Phú Quý jeng labik rivang ma-in biak gheih, pachreih hu rilo tuai damuai dalam saong langiu negar mai rivang ma-in

Meng thun 2010 tuh nao dahlau, bruk ngak mbang kinh tế - xã hội di Phú Quý daok gaok rilo kan kandah, kurang rilo janih, tukvak pandar điện di bhap bani saong điện piah ngak mbang tok hu 16 tuk sa harei, nan lac sa dalam dom paga pacang jalan cak rok patagok. Meng thun 2014, điện di Phú Quý hu pabak ginu 24 tuk, yaom jien điện samu haong yaom di baoh taneh, ba mai siam laghaih biak prong ka bruk cak rok patagok kinh tế - xã hội angaok pulao.

Sa-ai Đỗ Thị Thùy Trang, po labik pablei salih pandap panda pandar dalam sang di palei Mỹ Khê, xã Tam Thanh chreih chrai khan lac: dom janih pandap điện máy, điện pandar dalam sang... pablei biak nduac, jien mek tame  tagok rilo mbang. Rai diuk di angaok pulao mboh siam mekre jang dut haong dahlau diah. Kinh tế - xã hội cak rok patagok, rai diuk di bhap bani hu patagok jang dahlau nan lac kadha piah ka Đảng bộ, karja saong bhap bani Phú Quý sa hatung hatai padang ngak palei pala bahrau. Meng kham merat di urang jakar saong bhap bani  angaok pulao, thun 2016, Phú Quý hu Thủ tướng Rajaei brei angan palei pala bahrau saong lac huyện palei pala bahrau akaok mereip di tỉnh Bình Thuận.

Meng thun 2016 tal ini, rilo doanh nghiệp saong manuac urang buh jien tame ngak gilai cao tốc bahrau pajeng tuai hu công suất prong, ginup pandap panda piah pandar. Urak ini, hu 4 sruh gilai trung tốc saong cao tốc yaok harei nduac nao – mai Phan Thiết - Phú Quý pajeng hu labaih 1.100 urang, tukvak nao mai meng dua tuk tal klau tuk, katut panak jang sa meteh dut haong dahlau diah, mbuan laghaih ka urang jakar, bhap bani, urang lin saong tuai damuai nao tal pulao Phú Quý.  

Langiu di nan, daok hu dua sruh gilai pajeng ba tuai damuai – pandap panda saong klau sruh gilai pajeng pandap meng 400 tal 600 tấn, pabak hu bruk pajeng ba pandap panda di baoh taneh haong pulao. Jalan nao mai mbuan laghaih, pachreih hu rilo tuai damuai dalam negar saong angaok dunya mai haong  Phú Quý. Tui Phaok akaok UB bhap bani huyện Phú Quý Ngô Tấn Lực, meng thun 2017 tal ini, tuai  mai pulao kaoh dak harei dak rilo. Thun 2017, hu jaik 16.600 mbang tuai damuai, thun 2018 tagok labaih 20 ribau mbang tuai damuai.  

Dom harei akaok bilan 3/2021 tal ini, tuai damuai mai Phú Quý rivang ma-in mboh biak rilo. Dom labik rivang ma-in yau, ceik Cao Cát, hòn Tranh, bãi Nhỏ, Gheng dok chủ quyền pachreih hu biak rilo tuai damuai mai rivang ma-in yaok harei. Hu thau, yaok harei hu 600 - 900 mbang tuai damuai mai rivang ma-in. Angaok pulao urak ini hu 81 labik ndih daok, dalam nan hu 38 homestay hu 74 duk, 27 sang padeih hu 211 duk, 16 hotel hu 312 duk. Yau nan min, dalam bilan rivang ma-in, abih di nyu lac tukvak puac adit, taong abih hotel, sang padeih, homestay jeng hu menuac pah daok kakei dahlau abih tal akaok bilan 5.

