Pathau mikva saong taong abih gauk!

Piah khik ramik sap ndom, akhar vak saong brei mboh ilamu karei di gauk di yaok bangsa, meng thun bac ini, gah pato megru dom tỉnh dalam bhum Tây Nguyên hu ba môn bac sap bangsa drei tame sang bac. Anek bhik bhap bini dom bangsa biak chreih chrai tui bac, min bruk peih tal bac di dom labik oh ka hu siam lagaih. Urang vak di rayo sap ndom VN daok di Tây Nguyên hu kadha vak brei thau ka bruk ini di 2 tỉnh Kon Tum saong Đắc Lắc. Daa mikva saong taong abih gauk tui pang:

Tiết bac sap Jarai tal 5A, sang bac tiểu học Lê Văn Tám, xã Sa Bình, huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum rah tabiak dalam chreih chrai. Dalam tuk bac dom môn karei, anek saih bangsa jarai daok rụt rè, oh tự tin, min tuk bac sap bangsa drei ye dom adei mboh chreih chrai tagok. Thau puac, thau vak akhar di bangsa drei nan lac bruk hadah mbaok ngan saong yaok anek saih. Adei Y Phan daok di palei Bình Loong brei thau:

“Di sang adei hu amaik ame saong saai kumei oh thau puac sap Jarai. Tuk hu bac sap Jarai adei biak sambai, amaik ame jeng biak sambai. Ame pandar adei kham merat bac biak naih sap Gia Rai di ong muk”.

Thun bac ini, gah pato megru tỉnh Kon Tum peih bruk pato sap Jarai saong Ba Na di dom huyện: Kon Rẫy, Sa Thầy saong ban sit Kon Tum. Dalam nan 10 sang bac pato sap Ba Na, 5 sang bac pato sap Jarai, ngan saong 50 tal bac, labaih 1000 anek saih. Bruk peih pato sap Ba Na saong Gia Rai taduan hu bruk pachreih tui di anek saih, di sang bac, abih di nyu nan lac amaik ame di anek saih. Saai A Gô (bangsa Jarai) daok di palei Khúc Na, xã Sa Bình, huyện Sa Thầy lac:

“Kol dahlak tok thau ndom, oh thau akhar vak nan ye rilo janih dalam rai diuk ilamu nyu daok lahik nao kayua kol dahlak oh thau akhar. Min harei ini tuk đảng, karja drei sangka hu akhar vak, hu môn bac sap Gia Rai ini, nan lac bruk khik ramik taong abih dom yaom glaong ka ilamu nan ye drei biak pachreih tui”.

Ngan saong gah pato megru, bruk ba sap bangsa takik tame pato oh lac piah khik ramik ilamu bo daok daong ka bruk bac dom môn karei. Gru Nguyễn Trọng Khanh, hiệu trưởng sang bac tiểu học Võ Thị Sáu, phường Thống Nhất, ban sit Kon Tum brei thau, sang bac hu 460 anek saih, taong abih jeng lac bangsa Ba Na hu bac sap ndom saong akhar vak di bangsa drei.

“Bruk ba sap Ba Na tame sang bac nan lac bruk bui sambai brei ka anek saih kayua lac sap ndom di bangsa drei biak thông dụng, min akhar vak oh hu. Hadei di tuk bac sap Ba Na dom adei gam ndom, gam vak hu. Sap Ba Na lac jalan daong biak siam ka dom môn karei. Gru pato gaok tuk pato tacei ndom sap Việt dom adei oh thau. Tapa sap Ba Na yau song ngữ ngak ka dom adei thau jang. Dahlak mboh dom adei chreih chrai jang, tự tin jang dalam bruk bac daa”.

Daok di tỉnh Đắc Lắc, ong Phan Hồng – Giám đốc sở pato megru tỉnh Đắc Lắc brei thau, sap Ê Đê hu ba tame pato meng labaih 10 thun ini mai saong ba mai kein laba mboh di anak meta.

“Tuk dom adei hu bac sap di drei jeng lac jalan daong ka dom adei thau jang ka sap phổ thông, hu mbuan lagaih jang piah thau makna dom môn bac dalam sang bac”.

Min, dalam tukvak peih pato sap bangsa di Tây Nguyên jeng daok gaok ralo kan kandah, tavak tavaiy. Dalam nan, kan kandah di abih lac gru pato daok kurang biak rilo. Pagap yau sang bac tiểu học Y Jut di phường Tân Lập, Buôn Ma Thuột, Đắc Lắc hu jaik 300 anek saih bangsa Ê Đê, meblah 1/3 anek saih dalam sang bac, min oh hu gru pato sap bangsa. Sang bac pah sa gru pato di gah ngiu mai pato hu sa thun bloh padeih, njauk pambuak bruk haong gru pato karei. Ong Bùi Xuân Thạch, pho hiệu trưởng sang bac tiểu học Y Jut lac:

“Gru pato salih menuac yaok thun, ka sa urang oh ka hu ilamu. Meyah gru pato hu pato bloh, urang hu thau adei halei bac yau habar piah thun hadei urangpato pabak brei. Min gru pato barau ye brei abih rilo tukvak ngak krein randap meng thau hu adei halei bac yau habar. Anek saih barau krein gru, ye gru tabiak nao. Nan ye salih gru pato yau nan lac chất lượng pato saong bac jeng oh hu siam”.

Kayua kurang gru pato, nan ye môn sap Ê Đê di Đắc Lắc jeng trễ jang meteh bilan duk saong dom môn karei. Yaom lac hu giáo trình barau, min bruk pabak tapuk giáo khoa môn sap Ê Đê chậm trễ nan ye dalam sa bilan camereip, dom sang bac jeng pato tui danak dak thực nghiệm klak. Tal urak ini, tapuk giáo khoa môn ini bahrau pabak hu 50% bruk caong di anek saih, 2 tal 3 adei njauk pandar hong gauk sa baoh tapuk

Môn sap Ba Na saong Jarai di Kon Tum atau Ê Đê di Đắc Lắc jeng hu sa var pato dalam adit. Bruk duah gru pato jeng gaok ralo kan kandah, dalam tuk hợp đồng gah langiu ye bayar thù lao biar, meng 25 tal 30 ribau đồng sa tiết, ngak ka gru pato oh pambuak bruk suai lavik. Amuk Phạm Thị Chinh – hiệu trưởng sang bac tiểu học Triệu Thị Trinh, ban sit Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắc Lắc lac:

“Urak ini sang bac pambuak bruk ka urang pato 30 ribau đồng sa tiết, sa adit pato 4 tiết nan ye gru pato jeng oh khin pato kayua lac hợp đồng thời vụ oh njauk lac gru pato biên chế”.

Bruk kurang gru pato môn sap bangsa daok lac bruk daok ngak duh hatai dom tỉnh di Tây Nguyên tuk peih danak dak ini. Thun ini, tỉnh Đắc Lắc hu 100 sang bac tiểu học ngan saong jaik 15 ribau anek saih bac sap Ê Đê, min bahrau hu 126 gru pato môn ini. Di tỉnh Kon Tum, hu 15 sang bac pato sap Bana saong Jarai, ngan saong 50 tal, jaik 1000 anek saih, min bahrau hu 23 gru pato. Tapa nan caik ka gah pato megru Lắc Đắc saong Kon Tum brei hu jalan tuyển dụng saong parabha gru pato môn sap bangsaka nyu siam, lagaih, piah ngak siam sarak khik ramik sap ndom, akhar vak jeng yau ialmu dom bangsa di puk palei./.