Cục Khik ramik iek ruak, taong ruak (di Mintri Y tế) ieu kakei dom kapul peih bruk nao rivang saong peih bruk raok Tết ka urang ruak daok taong ruak di sang iek ruak dalam tuk Tết, dalam nan njauk caik hatai tal urang kan kanthaot, urang ruak lac sang sarak kanja. Abih di nyu nan lac, njauk paglaong hatai sangka daong ka urang ruak, ndem mayai nao mai biak siam lagaih. Peih ngak njauk haong adat pambuak tal saong hu ilamo. Gam haong nan, dom labik y tế njauk hu jalan ngak piah pacang caga bala, njauk jru mek, cấp cứu biak rilo meda rahtabiak. Gam tui di nan, paglaong bruk pathau khan, kakei rahra ka dom bala mbuan hu di  harei Tết, yau ye bala kayua pataom biak rilo manuac di dom bruk dom labik main du lich, bala jalan mbak kayua manyum alak mbia, taong paoh gauk, cuh phao, pandap panda eng drei ngak patuh, njauk jru mek pandap mbang.

Dahlau diah, urang Jrai oh mbang Tết yau urang Yuan. Thun bharau di urang Jrai hu peih tabiak meng bilan xuân, bhian di nyu lac bilan 3 yaok thun, tuk menuac sia puk palei paik, yuak bloh. Urang Jrai yam tame bilan mbang thun, menyum bilan haong rilo adat cambat hadah krah, yau uan padai bahrau, ngak pathi,... Tui thun bilan, tuk bhap bini urang Jrai haong urang Yuan adei sa-ai daok haong gauk, hu bruk pambuak gauk nao mai, lai tame gauk dom ilamu, urang Jrai jeng peih bruk uan raok Tết. Tui nan, dom sang di palei Jut 1, xã Ia Dêr, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai daok caga dom pandap mbang meng kan piah payak tuai, payak gauk gar meng atah mai. Taong abih hu caga biak tani tanat, bruk uan raok thun bharau tuk halei jeng bui sambai, chreih chrai, caong ka anak tal hu siam mekre, hadah hadai, patuah jamo.

Dalam dom harei tapa, dom tuai damuai tabiak mblang kapar ahaoh Tân Sơn Nhất lac labaih 128.000 mbang yaok harei, daok mbang kapar haoh di dalam taneh ia, tuai nao meng 66.000 – 70.000 mbang tuai. Dalam harei ini saong harei paguh (28 saong 29 bilan Mat) meda lac 2 harei tabung glaong  dahlau di Tết Nguyên đán di mblang kapar  dalam taneh ia. ngan haongmblang kapar di dunya, tuai jeng daok tagok, pataom rilo di kreih pandiak, bier harei, lac labaih 35.000 mbang urang nao – mai yaok harei. Mblang kapar haoh dunya Tân Sơn Nhất kakei tuai jhui mai  biak aval piah plaih cang  suai, gauk gar nao raok urang VN daok di negar langiu mai palei mbang tet jeng jhui nao biak rilo kayua mblang kapar tuk ini bak menuac.

Binah danak dak ka 3 di danak dak jalan cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng, vaktu ka 1 nao tapa Hậu Giang jaik 37km hu ngak bloh bruk padang cọc. Tỉnh Hậu Giang daok peih bruk yaok iek, hu jaik 40% bruk di nyu, kham merat jao brei 70% mbaok taneh piah peih bruk padang ngak dalam bilan 5/2023, samar jang labaih 1 bilan duk haong tacei pato di Rajaei di Sarak 91 ka bruk peih ngak Sarak 60 di Quốc hội ka bruk buh jien tame padang ngak jalan cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng vaktu 1. 

Pasak kuhria mboh dahlau bruk langik tasik negar hu khau tin ndem ka langik tasik di negar dalam tuk Tết Nguyên đán thun sak tapai 2023. Di TPHCM saong gah maraong negar, melam giao thừa tui kuhria mboh dahlau, lac langik biak siam, biak lagaih ka dom bruk ma-in, maong iek phao bingu raok thun bahrau. Meng harei 19/1 tal 26/1 (lac harei 28 bingun lac bilan Mat thun sak rimaong tal bingun 5 bilan 1 thun sak tapai), langik di gah maraong lac harei pandiak, takik hajan (jala meda pandiak, nhiệt độ tagok tal 34-35 độ C).  

Tui báo The Guardian (Anh), El Nino  meda mai gilac di thun 2023, ngak trak damak jang langik tasik di dunya. El Nino saong La Nina lac 2 pha pandiak – laar hu jhul tagok kayua dao động tự nhiên di nhiệt độ di tasik praong saong hangin di Thái Bình Dương. Ngan haong El Nino,  nhiệt độ glaong abih lac di thun 2024, glaong jang tanut glaong abih di thun 2016. Tal urak ini, sang kreih kayua manuac urang ngak brei tagok nhiệt độ di dunya tagok tal tanut 1,2 độ C dut saong dahlau zaman công nghiệp, ba tal langik tasik kamjah jhak yau bruk pandiak bhang di Mỹ atau ia dauk ia sua khang di Pakistan saong Nigeria. 

Dom urang ilamu duah thau ka darak pasar di Mỹ jeng hu ba tabiak dom kadha brei mboh cambaih laih ka bruk patrun menuac sia di dom taneh ia châu Á yau Trung Quốc atau Hàn Quốc. Tui nan, menuac sia Trung Quốc thun bloh trun mbang camereip abih hadei di 6 pluh thun, meda lac bruk peih akaok ka sa tukvak atah patrun menuac sia Trung Quốc ba tal dom kan kandah ka kinh tế saong dunya. Daok di Hàn Quốc, tui pathau khan bahrau abih hu ba tagok Statistics Korea, dom menuac tok gauk, khin gauk daok trun khang, trun 9,8% di thun 2021 duk haong thun 2020 saong bruk ndih tapui biar abih di dunya daok ngak ka menuac sia di taneh ia ini trun./.