Thun ini yaom lac daok hu ralo kan kandah min jien mek tame meng bruk pablei pandap tabiak negar langiu di taneh ia drei mek hu tanut ba tabiak nan lac 165 tỷ đô la Mỹ. Tapa thun 2016, ralo Hiệp định pablei salih tự do hu mboh tangin saong hu peih ngak meda ba mai jalan ka bruk pablei tabiak negar lingiu di Việt Nam. Min meyah oh kham merat salih bahrau ye bruk daok pamaong tal nan lac  185 tỷ đô la Mỹ mek hu meng bruk pablei tabiak negar lingiu dalam thun 2016 lac oh  mbuan mek hu.

Thun 2015, meng bruk kham merat di dom doanh nghiệp, dom ngành hàng, bruk pablei tabiak negar langiu di taneh ia drei meda mek hu 165 tỷ đô la Mỹ… Sa dalam dom janih pandap rik daong biak ralo tame bruk pablei tabiak negar langiu di taneh ia drei nan lac gah jik pet, ngan haong yaom jien mek tame meda hu tal 28 tỷ đô la Mỹ, tagok 16% dut haong thun dahlau. Dalam nan, Hoa Kỳ daok lac darak pasar pablei tabiak prong abih di gah jik pet ngan haong yaom jien mek tame tui kuhria dahlau meda mek hu jaik 11 tỷ đô la Mỹ.

Tui kuhria mboh dahlau, yam tapa thun 2016, kan kandah jeng meda daok pambak tal taong abih gah, min gah jik pet jeng “khang hatai” ba tabiak bruk daok pamaong tal dalam thun anak tal nan lac jaik 31 tỷ đô la Mỹ. Amuk Đặng Phương Dung, Tổng Thư ký Hiệp hội Jik pet Việt Nam lac: Anak tal njauk patagok jang meng bruk thiết kế, pabak nguyên phụ liệu dalam negar atau duah dom labik pabak ka nyu laghaih di gah langiu piah meda ngak tabiak dom janih pandap jik cuk pabak hu hatai caong khin, saong hu yaom patagok jang dalam pandap panda.

Taphia bruk grap tanat saong khik kajap jalan patagok di dom gah yau jik pet, chế tạo, linh kiện điện tử.., thun 2015 lac sa thun oh mbuan laghaih ka gah nông, lâm, thủy sản Việt Nam. Dom kan kandah ka darak pasar, jien buh tame dalam negar glaong jang ngak breikaya ikan di Việt Nam pablei tabiak negar lingiu oh meriak gauk hu saong pren pablei tabiak trun, abih di nyu nan lac doanh nghiệp pablei ikan bra, hadang, ikan ngừ... Anak tal tuk Việt Nam hu mbaok tame dom Hiệp định pablei salih tự do ye doanh nghiệp kaya ikan njauk dang anak dom cuang kandah prong taphia  bruk hu mbang tui kein laba meng ưu đãi thuế. Tuk hu mbaok tame FTA, dom negar trun thuế ka drei min caong khin gah chất lượng, pandap panda biak glaong. Kayua yau nan ye urak ini gah khik iek kaya ikan njauk hu dom sarak dom adat hukum biak catang dalam bruk khai thác, raong pala, khik ramik pandap panda ngak yau habar piah pabak hu hatai caong khin di dom negar dalam bhum. Ong Vũ Huy Thủ, Akaok Công ty cổ phần Đại Dương Xanh brei thau.

Thun 2015  lac sa thun ralo kan kandah, pablei tabiak negar lingiu dom janih pandap chủ lực di Việt Nam trun khang dut haong tukvak ini thun dahlau. Yau nan min, dalam dom bilan puac thun, gah pablei tabiak negar lingiu mboh siam jang saong  yam tagok biak khang. Kuhria tal abih bilan 11, tốc độ patagok bruk pablei tabiak negar langiu dalam negar hu labaih 9%. Tốc độ blei tame hu pasang iek di tanut ala 3 tỷ đô la Mỹ. Meng jalan patagok bruk pablei tabiak dalam tukvak ini hu daong ngak brei hadah hadai jang ka bruk pablei tabiak saong blei tame di abih thun 2015.       

Dalam tukvak anak tal, kinh tế dalam negar saong dunya jeng daok hu ralo kan kandah, kayua yau nan ye meng akaok thun njauk jhul pakhang dom jalan patagok darak pasar, jhul pakhang bruk pablei tabiak negar langiu. Dalam nan, pataom tame patagok dom  gah raong pala kaya ikan dalam aia, công nghiệp ngak pandap pambuak tal kaya nong, kaya ikan, paglaong hu pren meriak gauk. Meda lac, sa dalam dom jak jeng praong abih dalam thun 2015 nan lac tamat hu ginum biai ralo hiệp định pablei salih tự do prong yau: Hiệp định pambuak bruk ngak mbang xuyên Thái Bình Dương (TPP), Hiệp định pablei sali tự do haong Liên minh châu Âu (EU), pambuak bruk thuế quan saong bahrau ini lac Hiệp định pablei salih tự do Việt Nam - Hàn Quốc bahrau hu ba tabiak ngak tui… Ini lac dom jalan piah  patagok saong jhul pakhang bruk pablei salih, rik daong tame bruk patagok ngak mbang kinh tế di taneh aia./.