Kapul nyaom, baoh sang, manuac urang, bol bhap rahra palei pala hu Karja jao brei taneh, jao brei glai

Tapa 10 thun peih ngak sarak bayar jien dịch vụ môi trường glai, Kadung jien pacang khik saong cakrok patagok glai tỉnh Kon Tum taduan mek hu abih tih yaom jien labaih 1.900 tỷ đồng. Kadung jien hu buh tabiak jaik 1.800 tỷ đồng bayar ka dom po glai lac kapul nyaom, baoh sang, manuac urang, bol bhap rahra palei pala hu Karja jao brei taneh, jao brei glai saong UBND pakat xã hu karja brei bruk mong iek pacang khik glai. Jien piah bayar ka dịch vụ môi trường glai rik daong tame bruk pacang khik 384.000ha glai pabak brei dịch vụ, meblah jaik 67% mblang taneh glai di tỉnh, oh kuhria mblang taneh phun cao su, phun  mbang baoh.

Daok bruk pala glai salih tame, 7 thun tapa, tỉnh Kon Tum pala hu labaih 2.200 ha glai saong daong ka bhap bani pala hu labaih 647ha glai mek kayau ngak pandap. Ong Hoàng Văn Chất, Akaok Công ty TNHH Một thành viên lâm nghiệp Đăk Tô, jabat mong iek pacang khik 29.000ha glai, dalam nan hu labaih 22.000ha mbang jien bayar  dịch vụ môi trường glai, thun meng blaoh taduan mek hu labaih 17 tỷ đồng, brei thau: “Meng tuk hu sarak môi trường glai, meda lac salih karei taong abih bruk dalam gah mong iek pacang khik glai. Meng phun jien hu buh tabiak bleipandap pacang khuah padam khuah jeng samar drah. Jien bilan bayar ka urang jakar khik iek glai jeng hu daong tani tanat rai diuk. Tuk hu sarak, rai diuk di urang pacang khik glai abih di nyu lac bhap bani, bol bhap rahra dak harei dak tani tanat, cakrok patagok”.       

Meng hagait rah tabiak dalam 10 thun peih ngak sarak bayar dịch vụ môi trường glai, UBND tỉnh Kon Tum khang panuac lac, sarak nan, lac jalan ngak bahrau haong bruk ngak glai di puk palei, hu ngak jeng cơ chế jien padai bahrau, khang kajap, patrun naong trak ka kadung jien karja, rik daong tame bruk pacang khik saong cak rok patagok khang kajap tài nguyên glai di tỉnh. Thun 2011 bruk ngak suan Adat hukum glai di tỉnh lac jaik 1.100 bruk, urak ini trun daok 361 bruk, mblang taneh glai njauk jah tak meng labaih 400ha trun daok 46ha.

Bruk peih ngak siam sarak jeng hu ba bruk ngak ka yaok ribau urang, rik daong patagok jien mek tame, patrun baoh sang kathaot, grap tanat rai diuk bol bhap rahra, an ninh chính trị saong trật tự xã hội, abih di nyu lac bhum atah bayah di tỉnh. Meng thun 2011- 2020, taong abih jien dịch vụ môi trường glai bo baoh sang, manuac urang, bol bhap rahra di palei pala dalam tỉnh taduan mek lac labaih 176 tỷ đồng. Ong Hồ Thanh Hoàng, Yam ndok Kadung jien Pacang khik saong cakrok patagok glai tỉnh Kon Tum brei thau, sarak bayar jien dịch vụ môi trường glai daok dak harei dak tame dalam rai diuk saong brei mboh labik dang prong ngan haong gah ngak glai di tỉnh: “Dom po glai lac kapul nyaom, hu dom Công ty ngak glai, dom mBan khik iek glai pacang caga, glai đặc dụng hu kadung jien tani tanat, khang kajap  piah grap tanat ka dom bruk ngak di drei. Rai diuk di urang jakar, urang ngak di dom jabat po glai hu grap tanat saong dak harei dak patagok. Nan ye dom urang jakar urang ngak di dom Công ty ini jeng abih hatai hu mbaok tame bruk pacang khik glai. Meng hu jien dịch vụ môi trường glai tani tanat ini, bhap bani jeng abih drei hu mbaok tame bruk mong iek pacang khik glai, rai diuk di dom urang ini jeng dak harei dak tani tanat”.

Tui ong A Câu – Phaoak akaok UBND xã Đắk Kôi, meng tuk hu sarak bayar jien dịch vụ môi trường glai, jaik abih taneh glai jao brei ka bhap bani khik iek mboh hu siam jang.  Ong A Câu brei thau: "Dalam tukvak jit Covid- 19 rah tabiak, rai diuk di mikva gaok biak rilo kan kandah kayua lac bruk yuak kuak padai brah, blei pleim, bời lời, cà phê njauk padeih veik ngak pambak tal jien mek tame. Bruk yaok baoh sang sang taduan mek hu meng 5-6 triệu đồng jien dịch vụ môi trường glai meda daong ka dom baoh sang trun meneng kan kandah, mikva biak hu trách nhiệm pacang khik glai".

Meng bruk peih ngak hu siam dom Sarak bayar jien dịch vụ môi trường, glai Kadung jien Pacang khik saong cak rok patagok glai Kon Tum daok pambuak bruk haong hạt hiểm lâm dom huyện, ban Kon Tum saong dom dhar Gilang pariak Liên việt post Bank dalam tỉnh Kon Tum peih bruk bayar labaih 90 tỷ đồng jien dịch vụ môi trường glai ka bhap bani njauk tui tukvak ba tabiak di adat hukum. Bruk bayar jien dịch vụ môi trường glai njauk tukvak meda daong ka dom baoh sang hu jien ndo piah peih bruk ngak mbang dalam tukvak jit ruak tamuh khang atau blei pandap panda kaya mbang dalam tuk daok cang harei yuak piah rai diuk tani tanat. Kinh tế cak rok patagok, rai diuk tani tanat, mikva meda caik hatai jang dalam bruk pacang khik dom mblang taneh glai di Tây Nguyên./. 

Urang lang: Jasi – 27/12