh glaong, biar yau sap suak yava, sap baoh hatai anek menuac, dom sap nan tuk biar trun, tuk glaong tagok, tuk kandang joa yau ceik glai, tuk chreih chrai yava atah tapa dom hamu puh dalam dom harei rija. Kayua yau nan ye, hagar haluk oh lac sa alat ragam saoh, bo nyu daok hu maong lac bruk hu mbaok di ong muk, ong kei, lac sap ndom, lac suan sap di ong muk urang Raglai dahlau deih. Nghệ nhân Bà Râu Nhông Nam daok brei thau lac:

 

 Taong hagar haluk tok brei taong tuk ngak rija angaok cei, harei karei takik mboh taong hagar haluk” .

 

Urak ini, bruk khik ramik ngôi đền nữ thần Pô Nai Tang di ceik Tà Lâm saong bruk ngak Hagar haluk, ngak rija Pô Nai Tang jeng kayua urang Raglai iek glang, khik ramik. Tal tuk ngak rija, urang Chăm meng ba pandap saong alat ragam bangsa tagok paling yang. Dom pandap paling yang di urang Chăm saong urang Raglai jeng lac dom kaya nong, kayua mikva raong, pala, yau ye: pabe, menuk, patei, baoh…Ong Sử Văn Ngọc – urang roh duah ilamu Chăm brei thau:

 

Dua bangsa Chăm saong Raglai meng kan mai hu talei rohim khang kajap, panuac pandit meng kan jeng hu lac “Cam sa-ai - Raglai dei”, ndom tagok bruk kak kajap gauk yau ralo darah. Talei rohim ini daok hu khik ramik mbiah tal harei ini tapa dom bruk ngak dalam rija, dom adat cambat atau bruk ngak dom alat ragam bangsa. Bruk paling Po Nai Tang di ceik Tà Lâm dalam palei Ú xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn lac sa kadha brei mboh cambaih bruk jum pataom nan. /. 

 

 

 

Bhumi
Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC