“Harei Tết tabiak tasik daok veik langiu pulao, angaok tasik, taong cap ikan chuồn”

Hu sa palei ngak ikan dom pluh thun tapa jeng daok khik  adat “harei Tết tabiak tasik daok veik langiu pulao, angaok tasik, taong cap ikan chuồn”. Nan lac mikva urang taong ikan di palei Định Tân, xã Bình Châu, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Kapal gilai nao taong mek ikan chuồn di Hoàng Sa luac dalam tuk Tết hu dom kadha karei jang dom gilai kapal taong cap harei karei. Tuk gilai tame gah, diuk kumei dom urang nao tasik daok cang, hu urang ba tui anek sit, mbang nao tasik dui atah labaih 20 harei, min dreih yau sa mbang nao biak atah, urak ini meng mai gilac veik!

Ong Nguyễn Thanh Hùng, urang dang akaok bruk ngak ikan di xã Bình Châu brei thau, yaok thun tal Tết lac bilan taong ikan chuồn cồ, urang taong ikan di palei tabiak tasik taong ikan saong mai veik mbang Tết hadei, blaoh hadei di nan, palei peih ngak adat tabiak tasik taong ikan akaok thun bahrau. Thuyền trưởng Phạm Hồng Vũ, hu ame lac thuyền trưởng Phạm Mạnh, bhian peih tasik tabiak Hoàng Sa taong cap ikan chuồn meng thun 1989 khan lac: “Tết ye thei jeng khin daok veik di sang haong diuk anek, min kayua bruk ngak mbang duah jien, saong Tết lac bilan taong cap praong, nan ye adei sa-ai tabiak tasik taong ikan. Hadei Tết, kol dahlak meng mai sang mbang Tết haong diuk anek, haong amaik ame gauk gar, blaoh harei 10 bingun Tết ye tabiak tasik veik”.

Dalam harei akaok thun, dom sruh gilai, kapal taong ikan gam tual hala dok khan bai, gam tual hala dok taneh ia. Nao rah tui dom palei ngak ikan meng pabah tasik Tam Quan, huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định mai tal Quảng Ngãi, labik halei dahlak jeng mboh bruk chreih chrai salam uan thun bahrau angaok dom baoh kapal, gilai tabiak tasik saong dalam dom baoh baha dalam palei ngak ikan pok kakuh sa janih ikan bo patao Gia Long hu pok brei angan lac Thần Nam Hải Đại tướng quân (kayua bhian hu mbaok tuk urang taong ikan gaok bala angaok tasik).

Angaok dom sruh gilai taong ikan jak jeng di bhum tasik gah kreh negar yau gilai di urang taong ikan Trần Hò (Quảng Nam), Đặng Đình Xô Việt (ban Đà Nẵng), Nguyễn Hữu Quảng (Quảng Ngãi), yaok urang jeng hu khan ka bruk jak jeng meng dom mbang nao atah, daok veik piah taong cap dalam bhum tasik “pandiak” piah gam ngak mbang duah jien, gam khik caga quyền ngak po tasik, pulao.

Maong veik 10 thun dahlau, dom urang taong ikan tuk halei jeng bau tal “cá Ong” - Thần Nam Hải Đại tướng quân piah pakhang hatai tuk tagok kapal, gilai tabiak tasik atah. Min urak ini, tuk urang taong ikan hu kapal praong, jamriak praong, ye urang ndom biai rilo jang ka dom “thiết bị điện tử” pagam angaok kapal, gilai (yau ye jamriak pasang iek jalan nao, jamriak phát sóng AIS angaok gilai saong pagam tame yaok baoh thúng). Saong ini lac “yang” ba mai patuah jamo tuk gilai nao dalam melam sup, langik jhak saong meta maong oh atah hu.

Di pabah tasik Cổ Lũy, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi, adat dalam harei akaok thun hu mikva palei ngak ikan Mỹ Tân peih ngak praong prang. Dua sruh gilai tabiak tasik hu tual akhar haroh vak lac “Adat tabiak tasik taong cap ikan akaok thun khik caga quyền ngak po tasik, pulao; Adat ngak pathi Thần Nam Hải Đại tướng quân”.

Ong Nguyễn Hữu Ngọt, akaok palei ngak ikan saong lac urang jakar iek gah palei ngak ikan brei thau veik ka dom pluh thun ngak ikan, hu bruk bui sambai, hu bruk duh hatai di palei ngak ikan, haong yaok rabau urang taong ikan kak kajap haong bhum tasik Hoàng Sa, Trường Sa, lac: “Karja urak ini hu daong ka mikva palei ngak ikan rilo kapal, gilai công suất praong, min bruk vah jantak langiu tasik jeng daok lac bruk mbuan gaok bala, nan ye adat peih tabiak hu ba chreih chrai ka palei ngak, gam haong bruk ngak pathi Thần Nam Hải piah brei ka diuk anek urang taong ikan  daok di sang mboh hu siam mekre, salamat, sahanang hatai palao pasang likei harei akaok thun tui gilai tabiak veik haong tasik”.

Dalam dom panuac likau akaok thun di palei ngak ikan, dahlak caik hatai di abih lac dom panuac tabiak meng “tung pruac” di ong Nguyễn Minh Phụng, di palei ngak ikan Châu Thuận Biển, xã Bình Châu, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Ong Phụng bau nao bau mai panuac likau di drei ka quyền ngak po tasik, pulao, likau ka yaok baoh kapal, gilai tabiak tasik kak kajap haong dom pulao Hoàng Sa saong Trường Sa, labik dom rai dahlau ndih trun piah brei mboh quyền ngak po ginreih di taneh ia, palei negar./.

Urang lang: Mousa Phuong – 13/02