Hu maong iek tapak bruk ngak lan meng tangin takai di urang Mnông Rlăm daok di xã Yang Tao, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk dalam mbang mai ravang me-in di Việt Nam, amuk Catherine Salois, urang tuai mai meng Canada khan lac biak takre. Amuk brei thau, ini lac mbang camereip abih amuk hu mboh bruk ngak lan meng tangin takai, dreih yau sa ragam tamia biak mekre, biak tani tanat di dom urang kumei nghệ nhân. “Dahlak oh ka hu mboh bruk nan, dahlak oh ka tuk halei ngak bruk nan, min nan lac sa bruk ba drei tame piah thau hu jalan diukrai di mikva tuk ngak tabiak dom pandap lan. Dahlak mboh dom urang kamei ngak bruk biak tari taring. Ngan saong kol dahlak, jalan ngak ini biak gheih, biak bahrau, dreih yau urang daok chat, tamia tuk urang nao vil val piah mbeik thaik. Meyah hu hasit ragu ragam ye nyu oh karei hagait sa ragam tamia.”

Lac bruk ngak meng tangin takai hu meng lavik zaman di urang Mnông saong Êđê daok di Đắk Lắk min urak ini bruk ngak lan tok daok hu mboh di buôn Dơng Bắk, xã Yang Tao, huyện Lắk. Dom menuac thau bruk daok labaih 10 urang min, dom menuac daok ngak bruk ye daok takik jang.

Dom thun jaik ini, gam haong bruk cakrok di du lịch duah thau, bruk ngak lan yau hu pabak prein veik. Nghệ nhân H Phiết Uông, daok di buôn Dơng Bắk brei thau, meng bruk cakrok di du lịch bo dak harei dak hu rilo menuac thau tal bruk ngak lan ini, buôn Dơng Bắk taduan raok dak harei dak rilo jang dom tuai du lịch mai ravang iek, duah thau. Jeng meng ini, hu rilo jang adei sa-ai kamei caong bac saong khik bruk. “Ini lac dom yaom glaong meng ong muk caik veik. Dahlau daih tok ngak panyin, jam, jaluk, glaoh, glak…..min urak ini daok hu dom pandap lan hu thaik lamen, kabao, lamo, rilo janih bo drei sahneng tabiak saong ngak hu. Meng hu du lịch, tuai mai tal saong caong khin ye kol dahlak ngak tabiak njauk tui hatai urang.”

Oh lac di buôn Dơng Bắk tỉnh Đắk Lắk, cakrok du lịch pambuak haong khik ramik ilamu urak ini daok lac jalan nao daok hu rilo puk palei di dom tỉnh bhum Tây Nguyên sangka, piah ngak hu dom bruk tui Sarak ka 23 thun 2022 di Mintri Chính trị ka Patagok bhum Tây Nguyên tal thun 2030; pamaong tal thun 2045. Tui nan, bruk ba tabiak lac patagok dom pasak du lịch praong, padang dom tour du lịch, pandap du lịch pambuak haong ilamu dom bangsa daok di Tây Nguyên. Meng jalan nao ini, dom tỉnh dalam bhum hu ba tabiak rilo jalan ngak piah daong ka mikva khik ramik kong chiêng saong dom inem krung ilamu kak gam haong patagok du lịch di dom puk palei.

Meng rilo kham merat saong rilo bruk ngak dalam thun 2023, du lịch di dom tỉnh Tây Nguyên hu tamuh veik hadei di sa tukvak ndih kandang kayua jit praong Covid-19.  Harei pataom Ilamu, thể thao saong du lịch dom bangsa bhum Tây Nguyên mbang ka 1 di tỉnh Kon Tum; Adit ilamu, du lịch tỉnh Gia Lai; Harei pataom ilamu dom bangsa tỉnh Đắk Lắk; harei pataom cà phê Buôn Ma Thuột mbang ka 8, jeng lac dom bruk ngak praong, dui pachreih hu yaok ratuh rabau tuai. Abih 3 tỉnh, dalam thun jeng taduan raok labaih 1 triệu 200 rabau tuai, rilo jang meng 16 tal 22% duk haong thun 2022.

Menuac sia dom puk palei khang hatai ngak tabiak dom pandap du lịch bahrau meng ilamu di bhap bini. Dom pandap du lịch ini daok pabak hu hatai caong di tuai damuai. Nghệ nhân ưu tú A Biu, daok di palei Klếch, xã Ngọc Bay, ban sit Kon Tum, tỉnh Kon Tum khan lac: “Piah yaih khan ka ilamu Tây Nguyên, sang dahlak hu ngak sa labik ravang me-in. Pahreih dahlak ngak bruk ini, lac meng dom menuac daok jaik taphia, dom ayut sahabat, adei sa-ai, abih di nyu lac tuai damuai. Tuk urang tapa sang dahlak ye mboh lac abih menuac dalam sang dhahlak jeng takre saong me-in hu chiêng. Meda lac mikva mboh hu bruk jum pataom khang kajap dalam bhap bini.”

Dom pandap du lịch meng bhap bini, kayua bhap bini ngak tabiak, daok dak harei dak hu rilo menuac sia saong tuai damuai thau tal. Bruk ini oh lac ngak jeng dom pandap ilamu gheih mekre dui pachreih tuai du lịch, bo daok rik daong khik ramik, pok je dom inem krung ilamu bhum Tây Nguyên. Meng ini, rilo yaom glaong ilamu meng kan hu ngak brei medeih tagok, ngak jeng prein dui pachreih piah patagok du lịch, pandar hu dom prein khang daok hu di dom puk palei bhum Tây Nguyên./.