Metian anek mbang ka 3, sa-ai Tống Thị Thùy Dương daok di ban sit Bát Xát, huyện Bát Xát, Lào Cai biak caik hatai tui iek prein yava di drei saong anek kamar dalam tian. Langiu di bruk mbang huak siam lagaih, sa-ai daok nao ravang iek metain njauk harei tui tacei pato. Abih di nyu lac sa-ai tut angan ngak dom xét nghiệm halang duah piah mboh aval dom ruak kik, dị tật meng tuk menek tabiak di anek kamar: " Langiu di siêu âm njauk harei tui tacei pato, adei daok ngak dom xét nghiệm darah, me-ik saradang tuk metian. Tapa nan, adei hu sahanang hatai jang, caik hatai tal bruk mbang huak siam, lagaih".

Tui yaok pataom, yaok thun, Sang iek ruak Sản Nhi tỉnh Lào Cai taduan raok saong taong ruak ka labaih 100 uranaih njauk ruak ralai darah bẩm sinh trak, ravang iek saong mboh hu rilo uranaih njauk dị tật meng tuk menek tabiak yau ye: Down, hội chứng Ewards, dị tật ống thần kinh, suy giáp meng tuk ndih tapui… saong dom ruak meng amaik ame, dị tật karei meng tuk menek tabiak. Kayua yau nan ye, halang duah dahlau di tuk menek, tuk daok lac anek kamar lac hu makna biak praong piah ka dom adei hu tabiak dunya dalam khang kadang, paglaong chất lượng dân số. Bác sĩ Phạm Thu Hằng, Khoa daong menek, Sang iek ruak Sản Nhi tỉnh Lào Cai brei thau:  “Langiu dom bruk halang duah dahlau di tuk menek, tapa siêu âm lac piah mboh dom bruk oh lagaih ka rup pabhap di anek kamar dalam tian ye dom kumei metian meda ngak dom xét nghiệm halang duah piah mboh hu aval dom bruk oh lagaih ka nhiễm sắc thể di anek kamar dalam tian. Tapa nan dom bruk oh lagaih di anek kamar dalam tian mboh hu aval. Meng nan dom bác sĩ hu dom jalan tacei pato”.

Tỉnh Lào Cai ba tabiak bruk lac kham merat tal thun 2025, dom urang amaik metian anek hu pasang iek halang duah dahlau meng ndih tapui takik di abih 4 janih ruak meng dalam tian bhian hu lac labaih 60%, saong tagok labaih 70% di thun 2030. Piah ngak hu bruk ba tabiak, dom jabat daok patagok bruk pathau khan ka paglaong chất lượng dân số; pasang iek, thau hu aval ruak kik dahlau meng menek, anek kamar… Pathau khan piah ka dom urang amaik metain ravang iek metian takik di abih lac 3 bilan 1 mbang.

Gam haong Lào Cai, di dom bhum urang bangsa takik, bruk pasiam dịch vụ iek glang, sangka prein yava metian menek ka urang kumei saong dam dara jeng hu iek praong.

Pagap yau tỉnh Đắk Lắk, urang kumei bangsa takik daok di dom xã bhum atah bayah yau ye Cư Pui, Yang Mao, Cư Drăm, Hòa Phong dahlau daih bhian menek di sang, min urak ini thau nao tal dom labik y tế piah hu ravang iek, tacei pato saong pandar dom jalan menek siam mekre, salamat. Hu yau ini, meng hu bruk daong di danak dak "kapul nyaom bhap bini jhul pasiam patagok bruk iek glang prein yava metain menek ka urang kumei saong dam dara bangsa takik".

Di tỉnh Hà Giang, gah y tế hu sangka buh jien blei pandap panda jamriak bahrau, pasiam saong peih praong dom bruk iek glang prein yava metian menek di dom bilai y tế; peih bruk ravang iek phụ khoa dalam bhap bini; peih ngak dom bruk ndih tapui anek tui sarak karja. Ba tabiak bruk "Amuk mbui puk palei" piah pabak bruk iek glang saong saong tacei pato gah prein yava metian menek ka dom urang amaik tuk metian, tuk menek. Langiu di nan, urang jakar daok bhian nao tapak tal dom sang bhap bini, brei jru, klauk caga dom ruak bhian gaok dalam umo thun ndih tapui, tacei pato, langyah dom tangi sua, dom bruk oh ka thau di urang kumei metian...

Tỉnh Hòa Bình bahrau ini hu tabiak bruk ngak pakat negar ka sangka prein yava metian menek, prein yava tình dục ka dom likei kumei bahrau praong, ka dam dara vaktu 2021 – 2025. Jalan ngak hu tacei tabiak rilo bruk kham merat ngak ka pahu yau ye: hu takik di abih 80% dom likei kumei bahrau praong, dom dam dara hu thau ka dom asal kadha praong dalam sangka prein yava metian menek, prein yava ndih daok haong gauk. Hu takik di abih 80% dom cei gru, anai gru, amaik ame brei thau ka bruk sangka prein yava metian menek, prein yava ndih daok haong gauk ka likei kumei bahrau praong, ka dam dara./.