Pathau mikva saong grauk ayut! Rilo thun ini mai, phun thanh long pala di Binh Thuận ba mai kein laba glaong. Kayua yau nan ye, urak ini, urang ngak nong di rilo labik dalam tỉnh daok ba taneh ngak padai takik hu laba tapa pala thanh long. Min bruk nan daok ngak tayah quy hoạch phun pala di tỉnh saong oh njauk tui bruk khik ramik 3 trieu 800 ribau hecta taneh ngak padai di taneh ia piah khik kajap an ninh lương thực tui bruk ba tabiak di Rajaei. Anak bruk yau nan, gah ngak nong saong urang nong Binh Thuan caong khin Rajaei hu sarak karei ka bhum taneh pala thanh long di tỉnh, daong urang ngak nong mek hu kein laba. Việt Quốc, urang vak di rayo sap ndem Việt Nam daok ngak bruk di ban raya Ho Chi Minh hu kadha vak ndom tal bruk nan:

Ong Nguyễn Thanh Tú daok di xã Hàm Thắng, huyện Hàm Thuận Bắc lac sa dalam dom urang nong klak ngak padai piah pala thanh long. Camereip ong salih 0,6 ha taneh ngak padai tapa pala 600 got thanh long, urak ini daok kaoh mek baoh. 0,2 ha taneh ngak padai daok veik jeng birau hu ong pala 200 got thanh long tra. Urak ini, yaok thun, sang ong Tú labaih hu 300 trieu dong, lac sa yaom jien oh duah hu meyah daok tui ngak padai. Ong Tú lac: “ Dahlau di tuk pala thanh long, labik ini ngak sa janih padai. Ngak hamu takik njauk. Urak ini salih tapa pala thanh long, mboh thanh long hu laba jang ngak padai”.

Jeng yau ong Tú, biak rilo urang ngak nong di dom huyện Hám Thuận Bắc, Hàm Thuận Nam, Bắc Bình salih meng ngak padai tyakik kein laba tapa pala thanh long. Sa hecta taneh ngak padai njauk biak rilo jeng mek tame hu 10 triệu đồng sa vụ, dalam tuk sa hecta thanh long yaok thun laba hu meng 200 tal 300 trieu dong. Meng nan, rilo sang keim la-ar hu salih jeng baoh sang praong, siam, dom baoh sang hu yaom yaok tỉ đồng. Taong abih jeng pagam pambak tame phun thanh long. Birau padang sa baoh sang praong yaom 700 triệu đồng, amuk Ngô Thị Sương daok di xã Hàm Mỹ, huyện Hàm Thuận Nam khan lac: “ Dahlau diah ngak padai yaok thun oh hu hadom jien. Doak urak ini pala thanh long drei paik baoh pablei tuk hu yaok pluh, tuk hu rituh trieu dong, drei meng ngak hu sang, daok ngak padai ye habar ngak hu”.

Meng kein laba yau nan, 10 thun ini mai, urang ngak nong Binh Thuan salih taneh ngak padai tapa pala thanh long tui hatai di drei. Dalam tỉnh urak ini hu tal 24 ribau hecta thanh long, rilo jang 8.800 hecta dut saong quy hoạch tal thụn 2015. Dalam nan, hu tal 6.200 hecta thanh long hu pala di angaok taneh ngak padai salih tapa. Meng harei 11 bilan 5 thun 2012, tuk Rajaei tabiak Nghị định 42 ka bruk khik ramik, pandar taneh ngak padai, karja dom pakat dalam tỉnh hu peih ngak rilo jalan piah pacang cakak, min urang ngak nong dalam tỉnhjeng daok salih ngak tui hatai di drei. Caong khin praong abih di mikva nan lac Rajaei brei adat ka mikva salih taneh ngak padai takik laba tapa pala thanh long piah hu lagaih. Anak meta brei patui veik bruk pala thanh long di taneh praong 6.200 hecta hu salih tapa pala dahlau di tuk hu Nghị định 42. Ong Bùi Đăng Hưng, Chủ tịch Hiệp hội thanh long Binh Thuan caong khin:  “Kayua kein laba di urang ngak nong, piah patruh eik patrun kathaot, caong khin dom pakat pasang eik veik, meda brei adat ka tỉnh Binh Thuan, yau Hàm Thuận Nam, Hàm Thuận Bắc, Phan Thiết, Bắc Bình, Tuy Phong, Hàm Tân… saong dom bhum taneh tapen takai tasik dak samar dak siam piah ka mikva urang ngak nong hu ngak njauk adat hukum di atneh bein thanh long di urang”.

Gah ngak nong tinh Binh Thuan jeng hu pok panuac tagok Trung uong brei adat ka urang ngak nong dalam tinh salih taneh ngak padai takik kein laba tapa pala thanh long, daok pablak dalam labik daok di bhap bini, dalam bhum taneh pala sa janih thanh long…tapa pala thanh long. Kayua bruk salih nan oh ngak kandah hagait tal bruk khik ginup padai brah bo Rajaei jao ka tinh Binh Thuan. Ong Phạm Hữu Thủ, Akok jabat ngak nong, Sở Ngak nong saong Patagok palei pala tỉnh Binh Thuan lac: “Padai 1 vụ takik hu laba, taneh ngak padai daok pablak saong labik daok di bhap bini, likau Mentri Ngak nong brei ka mikva pala thanh long. Kayua urak ini ngak padai, tinh Binh Thuan mek hu 600.000 tấn sa thun. Rilo jang tanut bo Rajaei jao ka tỉnh Bình Thuận tal thun 2020 nan lac khik hu 550.000 tấn”.

Bruk njauk biai nan lac, thanh long lac phun pala lavik harei, min nyu karei jang dom janih phun kayau yau: panat, pa-ok, durieng…oh ngak khut taneh saong meyah harei hadei oh daok hu laba ye urang ong mbuan salih tapa ngak padai veik.. Yau nan ye, tỉnh Binh Thuan daok hu panuac likau Trung ương brei pasang iek brei ka bhum taneh pala thanh long di tỉnh hu sarak karei dalam bruk peih ngak Nghị định 42 di Rajaei, rik daong ngak barei salih birau mbaok meta di bhum taneh bak pandiak saong ngin, kathaot rambah dahlau deih./.