Min meng bruk yah klaak danak dak tuan ini jeng brei mboh bruk palai pajoa biak praong meng bruk quy hoạch. Rilo panuac jeng hu panuac lac, kanja saong doanh nghiệp njauk hu bruk ngak hagait piah trun manieng dom khat lahik ka rahra. Asal kadha ini hu ndem tal dalam kadha vak di Duy Phương, urang vak di rayo sap ndom VN daok di TP.HCM.

Meng thun 2000, TP.HCM hu jalan ngak lac yah klaak labik Mả Lạng (Quận 1) hu mbaok taneh praong abih tih jaik 7 ha piah ngak pasiam đô thị. Tuk nan, Tổng Công ty Địa ốc Sài Gòn hu brei bruk dang tabiak ngak min oh peih ngak hu danak dak. Thun 2007, danak dak hu salih tapa ka Tập đoàn Bitexco piah peih ngak. Abih tih dom sang njauk yah klaak lac 1.424 baoh, tui kuhria meng bilan 6/2018 brei yah klaak min danak dak oh peih ngak hu. Kayua yau nan ye, TP.HCM hu jalan mek veik danak dak.

Rahra daok di Mả Lạng patuah tabiak truh hu danak dak “tuan” labaih 20 thun. Daok rahra di labik Bình Quới – Thanh Đa (quận Bình Thạnh) tok caong tal tuk hu peih talaih. Bruk dreih gauk di 2 danak dak lac gam sa po dang tabiak ngak lac Tập đoàn Bitexco. Hu brei adat ngak meng di thun 1992, tal thun 2004 danak dak hu jao ka Tổng Công ty xây dựng Sài Gòn dang tabiak ngak min oh peih ngak hu.

Puac thun 2015, Tập đoàn Bitexco pambuak bruk haong sa doanh nghiệp negar langiu hu UBND TP.HCM tacei brei dang tabiak ngak danak dak. Min tal kreh thun 2017, doanh nghiệp negar langiu nan likau tabiak truh bruk pambuak gauk ngak, saong labaih 20 thun danak dak njauk “metham phui” veik. Labaih 3.000 baoh sang di pak ini daok dalam mbaih mbaoh kayua oh hu adat ngak bahrau atau ramik pasiam veik.

Amuk Hồ Thị Phượng, daok di labik Bình Quới – Thanh Đa caong maong kanja ban raya samar drah hu jalan ngak cambaih laih piah ka rahra trun manieng kan kandah, glaih glar, mayah oh ngak ye yah klaak danak dak tuan: "Hatai caong lac brei ka rahra pablei salih atau padang ngak sang. Caong yah klaak quy hoạch nao, taneh tập đoàn ngak halei oh? Pablei ye oh pablei hu, caik daok yau  nan min. Ieu lac quy hoạch bo cang tal thun halei oh thau".

TS.Nguyễn Hữu Nguyên (Kapul Quy hoạch patagok đô thị TP.HCM) mboh lac, kanja hu trách nhiệm tuk dom bruk ngak di drei ngak brei khat lahik ka rahra. Dom danak dak tuan yaok piluh thun, ngak kan kandah tal yaok rabau menuac ye njauk maong lac bruk praong, kanja ban raya njauk langyah. Mayah po dang tabiak ngak danak dak oh ngak hu ye ban raya brei hu jalan ngak, pacang veik, oh njauk tuh khat lahik ka rahra. Tui TS.Nguyên, rahra meda lac oh hu sap ndem panuac puac hagait, oh hu quyền hagait. Piah pabak veik khat lahik bo rahra, ye njauk kaoh duas menuac oh ngak hu:  "Hu dua bruk ngak, sa lac bruk ngak di urang ngak khut quy hoạch, dua veik lac bruk ngak di kanja. Tuk urang ngak khut ye rahra oh dang tabiak tapak hu piah pacap urang ngak khut bayar, bo kanja meng hu quyen pacap urang nan ngak. Oh hu hukum ye njauk pabak adat".

Ndom ka bruk pabak adat hukum, Luật sư Nguyễn Văn Hậu – Phó akaok Kapul Luật gia TP.HCM mboh lac, labik Mả Lạng atau labik Bình Quới - Thanh Đa, hadom thun ini mai, ndem lac quy hoạch min oh ngak, yaom lac yau nan min oh yah klaak ye bruk nan kayua jabat Kanja, oh njauk pacap rahra taduan. Ong Hậu caong lac njauk tacei tabiak cambaih tuk pasiam veik Hukum taneh riya: "Dalam hukum taneh riya bahrau, brei ramik pasiam veik tui jalan njauk yah klaak dom quy hoạch tuan dalam sa tukvak cambaih. Hu dom danak dak brei thau dahlau min dang di labik, ngak ka raidiuk di rahra njauk kan kandah. Njauk vak tame Hukum taneh riya bahrau, dalam 3 thun oh ngak ye pasiam veik quyen di rahra"

Langiu di bruk pasiam veik dom quyen gah taneh riya ka rahra dalam danak dak tuan, tal tuk njauk pasang iek tal bruk biyar jien ka tukvak bo rahra njauk kan kandah, tuk njauk pacang veik meneing dom quyen, ba tal lahik nao dom kein laba tui njauk adat hukum di rahra./.