Di Củ Chi, địa đạo hu biak avar – meng dom thun puac di abap 50, hadei di nan pambak praong tabiak rilo xã. Nan lac sa hệ thống dom jalan dalam haluk, labik glaong, labik biar, hu ngak meng pren bhap bini, meng hatai ranam taneh ia di bhap bini bhum taneh pasei. Meng thun 1961 tal thun 1965, bhap bini Củ Chi merruh metak anh dũng, ngak ka kol khamang khat lahik ralo, rik daong taong janeh bruk mesruh metak đặc biệt di Mỹ. Thun 1966, tuk Mỹ ba sư đoàn bộ binh 1 “anh cả đỏ”, patui di nan lac sư đoàn 25 “tia chớp nhiệt đới” mai padang căn cứ Đồng Dù, gam gam peih dom bruk càn quét, taong tame khang lực lượng cách mạng di Củ Chi ye jeng lac tukvak dom jalan dalam haluk di labik ini patagok khang di abih. Ngan saong khẩu hiệu “Sa tấc oh nao, sa li oh calah” bộ đội, dân quân, du kích saong bhap bini Củ Chi hu peih ralo mbang taong veik, ngak khat lahik trak ka Mỹ - ngụy.

Amuk Trần Thị Gừng, sa dalam dom urang kamei du kích akaok meti daok di Củ Chi mek hu angan “Dũng sĩ diệt Mỹ” oh var hu dom harei bilan mesruh metak biak khang. Yam tame bruk mesruh tuk umo barau 12 thun, tuk camereip, adei Gừng oh ka thau chính trị, tok nao tui jalan meng kan di baoh sang, ame taong khamang ye anek daong ame. Min, tapa thun bilan, Gừng dak harei dak thau saong mek hu ralo chiến công. Dalam dom thun, amuk hu mbaok tame jaik 40 mbang taong. Pak di mbang taong camereip, amuk cap hu lin Mỹ, hadei di nan jeng urang dang akaok sa kapul du kích likei. Dom mbang taong khang hu amuk Trần Thị Gừng khan veik dalam chreih chrai: ngak dũng sĩ diệt Mỹ mbuan min, kol nyu praong glaong nan ye drei mbuan cuh lo”. Bloh amuk druc drui tuk hadar tal dom đồng đội metai nao: 

“Dahlak kanal di abih mbang taong kol ngụy di Lào Táo, tal urak ini melam mai ndih lipei jeng mboh ranam dom đồng chí drei. Du kích kol dahlak hy sinh ralo lo, sa mbang tabiak nao tuk mai veik eng dahlak bak 2,3 mbiak phao. Dom đồng chí quay phim di labik mesruh, saai ini ndih trun saai daih nduac mai kua mac quay. Tal harei ini dahlak jeng daok mboh pandik harao dalam hatai”.

Tame ngak cách mạng tuk daok ranaih umo, dom urang kamei du kích Củ Chi hu mbaok tame ngak giao liên, rok địa đạo, raong padauk urang jakar, pathau khan jak ba bhap bini nao tui cách mạng, rik daong ngak jeng huyền thoại dalam haluk. Dalam dom mbang taong tame khang, đế quốc Mỹ pandar ralo phao ndao praong, bahrau piah ngak brei Củ Chi jeng bhum taneh metai, taneh patih, oh caik ka cách mạng ngak bruk, kayua ini lac kan kandah praong ngan saong karja Bei Gon tuk Củ Chi daok atah di Bei Gon jaik 70 mbiak jalan. Min, kol nyu gok njauk pren pacang cakak khang, nan ye kol nyu njauk khat lahik biak trak. Anai Cao Thị Hương, sa urang dalam kapul du kích Tân An Hội, urang cuh laik sruh kapal haok akaok meti angaok taneh Củ Chi khan lac:         

 “Tuk nao cuh kapal haok ye dom đồng chí likei oh brei dahlak nao tui huac tavak tavaiy, min dahlak khang hatai nao tui. Dom đồng chí nan meng klak nduac, dahlak jeng nduac tui. Tuk nan kapal haok khu trục Mỹ nyu plaik bom, 3 đồng chí ndih trun piah nyaik, daok dahlak daok nduac. Dahlak nduac 3 baoh bom yau nan bloh trun công sự mesruh metak dahlau. Tuk cuh ye yaok urang cuh sa sruh, dahlak cuh 4 mbang meng patuh, nyu tabiak  pui praong. Dua sruh nao dahlau meng talap veik daong ka sruh khuah, nyu laik di bưng Mỹ Hạnh urak ini”.

Jeng hu hatai khang oh huac hagait saong hatai ranam taneh ia, amuk Võ Thị Mô, tuk nan umo 12 thun oh pang tui panuac ame, oh nao labik karei piah bac daa bo khang hatai daok veik tame bruk cách mạng. Anai kamei Võ Thị Mô hu tame Đảng saong hu pok ngak Trung đội trưởng du kích Củ Chi tuk umo 19 thun. Bộ đội taong labik halei, amuk nao tui nan. Thei njauk rambuac, amuk bak angaok bara ba mai tuyến hadei.

Oh lac hu hatai khang, ranam đồng đội, amuk Võ Thị Mô daok nhân đạo saong kol khamang. Dalam sa mbang hành quân, 4 lin Mỹ padeih veik lang bạt njauk di labik amuk caik baoh patuh. Sa urang mek thư tabiak bac, urang karei mek thaot tabiak iek, bloh 4 urang kol nyu kua gauk hia. Urang nao hong amuk ndok cuh min amuk oh brei. Dalikan nan hadei di nan hu sa chiêu hồi khan veik ka lin Mỹ thau. Hadei di tuk taneh ia sron mbon, sa dalam 4 urang lin Mỹ hu mai veik VN, duah rivang amuk saong khin alin hadiah pandap hagaih bo amuk khin, sang glaong atau radaih ô tô … min amuk Võ Thị Mô oh khin:

“Tuk nan dahlak daok ruak trak bo oh hu jien, dahalak jeng khin lo min bruk khin di drei nyu hu angan kanjah tal taneh ia halei oh. Nan ye dahlak jalei yau ini: “khin ralo janih min urak ini dahlak tok di khin sa bruk, jhui thei mai meblah taneh ia di dahlak. Meyah urang halei mai meblah taneh ia dahlak, dahlak halan hatian taong gac”.

Hatung hatian di urang VN nyu ngak ka dom urang gah daih chiến tuyến, bhian lac kol kahmang kuk drei pok meyaom. Mbiak tal urak ini, dom urang lin saman dahlau di bhum taneh pasei Củ Chi jeng daok khan ka gauk kadha “tấu địa đạo” ngan saong dom ariya mộc mạc min ndung bak dahalk apui./.

“…Kayau metai, patau ralai min hatai menuac oh megei

Jalan dalam haluk dahlau deih jeng daok lac labik khang kajap di kol dahlak.

Daok  Sư đoàn 25 Bộ binh Mỹ - Tia chớp nhiệt đới urak ini par lihik

Ba tui  uất hận kayua dom canah jalan dalam haluk.

Njauk iek praong, njauk anit ranam, njauk ba tame dakrai

Dom canah jalan dalam haluk Củ Chi”./.