Sa-ai Lê Thị Bé Bảy, urang gheih ngak ahar Nam bộ, saai daok ngak pei nung chùm ngây

Abih 5 tal 10 minit nao ghe sit meng bến phà Cô Bắc tapa Cồn Sơn, tuai hu nao tal labik joa, mekre yau daok tamo, duah thau ka raidiuk mbuan mbiah di bhap bini Nam Bộ, klaak veik gah likuk dom jar var di ban sit, ban praong tuk Tết mai tal.

Angaok Cồn Sơn hu 2 bruk ngak mbang nan lac ngak hamu, hadei ini daok hu bruk ngak bein, daok ala kraong ye hu bruk taong cap ikan. Mikva cap mek ikan angaok kraong Mekong tuh mai tui bilan piah raong dalam bè mangaok kraong. Meng bruk pablei ka dom quán, bhap bini palei Cồn daok thau pambak tame labik ngak di drei piah ngak jeng labik ravang iek. Yaok thun tal tuk Tết, rilo tuai bhian mai Cồn Sơn piah ba drei tame bruk cap mek ikan haong mikva, atau ravang iek dom bè raong ikan. Tui ong Lý Văn Bon, po bè ikan Bảy Bon, yaok harei hu jaik 100 tuai mai ravang iek bè ikan, tuk Tết hu rilo jang. Thun ini, palei raong ikan bè daok hu rilo bruk bahrau, ba bui sambai ka tuai mai maong iek, yau ye: pasram tapon ikan chép, ngak massage meng ikan hu kakah: “Mikva pak ini ngak tabiak rilo janih piah dui pachreih tuai mai saong ngak ka tuai kan var hu bruk rap ar tuai di mikva pak ini. Meng nan, tuai mboh hu dom ilamu di bhum taneh mekre hu langik tasik alin brei saong hatai rap ar tuai damuai di rahra palei ini.”

Mai tal Cồn Sơn, tuai damuai atah jaik daok hu tacei ngak dom janih ahar di Nam Bộ yau: bánh khọt, bánh bèo, ahar patei, bánh tằm ngak meng tangin … Tuai damuai meda tame ngak abih janih, meng caga pandap piah ngak, tal jaik tapung, blaoh meng tangin di drei ngak tabiak dom baoh ahar pahe, bingi, mekre meta. Abih di nyu nan lac tuk Tết, tuai palei atah hu ba drei tame raok Tết haong mikva pak ini tapa bruk ndung pei nung rilo janih, mbang mboh karei di gauk. Dalam nan hu angan di abih lac pei nung hala cẩm srau haong bingu đậu biếc – lac janih pei nung tuk kaoh tabiak hu 2 sambo ngu – hijao mekre meta, karei jang pei nung sambo hijao yau meng kan mai.

  Sa-ai Lê Thị Bé Bảy, urang gheih ngak ahar Nam bộ, daok  ngak bruk dalam labik Du lịch Cồn Sơn brei thau: meda lac di Cồn Sơn, sang halei jeng hu 3 – 4 rai ngak pei nung, ngak ahar meng kan, ini oh lac bruk ngak mbang bo daok lac “suan yava di palei” tuk Tết tal mai. Piah tagok jang bruk chreih chrai ka dom janih ahar harei Tết, jeng yau ngak brei tuai mai tal Cồn Sơn mboh bui sambai, sang sa-ai hu ngak pei nung nhân sâm haong pei nung chùm ngây. Tuai mai tal hu maong iek urang ngak pei nung, hu pang dalikan ka ahar saong meng plak tangin di drei hu ngak dom baoh ahar ba nao sang: “Tết tal dahlak biak chreih chrai ba pandap drei ngak tame, drei cang tuk tuai mai drei ngak brei ka urang maong iek, drei oh mek jien ndo hagait, piah brei tuai thau hu pandap di palei drei. Dahlak jeng halan hatiankhan brei thau ka makna di harei Tết tapa baoh ahar.”

Lingiu di bruk megru ngak ahar Nam bộ, tuk mai tal Cồn Sơn harei Tết, tuai damuai daok hu ba drei tame raidiuk di 1 urang ngak nong tapa dom bruk yau : vah ikan, cap ring, mek bao biak bui sambai. Dom ikan, ring atau bao mek hu tapa dom bruk me-in sambai ini hu ba nao ngak jeng dom janih pandap mbang… Dom pluh baoh sang lac dom pluh janih pandap mbang, yau ye: “Menuk hak kruac bung” di sang bein Phương My, sang Song Khánh lac “ikan tài tử am hala craih”, sang sa-ai Chín Nhỏ lac “bao am amriak kalu, ikan padok nấu mẻ”, sang sa-ai Năm Minh ngak bánh xèo, bánh khọt, sa-ai Bảy Muôn ngak ahar meng kan... Tuk dom janih pandap mbang hu ngak blaoh, hu ba tal sang daok taduan tuai. Pak ini, dom janih pandap mbang hu rami ramik tui njauk panuac kakei di tuai.

Lingiu di nan, tuk Tết, tuai daok hu ba tangin tame ngak saong hu maong urang ngak iek bánh phồng, pak yin, ngak gai duh, iek ikan padok par, ikan huak lisei meng cung hanuai.., atau nao paik saong mbang baoh kayau pak di bein. Yaok bruk jeng ba mai rilo buai sambai, chreih chrai. Sa-ai Trần Thành Xuyên, urang tuai mai meng tỉnh Cà Mau, khan lac: “Dalam tuk Tết yau ini, tuai mai tal ini hu ba tangin tame ngak, hu maong iek, yau kol adei harei kabroi hu mboh, hu thau ka bruk ngak mbang, ngak huak yaok harei di mikva pak ini. Urang caga ka harei Tết tapa dom bruk yau: ndung pei nung, ngak mứt laya, mứt la-u, mứt patei…dom bruk ini nyu dui pachreih tuai mai ravang iek.”

Dalam raidiuk jar var, rilo menuac khin ba drei tame veik dom harei Tết yau dahlau daih. Cồn Sơn daok dui takai tuai damuai meng bruk du lịch bhap bini, ba mai bui sambai chreih chrai di yaok jalan nao duah thau. Lingiu di nan, bruk dui pachreih tuai di Cồn Sơn daok mai meng bruk tapak tapaiy, taduan raok tuai damuai yau taduan raok gauk gar di drei lavik harei mai veik ravang palei./.

Urang lang: M. Phương – 14/02