Harei halei jeng yau nan, sa-ai Đặng Thị Lệ, urang bangsa Dao daok di huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái jeng ba xô tabiak gah likuk ceik jaik sang piah mek ia: “Ia di labik ini oh hacih, drei njauk nao mek ia meng angaok ceik trun menei, ngak mbang huak.”

Pok njam dalam var mbang melam saong panyin jam nerak meng jala pandiak, taong abih jeng hu rao meng sa xô ia. Meng tuk menek tabiak tal harei ini, Lệ oh ka tuk halei mboh sang drei hu ia hacih. Danao padang ia di lakuk ceik jeng labik piah mek ia menei, papah khan ao, rao njam, pandar yaok harei ka abih menuac dalam palei. Ong Nguyễn Phúc Lợi, akaok palei Khe Trang, xã An Bình, huyện Văn Yên brei thau: “Ia bo mikva dalam palei daok pandar urak ini hu nao mek meng dom labik di ceik ini. Nyu nduac eng nan ye oh hu hagait piah meda ndom lac nyu hacih sa-at.”

Harei harei, Lý Hoàng Em, urang Khmer daok di Sóc Trăng jeng tui dom ayut tabiak kraong jaik sang piah menei. Tuk mai sang, Hoàng Em jeng oh var ba tui sa xô ia. Meng 1 xô ia kraong, sang adei Em gam tahanek lisei, gam rao panyin jam. Kraong ia anak sang jeng labik piah menei, piah papah khan ao saong jeng lac jaman công cộng di abih menuac dalam palei.

Kuac raok bingun, nan lac hatai caong puac abih di ame di Y Ngọc dalam bilan pandiak bhang Tây Nguyên. Dalam tuk nan, amaik di Y Ngọc palua miat bo adei jeng daok hia kayua tian lapa. Umo 3 thun, min Y Ngọc praong nde 2 thun. Mangaok Y Ngọc lac 9 sa-ai likei, kumei, harei harei daok me-in di lingiu mblang bein haluk bhong, yaok baoh hara jeng kadung pandap me-in, saong tal tuk lapa nyu jeng pandap mbang. “Meyah hu njam ye mbang njam, oh hu njam ye mbang hala bei, saok sara amriak, hu traong ye mbang haong sara amriak…”

Dom adei sit ini, tok lac dom adei dalam biak rilo adei uraniah bangsa daok njauk kan kathaot iek tui rilo gah. Nan oh lac kan kathaot gah jien padai bo daok lac bruk kurang gah pandap panda diukrai, oh hu pabak ginup dom bruk gah mbang huak, dinh dưỡng, y tế, bac da-a, môi trường, sang daok, thau ka thông tin saong khik caga, piah ka dom adei hu cakrok, hu harei hadei siam mekre. Ong Vũ Lê Thành Anh, phaok yam ndok Sở LĐTBXH tỉnh Yên Bái ndom lac: “Meyah nyu daok dalam sang kan kathaot ye nyu kurang gah dinh dưỡng lac sa dalam dom bruk kurang bo kol drei biak kan piah pasiam hu dalam tukvak katut panak, tuk dalam sang kathaot, bhian di nyu lac uraniah mai daong bruk sang. Kayua yau nan ye, bruk bac da-a di uraniah jeng kurang, takik.”

Tui yaok pataom, dom bangsa takik meblah oh ka tal 15% dalam abih tih menuac sia min jaik meteh dalam nan, daok diuk dalam kan kathaot. Yaok  10 uranaih bangsa takik ye hu tal 8 adei kurang dom bruk njauk hu, saong jaik abih jeng daok dalam dom bum hu bruk kinh tế- xã hội biak kan kandah..

Việt Nam hu padang tanut kan kathaot rilo gah ka uranaih haong 19 tiêu chí di 8 triệu phúc lợi. Tanut kathaot rilo gah tukvak 2012- 2025 hu rajaei patabiak, min tanut kathaot rilo gah di uranaih ye di labik ini, labik daih jeng daok dang veik di khẩu hiệu dalam dom mbang ginum biai. Taong yaom di amuk Triệu Thị Huyền, urang Quốc hội tỉnh Yên Bái: “Yaok sa uranaih di dom bhum palei karei di gauk, dom umo thun karei di gauk, ye bruk caong khin dom dịch vụ gah ilamu, y tế, pato pakai jeng karei di gauk. Kayua yau nan ye, kol drei njauk patabiak sarak ka nyu lagaih haong yaok umo thun saong bruk uraniah di yaok bhum palei, ngak habar ka nyu lagaih di abih piah tuk sarak hu patabiak ye tame dalam raidiuk, pabak hu bruk caong patrun kathaot rilo gah di uraniah Việt Nam.”

Jhui caik ka uraniah njauk klaak veik dalam dom kadung kan kathaot. Patrun kan kathaot ka uranaih, lac patrun kathaot khang kajap./.