
Dalam dom thun meng thun 1947-1948, jamraik mek sap di ban raya Sai Gon jeng hu pang rilo, rilo urang ndom meyai haong gauk ieu lac hu sa baoh rayo papar sap ka mesuh metak hu angan lac “Sap ndom gah Meraong”. Takik urang thau lac, Rayo ini hu caik dalam sa giraong sit dalam gaiy gilai, di xa Hòa Nhơn Lập, huyen Mộc Hóa (urak ini ieu lac xa Hậu Thạnh Đông, huyen Tân Thạnh, tinh Long An).
Kadha ini hu sa-ai kamei Lê Thị Hồng Diễm, Akaok Mbang iek glang inem mek Xứ uy gah Meraong di huyen Tân Thạnh, tinh Long An, hu yaih khan tapak. Sa-ai Diễm brei thau: Harei 1/12/1947, Rayo Sap ndom gah Meraong hu brei papar sap, ieu rahra mesuh metak taong thuc dan Prang. Tukvak meng akaok meti bahrau hu 10 urang ngak, rayo papar sap 2 var/adit, yaok var papar 15 minit di harei sanecar saong harei adit. Hadei tuk panduan mai ca Mau, Rayo hu jhul khang haong kapul urang ngak bruk labaih 60 – 70 urang, tukvak papar sap tagok 30 minit yaok harei, danak dak hu rilo jang, papar sap Prang saong dom sap karei…
“Labik di Rayo Sap ndom gah Meraong meng tukvak akaok meti rilo meng lac di labik Hậu Thanh Đông, Tân Thạnh, tinh Long An. Yaom lac dalam tukvak biak kan kandah, dalam dom mbang papar sap jeng hu ginup dom banah yau ye, ragu ragam, khau tin dalam negar, ndom meyai nao mai ka bruk rah tabik dalam rahra saong hu ragu ragam kịch… Hadei ini tuk Rayo panduan mai U Minh, Ca Mau ye dak harei dak patagok, papar veik rilo sap bahsa yau ye Quảng Đông, Khmer… piah ka taong abih rahra gah Meraong meda thau pang sap ndom ka mbang kalin kan mesuh metak.”

Patui di nan, dalam mbang kalin kan mesuh metak taong kol Mỹ, meng bruk pato tacei di pakat nagar Kuk gah Meraong, bilan 11/1961 di Tay Ninh, Rayo Papar sap peih paha hu padang. Harei 1/2/1962, di labik Chiến khu Đ - Dong Nai, Rayo Papar sap Paeih paha di mbang akaok meti. Yaom lac tok rah tabiak di sa tukvak katut di Mã Đà, Dong Nai min bruk, makna sajarah di Rayo Sap ndom Peih paha di ini hu taong yaom biak hu makna. Sa-ai Nguyễn Thị Thuỷ - urang tacei ba di labik masuk Chiến khu Mã Đà, tinh Dong Nai brei thau:
“Tuk rayo sap ndom papar nao dom sap ndom dalam tukvak kalin kan mesuh metak hu ngak bruk biak hu makna, min gilac lac bruk mbuan piah ka kol khamang thau hu labik ngak bruk di drei piah plaik mbom. Abih di nyu nan lac, tukvak nan gah khamang hu ahaok par OV-10 lac ahaok par pasang iek, duah mboh labik di Rayo Papar sap peih paha di drei piah pasang iek, plaik mbom pametai jabat ngak bruk di drei. Nan ye tuk rayo papar sap peih paha hu padang di Mã Đà brei panduan nao rilo labik.”
Dalam luac bih dua mbang kalin kan mesuh metak taong kol Prang, taong kol Mỹ, sap ndom meng rayo papar sap di bol lin peih paha danei yava tagok angaok grauk bhum gah Meraong, ba nao dom asal kadha ka mbang kalin kan mesuh metak taong Mỹ-ngụy, yaok mbang “chiaok riyak” papar tagok sap ndom hu pasiam hatai je jayah taong abih, daong prein ka mikva grauk dalam taneh ia rik daong abih pein di drei tame bruk peih paha gah Meraong, ka taneh ia sa baoh nagar.
Dalam jaman jua kalin tukvak sron mbon salamat, bruk papar sap tuk halei jeng lac sap ndom njauk je tame, pasiam hatai je di bol lin rahra. Sap ndom papar lac sa nyaom biai piah ka grauk rahra hu ba panuac ndom meyai di drei, ndom meyai ka dom asal kadha lagaih dalam raidiuk rahra, jeng sa talei rohim karo kajap di rahra haong Ndang saong Karja./.
Viết bình luận