Rai diuk dalam baoh sang urang Sán Chỉ
Chủ nhật, 00:00, 03/01/2016 Giah Giah

Pathau mikva saong taong abih gauk!

Tui thun bilan, dom adat cambat tanarakun dalam baoh sang, dalam bhap bini urang Sán Chỉ daok di huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang  hu salih barau ka nyu lagaih saong XH urak ini, min dom yaom glaong dalam ndom puac, daok dang, jalan diukrai siam mekre meng kan dalam baoh sang jeng daok hu khik kajap. Piah thau cambaih jang ka jalan diukrai siam mekre nan, daa mikva saong taong abih gauk pang kadha vak di Lan Anh, urang vak di rayo sap ndom VN hadei ini:

 

Meng kan mai, urang Sán Chỉ di huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang tuk halei jeng iek praong amaik ame adei sa-ai, but pajaih di drei. Dom urang dalam sang, meng ong muk, amaik ame mbiah tal anek kamuan jeng thau pabak siam talei rohim ka sang drei. Dalam sang, yaok urang ndom puac saong gauk thau angaok thau la saong yaok urang jeng iek praong gauk, oh lac anek metau kamei, atau anek metau likei.

 “Tiến Sĩ Đặng Thị Hoa, phaok akaok viện baoh sang saong giới, brei thau: “quan hệ baoh sang, quan hệ di amaik ame saong anek bhik, di ong muk saong dom taco, hu angaok hu ala saong urang pan njauk tui. Bruk nan khik ka sang biak khang kajap saong urang biak anit ranam gauk, daong ba gauk. Dalam ngak bruk, urang parabha di urang likei saong urang kamei, di amaik ame, ong muk tal anek taco. Sit ngak bruk sit, praong ngak bruk praong”.

Dalam sang, urang Sán Chỉ khik kajap chế độ phụ quyền, hadei quyền ame lac tal quyền anek likei kacua. Yaok bruk ngak dalam sang jeng kayua ame rami ramik saong ba tabiak dom jalan ngak cambaih laih. Dom bruk ngak di harei hadei hu ba tabiak ginum meyai dalam melam harei dahlau, bhian lac hadei var huak lisei, tuk hu ginup menuac dalam sang. Tui Tiến sĩ Đặng Thị Hoa, bruk parabha quyền dalam sang cambaih laih yau nan min dom urang dalam sang tuk ngak bruk di drei jeng iek praong gauk. “bruk likei kumei dalam sang biak gheih. Pagap yau urang kamei iek bruk lisei ia ging gaok dalam sang, likei ye ngak dom bruk trak. Urang kamei khik jien min bruk pandar cai brei hu bruk njauk gauk di dua diuk pasang. Tui dahlak ini lac bangsa hu bruk likei kamei samu gauk biak glaong, di likei saong kamei, di diuk saong pasang, daok bruk pato pakai di ong muk ngan saong anek taco biak khang nan ye truyền thống baoh sang biak siam”.

Tuk amaik ame metai, bruk rabha drap ar lac brei ka dom anek likei saong anek likei kacua tuk halei jeng hu ralo jang. Meyah sang oh hu anek likei ye anek metau likei halei hiếu thảo hu palih ngak urang thừa tự saong hu mbang taong abih drap ar di amaik ame gah diuk. Anek metau likei nan brei phụng thờ muk kei saong ngak ma chay ka sang di diuk. Jeng yau nan bo talei rahim di tamha kumei saong anek metau kumei, di amaik ame gah diuk saong anek metau likei tuk halei jeng khang kajap saong biak anit ranam gauk. Amuk Lý Thị Ba, daok di palei Họ, huyện Lục Ngạn, brei thau: “Anek metau kumei mai sang drei ye hu iek yau anek kamei sang drei, tuk halei jeng hu amaik ame anit ranam. Sang dahlak hu 3 urang anek metau likei ye jeng iek yau anek di drei. Hu bruk hagaih oh njauk ye amaik di diuk ndom puac yau amaik pajeng di kol nyu, kol nyu oh khanaong. Hu bruk hagaih ye amaik di diuk ndom tapak, anek metau oh khanaong. Anek halei thau saneng, thau angaok thau la ye mboh anit ranam jang min drei jeng iek kol nyu yau gauk abih”.

Ngan saong urang Sán Chỉ, gah diuk nan lac biak praong. Sa urang likei ndih tapui tabiak hu 3 họ: sa nan lac họ ame drei, dua lac họ amaik drei saong klau lac họ gah diuk. Họ gah diuk hu ieu lac Lúng ta, nan lac ong mik gah diuk. Tui Tiến sĩ Trần Bình, akaok bộ môn khik iek ilamu, sang bac đại học ilamu Hà Nội, urang Sán Chỉ, langiu bruk pok kakuh muk kei dalam sang, meyah amaik ame gah diuk metai, metau likei daok ngak sa bàn kakuh sit gah langiu sang nội piah kakuh. Saong urang iek bruk kakuh ini oh lac urang diuk, bo lac urang metau likei. Nan jeng lac bruk iek praong gah diuk di urang Sán Chỉ.

Urang Sán Chỉ biak iek praong talei rohim anit ranam gauk. Dom urang dalam sa but pajaih tuk halei jeng anit ranam gauk saong iek praong gauk. Yaok thun tal tuk tết, urang Sán Chỉ bhian nao rivang adei sa-ai but pajaih. Urang brei ka gauk dom panuac tadhau yuh siam mekre ka pren yava, bruk ngak mbang, bruk patuah jamo. Yaom lac daok tah di gauk min urang jeng rami ramik mai rivang gauk. Dalam urang Sán Chỉ, amaik ame tuk taha bhian daok haong anek likei taluac atau rabha tabiak daok haong dom anek piah daong gauk, patao pakai anek taco ngak mbang. Ngan saong urang Sán Chỉ, dalam baoh sang bo amaik ame daok diuk khang kajap, pato pakai anek taco nan lac sa bruk biak hadah mbaok meta haong menuac sia, haong puk paga./.

Giah
Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC