Dalam mbang tabiak tasik haong kapul Canh sat tasik Viet Nam di bhum tasik Pai Meraong di taneh ia, khol dahlak hulin gaok dom anek saih nao sa gilai haong khol dahlak hulin meng Phu Quoc nao sang di kaoh pulao Thổ Châu. Anek saih di taneh riya, bhum atah bayah, bhum tapen Negar likau nao sa radaih oto haong dom bol lin nao sang lac bruk bhian mboh, min bruk anek saih “likau ndik” gilai masuh kalin lac kadha “kan si mboh”. Tuk pang hu, tuk pang oh hu, gam haong sap riyak paoh, sap angin tasik yuk, tapa ndem meyai nao mai haong dom adei sit hu daong ka khol dahlak thau jang dom kan kandah, rambah tambeip di gru saong anek saih di labik kaoh pulao ini. Adei Trần Tấn Tài, anek saih bac tal 8 daok tui bac di kaoh pulao Phú Quốc ndom lac: “Tet mai sang sa mbang, padeih padei bilan pandiak mai sang sa mbang…harei hadei praong tagok caong tui gah kong nghe khau tin, yau nan ye brei kham merat bac biak naih joi…”

Sa-ai Nguyễn Thị Hài daok di xa Thổ Châu lac amaik di kapul anek saih brei thau: Dom adei bhian bac abih pakat dua lac nao tabiak kaoh pulao Phu Quoc atau tame taneh riya piah patui bac. Mbang ini sa-ai lambaok ka dom baoh sang tabiak kaoh pulao Phú Quốc piah raok dom adei sit mai palei, min dom harei ini tasik riyak praong rilo oh hu gilai halei tabiak tasik, biak patuah jamo gaok hu gilai di canh sat tasik, nan kol dahlak hulin likau gilai ndik  mai kaoh pulao. Sa-ai Nguyễn Thị Hài khan lac: “Dak tagok tal bac glaong dak oh hu anek saih nao bac. Pakat sa tui bac tagok tal pakat 2 blaoh padeih bac nao gilai tui urang taong ikan. Caong khin ka kaoh pulao ini dak harei dak patagok, anek bik urang taong ikan hu nao bac piah kaoh pulao saong taneh riya jaik taphia gauk jang".

Bilan 4/1993, xa kaoh pulao Thổ Châu hu padang tabiak, tuk nan dalam kaoh pulao bahrau hu labaih yaok pluh baoh sang rahra gam haong 50 uranaih. Thun 1994, dom gru pato halar tian hu mbang akaok meti tabiak kaoh pulao. Tal thun 1996, mbang akaok meti xa Thổ Châu hu 2 adei anek saih tamat blaoh pakat tieu hoc. Tuk nan tui adat, anek saih bac salah blaoh tal 5 brei nao tal Phú Quốc pakacah tamat di Sang bac An Thới 3. Hadei ini, tuk anek saih hu rilo jang, dom mbang pakacah meda hu peih ngak di kaoh pulao.

Urak ini, Sang bac Tieu hoc – Trung hoc co so Thổ Châu hu abih tih 100% gru pato hu ilamo pakat dai hoc, dalam nan hu labaih 30% hu ilamo pakat thac si, hu sa gru pato naih joi, hadah krah. Yaok sa gru pato daok di kaoh pulao Thổ Châu atah ini jeng hu sa kadha di rai drei biak siam gheih, anit ranam. Yau dom drei ciim talimeng ba mai bal pataih, daong padang sa raidiuk siam gheih, trei sir, haniem phol di labik kaoh pulao Pai Meraong di Taneh ia. Nai gru Trần Ngọc Du, Sang bac Tieu hoc – Trung hoc co so Thổ Châu, caong khin lac: “Xa kaoh pulao tal biar harei ye lahik ndien nan dom adei nao bac biak kan kandah, ba tui tadik khik piah ndien, kurang gom truac hadah tuk bac ta-a. Dom gru pato jeng caong khin xa kaoh pulao hu ndien luac harei piah duh ka bruk pato saong rahra daok dang mboh lagaih jang.

Anek bik urang taong ikan jeng samu haong raidiuk theik ndong harei halei thau harei nan. Di xa kaoh pulao atah ini piah jak ba urang taong ikan brei ka anek bik nao bac jeng lac asal kadha oh njauk mbuan haong dom gru pato. Bruk anek saih tui gaiy gilai amaik ame padeih bac sa adit, tuk bac tuk padeih, jeng lac bruk bhian di xa kaoh pulao Thổ Châu. Bruk khik tani tanat, daong dom adei sit nao bac tuk halei jeng hu dom pakat karja, bol lin bien phong, canh sat tasik maong lac sa bruk ngak chinh tri hu makna. Trung ta Nguyễn văn Niệm, urang ngak chinh tri Kapul tasik 401, Bộ tư lệnh Bhum Canh sat tasik 4, brei thau: “Kapul tasik 401 hu jao pambuak haong xa kaoh pulao Thổ Châu haong hu jao piah daong ka 3 anek saih sang kathaot truh tapa kan kandah. Asal kadha ini ye kapul tasik hu ngak meng thun 2017 tal ini. Kapul tasik daong ka 3 anek saih yaok bilan 1 trieu, dalam thun hu 12 trieu”.

Yam tapa  kan kandah, bruk pato saong bac di xa kaoh pulao Thổ Châu brei mboh hatai khang di bol lin saong rahra bhum pacang kol khamang di pulao Taneh ia, kham merat uak drei tabiak tasik, khik ramik tasik kaoh pulao negar./.