Ceik Bà Đen meng lavik mai jeng labik dui pachreih rilo tuai damuai. Labik ini hu brei angan lac “Đệ nhất Thiên sơn”. Ceik daok di xã Thạnh Tân, atah ban Tây Ninh (tỉnh Tây Ninh) jaik 11km. Ceik glaong tal 986m duk haong mbaok ia tasik. Labik ini hu caik angan lac “tabung sang Nam Bộ”.

Labik ceik Bà Đen praong abih tih 24km2 saong hu ngak jeng meng 3 baoh ceik sit lac ceik Heo, ceik Phụng saong ceik Bà Đen. Labik ini dane angan haong dom paha ginreih, dui pachreih tuai atah jaik mai ravang iek, yau ye paha Trung, paha Bà saong paha Hang.

Dalikan khan lac, saman chúa Nguyễn pan akaok bhum taneh ini, quan trấn nhậm bhum Trảng Bàng lac Lý Thiên hu urang anek kamei angan ieu lac Lý Thị Thiên Hương. Dalam sa mbang tagok ceik ravang iek paha, anai njauk kol kanjah jhak nyu kateik greik. Patuah, anai hu tráng sĩ Lê Sĩ Triệt daong pa-klah.

Mboh anit urang tráng sĩ naih joi ini, amaik ame Thiên Hương sanya palakhah anek brei. Min dalam tuk Sĩ Triệt nao mesruh taong khamang, Thiên Hương njauk kol jhak pagui mek saong kuhria kateik. Piah khik rup hu mbong patih haong urang likei taneng di drei, Thiên Hương chat trun ceik pametai rup eng. Suan di Thiên Hương mai palipei ong bhik iek glang baoh paha di angaok  dalam sambo màu jhuk. Meng nan, menuac sia ieu anai lac Amuk Jhuk - Bà Đen saong padang labik kakuh angaok ceik.

Harei ini, ceik Bà Đen lac sa dalam dom labik brei mboh ka hatai jia di rahra Nam Bộ. Dalam bhum hu 6 baoh paha haong sa baoh paha klak hu meng labaih 300 thun. Tỉnh Tây Ninh hu panuac ieu doanh nghiệp buh jien tame, ngak ka bhum taneh ceik Bà Đen jeng labik du lịch tâm linh dane angan haong rilo danak dak hu padang ngak biak praong.

Pagap yau rup patau Phật Bà Tây Bổ Đà Sơn hu ngak meng 170 tấn ban bhong meriah, glaong 72m jeng lac sa labik njauk ndom tal dalam labik du lịch ceik Bà Đen. Ini jeng lac rup patau Phật Bà glaong abih châu Á. Gah dalam takai rup patau hu dom duk bilik parang iek ilamu nghệ thuật Phật giáo ka tuai maong iek.

Di ceik Bà Đen, adat vía bà Linh Sơn Thánh Mẫu – inem krung ilamu oh mboh di mata pakat negar – hu peih ngak yaok thun meng harei 4 bingun tal harei 6 bingun bilan 5 saka ia bulan. Langiu di nan, ceik Bà Đen daok hu sa hệ sinh thái praong, rilo janih saong biak mekre. Kayua yau nan ye bo meng lavik mai, labik ini hu rilo menuac du lịch pilih ruah ka mbang nao takai ndik ceik, duah thau ka langik tasik.

Dalam zaman mesruh pacang Mỹ, ceik Bà Đen lac labik rah tabiak rilo mbang taong khang di lin saong rahra drei. Piah hadar tukvak sajarah oai hùng nan, labik inem mek hu ramik pasiam saong padang ngak 2 labik parang iek dom pandap panda saong thaot binguk ka dom urang jakar, urang lin peih paha, nan lac động Kim Quang saong miuyim mala takai ceik.

Harei 21-1-1989, Mintri Ilamu – Brei thau hu pok angan ceik Bà Đen lac inem krung sajarah saong labik mekre pakat negar. Labik ini ndung bak gheih mekre di langik tasik alin brei saong gheih mekre meng palak tangin anek menuac ngak tabiak. Yaok urang mai tal ini hu ba drei tame haong langik tasik saong mboh hatung hatai biak njuan njac.

Bilan thu Tây Ninh tuk halei jeng lac bilan mekre abih saong mbuan lagaih abih ka dom mbang nao du lịch. Nan ye tukvak siam abih piah mikva mai haong labik du lịch ceik Bà Đen lac meng bilan 11 tal bilan 5 thun hadei. Tuk ini,, langik pandiak hasit, takik hu hajan, lagaih ka dom bruk ravang iek, duah thau gah langiu langik tasik. Bilan hajan (meng bilan 5 tal bilan 10), tuai jeng meda ravang iek ceik Bà Đen meng cáp treo.

Yaok thun tuk akaok thun, menuac sia meng grauk labik tuh mai ceik Bà Đen piah likau ka sa thun bahrau trei sir, siam mekre saong brei mboh hatai iek praong anak Linh Sơn Thánh Mẫu. Bilan Hội Xuân thun 2024 ini, langiu di bruk ravang iek rup patau Phật Bà angaok tabung ceik, tuai damuai saong Phật tử daok hu payua dom hatai caong ka sa thun bahrau bak bui sambai saong siam mekre salamat anak rup patau Bồ Tát Di Lặc glaong 36m hu ngak meng 6.688 candaih patau sa thạch. /.