Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam brei thau: Bảo hiểm tự nguyện (BHTN) bahrau ba tabiak meng thun 2009 min nyu tagok khang; meng 6 trieu urang di thun 2009 tagok 14,7 triệu urang di urak ini (tagok jaik 2 mbang mateh).

Gam haong nan, bruk pataom mek jien BHXH, BHYT saong dom urang pambuak bruk hu peih praong, pabak tal yaok xa, phuong, ban sit ngan haong dom urang pambuak bruk nao tal yaok puk palei, dom tổ dân phố… ba mbuan lagaih ka rahra hu thau saong hu mbaok tame BHXH tự nguyện. Meng dom bruk ngak hu brei mboh lac, sarak BHXH tự nguyện daok dak harei dak brei mboh labik dang, bruk ngak dalam bruk khik an sinh xa hoi ka rahra, pamaong tal bruk BHXH abih rahra di Ndang, Kanja.

Gam haong bruk padang Hukum BHXH thun 2014, dom adat ka BHXH tự nguyện hu pasiam veik tui jalan tagok bruk hu mbang tui; peih ngak sarak daong jien kak piah pachreih rahra hu mbaok tame BHXH tự nguyện piah khik kajap an sinh ka drei. Cambaih laih yau hadei di ini:

1. Urang hu mbaok tame hu pilih ruah yaom dong jien saong hu Kanja daong manieng yaom đóng

Tuk hu mbaok tame BHXH tự nguyện, rahra meda hu Kanja daong jien đóng tui tỷ lệ phần trăm (%) di yaom đóng BHXH yaok bilan samu tanut chuan sang kathaot di palei pala, cambaih laih yau ini:

- Samu 30% ngan haong urang hu mbaok tame BHXH tự nguyện di sang kan kathaot;

- Samu 25% ngan haong urang hu mbaok tame BHXH tự nguyện di sang jaik kathaot;

- Samu 10% ngan haong dom urang karei.

Hadei di tuk hu Kanja daong jien đóng, yaom đóng di urang hu mbaok tame BHXH tự nguyện urak ini yau hadei di ini:

Abih di nyu nan lac, piah palagaih ka urang ngak bruk tự do hu thau saong mbang tui sarak BHXH, urak ini, rilo tinh, ban daok hu daong veik meng kadung jien karja palei ka urang hu mbaok tame BHXH tự nguyện langiu yaom ba tabiak di Kanja. Nan ye, paok jien đóng di rahra tuk hu mbaok tame BHXH tự nguyện di dom puk palei ini daok bier jang.

2. Hu pilih ruah jalan đóng lagaih

Oh lac hu pilih ruah yaom đóng, urang ngak tuk hu mbaok tame BHXH tự nguyện daok hu pilih ruah jalan dong lagaih haong jien mek tame di drei, cambaih laih yau hadei di ini:

- Đóng tui tukvak: yaok bilan; 3 bilan sa mbang; 6 bilan sa mbang; 12 bilan sa mbang, rilo thun sa mbang (oh tapa 5 thun sa mbang).

- Đóng 1 mbang: ka dom thun daok kurang (oh tapa 10 thun) piah ginup hu mbang jien bilan padeih hưu.

3. Hu mbang tui rilo chế độ

Urang hu mbaok tame BHXH tự nguyện tuk hu ginup dom paka tui adat, hu mbang dom che do hadei ini:

Ka sa, hu mbang jien bilan padeih hưu yaok bilan piah hu jien mek tame tani tanat tuk abih umo ngak bruk

Urang hu mbaok tame BHXH tự nguyện hu mbang jien bilan padeih huu yaok bilan tuk ginup dom paka; jien bilan padeih hưu haong yaom mbang tui  glaong jang dut saong yaom đóng saong hu ramik tagok tui chỉ số yaom blei pandar, patagok kinh te lagaih haong kadung jien Kanja saong kadung jien BHXH piah khik kajap raidiuk ka urang hu mbaok tame.

Ka dua lac, hu ngak brei saoh thẻ BHYT piah sangka prein yava tuk taha

Urang hu mbaok tame BHXH tự nguyện hu pabak brei saoh thẻ BHYT dalam luac tukvak hu mbang jien bilan padeih huu, haong yaom mbang samu 95% yaom jien iek ruak, taong ruak.

Ka klau lac, gauk gar hu mbang che do tử tuất mayah urang nan palang lahik.

- Daong jien ngak ndam matai: Urang hu mbaok BHXH tự nguyện hu tukvak đóng BHXH tự nguyện ginup 60 bilan tagok atau urang daok mbang jien bilan padeih huu tuk metai, urang kuhria bruk metai lahik hu taduan jien daong ngak ndam matai samu 10 mbang yaom jien bilan cơ sở.

- Daong jien matai lahik sa mbang: Urang daok đóng BHXH tự nguyện, daok khik piah dalam tukvak đóng, daok mbang jien bilan padeih huu bo matai ye gauk gar hu mbang jien daong matai lahik sa mbang.

Urang hu mbaok tame BHXH tự nguyện peih ngak dom adat tut angan mbuan lagaih, samar drah tui dom jalan ngak lac tapak (tapa Kapul dịch vụ hu uy quyen pataom mek BHXH, BHYT atau jabat BHXH labik daok atau labik tạm trú) atau tapa online (tapa Blah web Dịch vụ công BHXH Việt Nam atau Blah web Dịch vụ công negar)./.