Amuk N.T daok di TP.HCM, umo labaih 60 thun, daok di sang ngak lisei ia ging gaok saong bhian pandar mạng xã hội. Amuk hu yaih khan sa bruk ngak piah patagok talei pambuak bruk nao mai ka dom blah pablei pandap haong panuac sanya lac bruk hanjul saong hu jien mek tame tani tanat yaok harei. Caong khin ngak bruk ini, amuk brei buh jien “thế chân” tame tài khoản kayua akaok kapul (mangaok mạng xã hội) brei saong nyu sanya lac tuk halei amuk padeih ngak, jien hu bayar veik. Min tuk amuk taduan panuac tame ngak hu dom harei ye urang ieu amuk buh veik jien piah caih laba rilo jang meng sa jalan ngak karei. Tui nan, tal urak ini, amuk buh tame ka kol nan dom pluh  triệu đồng blaoh kol nan nduac lahik.

Bruk ini brei mboh lac, kol pachot pagat tapa mạng nyu ba tabiak bruk biak sit sot, pamaong tame hatai caong duah bruk ngak, duah jien mek tame, gaok mai nyu pamaong tame hatai hava di rilo menuac. Bruk njauk biai nan lac, kol nyu iek tui bruk di anak meta pambuak tal raidiuk piah hu jalan bleik saleik ngak ka rilo menuac njauk lah pachot pagat.

Kol pachot pagat daok mek angan dom jabat karja ngak ka rahra duh hatai, huac kanda, blaoh payua jien tui panuac ieu di kol nyu.  Ong Võ Minh Thành, Phaok Yam ndok Sở Thông tin - Truyền thông TP.HCM brei thau: “Dom bruk pachot pagat tapa mạng urak ini dak harei dak rilo haong dom jalan ngak karei di gauk. Hu dom bruk pachot pagat brei pandar công nghệ glaong, min jeng hu dom bruk pachot pagat biak đơn giản, pagap yau dom mbang ieu phone piah pachot pagat. Biak di nyu, kol drei thau hu abih dom bruk nan, min tuk laik tame bruk nan, jeng njauk kol jhak nyu pachot pagat.”

Di sa gah karei, kol pachot pagat nyu pandar công nghệ glaong taong tame dom website, klaik mek dữ liệu di dom kapul nyaom atau meblah mek tài khoản mạng xã hội di menuac urang piah pachot pagat. Meng rilo jalan bleik saleik, kol nyu pataom mek thông tin cá nhân di rahra atau mek angan dom gah jien padai, dom gilang pariak piah pachot pagat, meblah mek jien. 

Tui dom chuyên gia, piah pacang caga pachot  pagat tapa mạng, bruk camereip di abih lac urang pandar brei sahneng kuhria ka nyu tantu cambaih laih tuk taduan hu saong langyah thông tin, gam dalam tuk njauk lah pachot blaoh. Urang pandar oh tame dom jalan oh krein, oh bhian randap saong dahlau di tuk tame dom website giao dịch điện tử ye brei pasang iek, duah thau cambaih nan lac jalan link di gah pabak dịch vụ.

Tiến sĩ Võ Văn Khang, Phaok Chủ tịch dhar gah meraong di Kapul salamat thông tin Việt Nam brei thau, dom bruk pachot pagat hu asal kadha  cập nhật biak samar drah saong hu dom ilamu  dak harei dak glaong. Bruk pandar công nghệ deepfake piah ngak ja mbaok meta, video, sap ndom biai dak harei dak hu rilo, ngak ka urang kan thau lac biak atau ja, saong mbuan laik tame lah pachot.

Ong Ngô Minh Hiếu - Chuyên gia di Pasak pasang iek salamat mạng negar brei thau, dalam bruk pandar AI piah ngak dom bruk ja urang pandar urak ini, ye ja sap ndom biai lac nguy hiểm di abih. Meng công nghệ, kol bleik saleik meda ngak ja sap ndom biai dreih yau tal 90%. Nan ye urang pandar brei sahneng lac drei meda njauk pachot pagat tapa mạng tuk halei oh thau, piah paglaong hatai sangka saong langyah: “Njauk paglaong hatai sahneng ka yaok urang. Tuk taduan thông tin ye brei sahneng kuhria, pasang iek veik. Bhian di nyu, urang njauk lah pachot lac kayua oh pasang iek veik. Oh cang pasang iek gah kỹ thuật hagait, tok sahneng kuhria ka nyu tantu cambaih laih nan bruk pachot pagat halei oh.”

Dom srau kadau dalam raidiuk, kinh tế laik trun saong bruk meriak gauk, pamaoh gauk jeng lac makna ba tal lahik salamat thông tin, patagok bruk pachot pagat pandar công nghệ glaong… Menuac pandar saong dom kapul nyaom, doanh nghiệp brei samar salih meng jalan tiếp cận phản ứng tapa sangka khik caga rup drei. Tuk taduan hu thông tin, meyah medil lac pachot pagat, meda duah tal dom jalan công nghệ di dom kapul nyaom, jabat karja./.