Phú Quý praong labaih 17 km2 ngan haong bhap bani labaih 28 ribau urang, dalam nan hu jaik 17 ribau urang ngak, pataom tame bruk ngak nong saong bruk taong mek kaya ikan. Dom thun jaik di ini, bruk ngak mbang pablei salih cak rok patagok khang, tui nan patagok dom bruk ngak mbang kinh tế angaok pulao. Phú Quý hu rilo pren khang piah cak rok patagok bruk rivang ma-in ngan haong dom janih pandap rivang ma-in biak karei yau menei tasik, vah ikan, njuk ia tasik, nao rivang iek dom inem mek angaok pulao, dom palei ngak ikan...

Thun 2018, UB bhap bani tỉnh Bình Thuận hu pasang iek brei adat Quy hoạch Labik rivang ma-in Phú Quý tal thun 2030. Tui nan, jalan ngak tal thun 2025, Phú Quý jeng labik rivang ma-in prong di tỉnh, patagok hu pren khang gah rivang ma-in padeih padei tasik, pulao pambuak pagam haong inem krung, duah thau ilamo tasik, kaya mbang tasik; taduan raok jaik 45 ribau mbang tuai damuai, dalam nan tuai damuai dunya jaik 3.000 mbang urang; dak padang Phú Quý jeng labik rivang ma-in cak rok patagok tui jalan rivang ma-in hijao, khang kajap. Tal thun 2030, pabak hu ginup abih dom tiêu chí di labik rivang ma-in pakat tỉnh, nan lac labik rivang ma-in tasik, pulao biak pachreih, hu labik dang biak prong di bhum taneh duyên hải Nam Trung Bộ; taduan raok jaik 74 ribau mbang tuai damuai; tuai damuai rivang ma-in tukvak 2026 - 2030 jaik 10,46% sa thun.

Ong Lê Quang Vinh - Bí thư Huyện ủy, akaok UBND huyện pulao Phú Quý brei thau, piah peih ngak hu dom jalan ngak hu ba tabiak blaoh nan, Phú Quý meda jhul pakhang bruk pathau khan, jak ba xúc tiến bruk rivang ma-in, pambuak bruk haong dom công ty rivang ma-in di baoh taneh meyaih khan saong peih ngak tua rivang ma-in di Phú Quý. Jhul pakhang dom jalan ngak dui pataom manuac urang buh jien tame ngak bruk rivang ma-in, pachreih hu taong abih pren khang dalam saong langiu tỉnh, abih di nyu lac phun jien buh tame ngak piah cak rok patagok bruk rivang ma-in. Dak harei dak pasiam veik dom janih pandap rivang ma-in yau: rivang main padeih padei pambuak pagam haong ma-in padhih tasik; rivang ma-in sinh thái, vah ikan; rivang ma-in di dom palei ngak… Sangka padang labik rivang ma-in Phú Quý – jeng labik mai siam mekre.

Tui Akaok Sở jalan mbak Pajeng ba Bình Thuận Nguyễn Tấn Lê, piah khik kajap bruk pambuak pagam Phú Quý haong baoh taneh, pabak bruk nao mai di bhap bani saong tuai damuai, duh ka bruk cak rok patagok di pulao Phú Quý tui quy hoạch, gah pajeng ba Bình Thuận daok jak ba urang buh jien tame ngak, daong gah harak gar, palaghaih ka dom doanh nghiệp dalam saong langiu tỉnh buh jien tame ngak rilo jang gilai cao tốc; peih rilo jang jalan pambuak pabah lange Phú Quý saong pabah lamnge Vĩnh Tân; peih prong, patagok prein taduan raok gilai pajeng tuai damuai saong gilai pajeng pandap di dua akaok pabah lamnge Phú Quý saong pabah lamnge Phan Thiết; kuac kuah jalan nao ka gilai pajeng tuai saong gilai pajeng pandap piah mbuan laghaih nao tame tabiak pabah lamnge Phú Quý, pulao atah dak harei dak jaik jang haong baoh taneh./.

Urang lang: Jasi – 16/05