Wa daok di chiến khu Việt Bắc

Mbang akaok mereip lac harei 19/5/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh brei peih ngak uan harei menek min nan lac makna ka bruk đấu tranh ngoại giao. Tuk nan, Wa peih ngak uan harei menek dalam angan di Urang dang akaok negar độc lập hu chủ quyền, taduan raok Cao ủy Pháp di  Đông Dương D’Argenlieu, urang daok duah jalan pacang cakak mbang nao di Hồ Chủ tịch – urang tuai praong negar Prang.

Harei menek umo 56 tuk nan, yau Wa lac haong bhap bani: “Oh ka hu hagait piah tadhau ayuh thun umo” min ngan haong kol khamang daok khin palai pajoa nền tự do độc lập bahrau meblah veik hu, ini lac bruk Wa mek angan piah pacap D’Argenlieu mai tal piah ndom biai ngan haong hatai caong lac: “Bruk meyit gauk di Việt - Pháp meda hu siam mekre, cakrok bahrau”.

Harei ngak uan harei menek di Wa 19/5/1946 hu jeng harei pataom mbaok gun pataom, brei mboh hatung hatai saong pren khang di bruk gun pataom abih bhap bani vin taom dhar Raja-ei ala bruk pan akaok di Chủ tịch Hồ Chí Minh – suan yava di bruk gun pataom taong abih bangsa. Meng nan, bruk đấu tranh cách mạng saong dang tagok mesruh pacang kol khamang di taneh aia hu peih tabiak; gam haong nan jeng hu sa “tiền lệ bahrau” hu caik tabiak yau sa adat cambat tanarakun di bangsa: Uan harei menek Wa Ho.

Tuk njauk ba tabiak bruk uan harei menek ka drei yau sa “tiền lệ”, Wa tuk halei jeng mboh “dalam tuk taong abih bhap bani drei daok mesruh metak rambah rambup, taong abih bruk daok peih ngak samar drah bo gilac peih ngak bruk uan harei menek ka sa urang ye oh siam”. Kayua yau nan ye, Wa pandar harei uan di drei tui jalan ngak biak karei.

Dom thun Raja-ei saong Wa daok di chiến khu Việt Bắc, uan harei menek di Wa jeng biak mbuan mbiah min biak bui sambai ngan haong dom panuac tadhau ayuh di bhap bani, ayut sahabat saong dom pok bingu glai di dom urang duh Wa. Wa mboh biak drut droi saong bhian pandar tuk ini piah ndom tagok dom bruk njauk ngak, ka dom kareih camin sa hatung hatai haong Đảng saong bruk dang tagok mesruh pacang khamang.

  Blaoh di tuk uan harei menek di Wa mbang ka 60 (thun 1950), Wa hu patoa ka dom urang jakar, jurang lin, bhap bani hatai chreih chai ngak bruk:

“6 pluh thun jeng daok khang kajap/Dut haong ong Bành jeng mboh daok dam/Mbang karo, ndih bingi, ngak bruk khang/Dunya yau nan lah hagait tiên”.

Dom thun taneh aia njauk neh rabha, Wa hu kakei dom puk palei, dom jabat kapul nyaom juai peih ngak bruk uan harei menek dalam prong prang, ngak lahik tukvak, jien ndo, dalam tuk nan rai diuk di bhap bani daok gaok biak rilo kan kandah.

Wa lang yah: “Meng dahlau diah tal harei ini, dahlak lac menuac di bhap bani, meng ini tal harei hadei dahlak jeng lac manuac di bhap bani… Bruk taneh aia lac prong, oh hu thei ngak sa drei hu. Dahlak caong khin lac harei ini thun hadei dom bhap bani meda ngak ka taneh aia Việt Nam dân chủ cộng hoà kaya meda, khang kadang jang".

Piah plaih dom adat cambat dalam harei menek di drei, Wa oh daok di Hà Nội bo mai rivang bhap bani di dom puk palei min Wa kakei dahlau dom puk palei juai peih ngak bruk uan harei menek, oh peih bruk pa-yak prong prang…

 Wa randap tukvak harei menek ye bhian cuak ariya ndom ka thun umo ngan haong hatung hatai, trách nhiệm di Wa brei ka taneh aia saong bhap bani, ayut sahabat; hadei di harei 19/5, Urang vak harak, payua điện thau dhar phol tal bhap bani, adyut sahabat, jabat, kapul nyaom dalam negar saong ayut sahabat angaok dunya hu caik ka Wa dom hatung hatian siam gheih di abih saong abih di nyu lac dom pok pandap hu makna biak prong ka dom jak jeng bharau dalam bruk ngak mbang pala drak.

  Mbang uan harei menek thun 1969, dalam tuk bruk mesruh metak  pambak tabiak dalam negar daok khang tagok. Anak panuac likau di Trung ương, saneng tal gah Meraong saong ayut sahabat angaok dunya, Wa miễn cưỡng brei peih ngak bruk uan harei menek saong ndom yau ini: “Juai, meyah yau nan dom cei njauk peih ngak biak samar ka Wa. Juai katung atah, juai peih ngak prong prang. Tok brei ka Wa dom baoh bingu nan lac gheih paje. Tok 5 baoh bingu hồng bhong min”.

  Harei 19/5/1969 yau dom mbang dahlau, Wa raok tuai saong daa: “Dom cei menyum aia, mbang har kẹo saong tadhau ayuh pren yava ka Wa nao. Hadar mek har meneng ba nao sang ka diuk saong anek di drei”…

Tuk Wa palang lahik, taneh aia uan harei menek di Wa bo saneng lac “Yau dom thun dahalu. Wa oh daok di sang”; Raja-ei peih ngak bruk uan harei menek di Wa tuk halei jeng caik hatai ngak tui panuac kakei di Wa nan lac patak pataom, bui sambai. Dalam hatung hatai di urang Việt Nam thei jeng kanar hadar tal Wa Ho prong uranam – Wa ba abih rai di drei brei ka bruk ngak cách mạng, van klak taong abih brei ka taneh aia brei ka bhap bani, nan lac kareih camin hacih sa-at, diuk rai siam mekre daok dang siam gheih.

Luac 24 thun pal Akaok negar, taduan bruk ngak kayua bhap bani pok ngak, Wa oh ka tuk halei mong drei lac urang pan akaok bo tok lac sa urang lin ngak tui panuac pandar di palei negar tabiak trận, luac rai duh ka bhap bani. Jalan diuk rai, bruk ngak siam gheih nan miat miat ngak ka Wa Ho jeng sa urang mẫu mực ka đạo đức ngak manuac siam gheih di abih. Yaok urang Việt Nam thei jeng sa hatung hatai: Wa Ho jeng daok diuk haong taneh aia palei negar, tuk halei jeng daok mboh “Yau hu Wa Ho dalam harei bui sambai jayak” dalam taong abih dom tukvak dakrai sajarah, dalam bruk jayak halei di taneh aia saong bangsa./.

Urang lang: Jasi – 15/05