Ramong hu mong lac sa athur hu pren khang

Dalam akaok sahneng di ong Dương Văn Sách daok di huyện Hạ Hòa, tỉnh Cao Bằng, dom thun sak rimong lac dom thun bhian hu dom bruk biak karei. Lac biak karei kayua dalam dom thun nan, rilo bruk praong, khang dalam rai duik di  ong rah tabiak, min hadei di nan, yaok bruk jeng hu langyah siam mekre. Kayua yau nan ye, drei rimong tuk halei jeng hu makna ngan hong ong Dương Văn Sách, song ong bhian ba dom bruk pagam tal rimong piah pato pakai  anek taco dalam rai duik yaok harei

“Dalam agama, drei rimong hu pandar piah pato padar menuac urang. Bhap bini hu panuac lac: “Cih ramaong tok cih hu gah langiu,kan cih hu talang gah dalam, Thau menuac, thau mbaok, oh thau hu hatai”. Tapa panuac ndom ni ong muk drei pandar piah pato pahadar anek taco. Anek menuac tok mehit haong tanye, mboh haong meta, bo hatai anek menuac bhian salih karei. Nan ye mong iek gah langiu oh thau hu, khin ngak hu bruk ni brei roh duah ka nyu dalam song cambaih laih.

Jeng meng brei mboh ka pren khang, bruk ginreih mboh biak huac, drei rimong hu meng lavik mai dalam rai duik ilamu di urang Việt. Angaok mbaok hagar ban  Đông Sơn atah di ni  2.500 tal 3.000 thun, rup binguk drei rimong jeng hu mboh hong cim Lạc song dom bingu la gheih mekre, bruk ni brei mboh lac, rimong hu nao tame dalam akaok sahneng di bhap bini haong biak rilo angan ieu karei di gauk yau “Ong klau pluh”, “Patao ceik glai”.... Tui  Phó Giáo sư, tiến sĩ Phạm Ngọc Trung – Giảng viên pakat glong  Học viện Báo chí song pathau khan, dalam adat cambat bhap biniViệt Nam, adat kakuh rimong hu meng tukvak akaok di rai duik ngak nong, tuk nan rimong lac pren khang di langik tasik, biak jiak, min jeng ba huac kanda mai ka anek menuac.  

“Adat kakuh rimong hu meng kan mai saong daok mbiah tal harei ni. Dalam akaok sahneng di bhap bini jeng cong khin ong patao ceik glai  takik jhak, ranam rahra, dong ka rahra, jhui mbang rilaow menuac, jhui chap pabui, chap kubau di rahra. Nan lac hatai sahneng di rahra. Urang tuk halei jeng likau bruk nan lac camereip abih. Hadei di nan, lac brei mboh hatai thau dar phol rimong hu daong, pacang, oh ngak jhak tal rai duik di anek menuac”

  Adat kakuh rimong hu nao tame dalam raiduik di rahra Nam Bộ. Dalam hatai sahneng, “Ong Rimong” atau “Ong klau pluh” lac dom angan ieu brei mboh hatai iek prong, huac rimong di rahra dalam tuk peih taneh bilau gah merong. Kayua yau nan ye, jiak abih dom baha, đền, miếu di gah merong bhian hu papar kakuh atau miếu thờ Thần Hổ, saong hu “bài vị” vak angan lac “Sơn quân chi thần”, “Sơn quân mãnh hổ”, “Sơn lâm chúa xứ”, “Sơn lâm đại tướng quân”... Angaok dom “án phong” khik pabah mbang baha bhian hu rup binguk rimong mong  biak khang kadang, mboh huac. Urak ni, jeng daok hu biak rilo baha, am, miếu… di bhum taneran krong CL  hu rup cih, rup patau, phù điêu, pok kakuh ong rimong. Abih di nyu lac, xã Mỹ Hòa Hưng, Long Xuyên, An Giang, dok hu palao angan ieu lac “Cù lao Ông Hổ”. Gam song angan ieu bhum taneh ini, lac dom dalikan ka hatai anit ranam di anek menuac hong rimong, hu mik va pak ni khik ramik song khan veik brei thau mbiah tal harei ni…

Ong Nguyễn Văn Năm, khik iek baha  Ong Hổ – Cù Lao Ông Hổ brei thau, yaok thun, tal tuk ngak pathi Ong rimong di harei   28-10 (saka ia bilan), mik va di grauk labik mai ni likau ka bilan pala njauk, bhap bini prein yava khang kadang, oh hu jit ruak:

"Dalikan Cù lao Ông Hổ jeng hu meng 400 thun ye, baha padang jeng labaih 200 thun.. Meng kan ndom lac : Hu 2 duik pasang urang nong oh hu anek, yaok harei cap ikan, trah jan di takai ribaong, mboh drei rimong anek ndih tapen hareik ,2 duik pasang ba mai rong. Hadei di nan ramaong praong tagok, duik pasang ong taha metai nao, ong rimong hadar yaok thun tal harei padhi di duik pasang urang trah ikan, ong rimong meng glai mai kakuh di kubo. Hadar harei padhi di duik pasang ong trah ikan, rahra jeng tabiak kubo mboh menuk, pabui, nan ye thau lac ong rimong mai ngak padhi. Hadei di tuk ong rimong metai, bhap bini pak ni padang labik kakuh ong rimong song caik angan lac Cù Lao Ông Hổ meng nan mai". 

Oh lac brei mboh pren khang, rimong jeng daok hu mong lac brei mboh ka rilo hatungv hatai biak njauk iek praong di anek menuac yau ye hu akal sahneng kuhria, naih gheih, tari taring, tuk halei jeng sangka tui iek  song kuhri kuhria biak cambaih laih dahlau di tuk ngak. Ong Trần Hữu Sơn, Phaok akaok  Hội Văn nghệ bhap bini Việt Nam ndom lac, ngan song bruk khang kadang, oh kadun likuh meng di tuk dang anak rilo kan kandah kayua jit ruak  COVID-19 yau nan ye thun sak rimong-  2022 hu cong lac thun taneh ia yam tapa dom kan kandah piah pasiam veik kinh tế song patagok khang kajap:

"Drei rimong brei mboh  quyền uy, pren khang, gam haong nan, drei rimong daok brei mboh bruk kham merat yam tapa kan kandah. Kayua yau nan ye, tui kuhria mboh dahlau, thun rimong ni kol drei meda yam tapa kan kandah song patagok khang kadang, ngak jeng bruk tagok khang ka taneh dalam dom thun patui di nan"  .

Rimong hu jeng sa thaot binguk biak karei dalam hatai sahneng di urang Việt Nam, lac brei mboh ka bruk khang kakadang, brei mboh ka prein khang. Yam tapa thun bahrau anek sak rimong 2022, cong khin lac meng prein khang di drei rimong meda daong pabak prein ka kol drei yam tapa kan kandah di jit ruak COVID-19, mek hu rilo jak jeng dalam bruk dak padang song patagok taneh ia./.

Urang lang: Hanipha- 5/2