Hu rilo uranaih gaok bala dalam bilan hè

         Pathau mikva saong grauk yut !

        Yaok thun tal bilan padeih hè, uranaih njauk tame sang iek ruak kayua gaok bala mboh hu rilo jnag. Dalam nan dom uranaih njauk tame sang iek ruak cấp cứu kayua mblung ia jeng hu rilo di abih dalam bilan hè. Hiếu Hiền, urang vak di rayo sap ndom VN  daok di ban raya HCM hu kadha vak ndom ka bruk ini, daa mikva saong grauk yut tui pang :

Gah Meraong hu rilo kraong, ribaong, bingun, danao. Ini lac dom labik mbuan ngak ka uranaih mblung ia meyah oh hu bruk tui iek catang di urang praong. Bilan hè lac tukvak uranaih hu daok di sang piah mein bui sambai  nan ye uranaih mbuan si gaok bala, abih di nyu nan lac mblung ia. Tui kuhria mboh di Khoa Cấp cứu, sang iek ruak Nhi đồng 1, uarnaih mblung ia njauk tame sang iek ruak dom bilan hè rilo jang dua mbang duk saong tukvak dahlau hè. Meyah uranaih daok di ban praong bhian njauk mblung ia kayua nao caluai di dom danao min oh hu bruk khik iek di urang praong, ye uranaih di palei pala njauk mblung ia kayua nao caluai di kraong, ribaong, kraong, ribong, bingun, danao. Bahrau ini, sang iek ruak Nhi đồng 1 hu taduan sa adei sit 2 thun daok di quan 12 ngạt ia hadei tuk laik paguak mbaok tame hòn non bộ di anak sang. Adei njauk não trak saong metai yaom lac sang iek ruak ba abih pren yava daong. Sa dalam dom makna praong  ngak ka uranaih gaok bala di bilan hè nan lac bruk takik sangka di urang praong. Saai Trần Thị T., sa urang amaik hu anek njauk ia mblung min patuah oh njauk hagait brei thau : “Tuk pok anek tagok nyu var drei paje, oh daok thau hagait tra. Saai likei pok cagaranek trun, anek taglon tabiak blaoh pok tame sang iek ruak taphia sang. Urak ini huac biak paje, urak ini anek daok pak halei drei daok pak nan”.

Sa bruk njauk caik hatai nan lac bilan hè thun ini, dom sang iek ruak uraniah di ban raya HCM hu taduan biak rilo dom uranaih njauk danko duit saong ula kaik. Di Khoa Hồi sức tích cực saong pacang độc, sang iek ruak Nhi Đồng 1, kuhria meng kreih bilan 5 tal kreih bilan 6 hu taduan 4 uranaih di dom tỉnh Đồng Nai, Cần Thơ saong Tiền Giang njauk ula kaik. Di Khoa Cấp cứu, sang iek ruak Nhi Đồng 2, meng akaok bilan hè tal ini jeng hu takik abih 3 uranaih njauk ula kaik, dalam nan hu sa adei 13 thun sahaneng lac njauk ula hổ mèo kaik ngak ka tangin ca-ndieng bruk khut. Bác sĩ Nguyễn Minh Tiến, akaok khoa Hồi sức tích cực saong pacang độc, sang iek ruak Nhi Đồng 1 brei thau :“Dom uranaih njauk ula kaik ye biak kan, nyu laka di labik kaik,  rối loạn đông darah, hu uraniah padeih suak yava. Rilo meng tame sang iek ruak tuk biak trak. Urak ini rilo meng hu  huyết thanh kháng nọc ala yau nan ye iek ruak siam jang, tok hu hổ mèo lac oh ka hu huyết thanh. Dom urang njauk ula hổ mèo kaik ye iek ruak tui jalan cakak lọc vết thương saong pandar kháng sinh glaong pacang nhiễm trùng trak”).

Bilan hè jeng lac tukvak uranaih mbuan gaok bala dalam tuk bui mein di dalam sang yau ye: pandung kayua labuh tame ia pandiak; jaoh takai tangin atau gaok dien giat. Nguy hiem jang lac bahrau di ini, sang iek ruak Nhi Đồng 2 barau blac raih ka sa adei 3 thun daok di tỉnh Bình Phước njauk to klauk tapa  não di labik thei tuk mein bui di sang bo oh hu ameik ame tui iek. Dom bac sy jeng hu kakei, meyah mboh uraniah njauk pandap haluak klauk tame rup, jhui samal dui pandap nan tabiak kayua meda oh khik hu darah ka urang njauk bala. Bác sĩ Trần Đắc Nguyên Anh, Phó akaok Khoa Cấp cứu, sang iek ruak Nhi Đồng 2 brei thau :“Tuk bala rah tabiak lac oh hu urang praong iek. Urang amaik daok ngak jaik nan , mehit dom uranaih hia ye nduac mai mboh anek kamei njauk to klauk tame labik thei gah hanuak. Dom adei brei thau di tuk mein bui nyu labhuh, mbaik to hu gar atah 1 tấc,mbaok jaik 3cm klauk dalam tal iku. Min, patoah lac oh klauk njauk rak darah praong nan ye oh lihik darah rilo”.).

Meda ndom lac, tuk tame hè, uranaih gaok dom bala mboh hu rilo jang. Makna praong kayua kurang bruk tui iek di urang praong. Di Khoa Cấp cứu, sang iek ruak Nhi đồng 1, tui kuhria tuk tame hè uranaih mblung ia, mblung, đein giật rilo jnag dua mbang duk saong dahlau hè, njauk pandung atau ala kaik tagok meng 30 tal 40%. Bác sĩ Đinh Tấn Phương, Phó akaok khoa Cấp cứu, sang iek ruak Nhi Đồng 1 kakei lac :“Tame bilan hè, uranaih gaok bala rilo jang dom bilan dahlau hè kayua uranaih oh nao bac saong nao mein rilo jang, bala rah tabiak rlo jang. Urang dalam sang, amaik ame njauk sangka tui iek uranaih, abih di nyu nan lac uranaih barau thau nao atau uranaih  mẫu giáo. Meyah var tui iek hasit ye uranaih gaok bala samal ”)

Piah plaih dom bala ka uranaih dalam bilan hè, langiu bruk padang mblang mein siam ka uranaih, dom amaik ame tuk halei jeng njauk caik meta tui iek anek bik di drei saong njauk thau sơ cấp cứu tuk bala rah tabiak. Daok dom uranaih mblung ia, điện giật atau ala kaik, ye bruk sơ cấp cứu camereip hu maong lac biak siam./.

Thúy Linh