Ong Phạm Công Danh (xã Mong Thọ, huyện Châu Thành, tỉnh Kiên Giang) khan lac: “Dahlau diah, khak urê yaom 400.000-500.000 đồng sa mbao, urak ini tagok labaih 1 triệu đồng sa mbao. Kayua phun jien buh tabiak ngak padai tagok glaong, bilan padai thu đông ini yaom lac pala njauk, min jien mek tame jeng oh glaong hu yau dom bilan padai dahlau”. Tui ong Danh, jaik di ini yaom pandap ngak nong tagok jaik dua mbang, ngak kan kandah tal bruk pala drak saong jien mek tame di urang nong. Abih di nyu nan lac, bilan dahlau yaom xăng menyek tagok glaong, urang ngak nong abih rilo jang phun jien buh tabiak ngak.

Amuk Nguyễn Thúy Nga (xã An Khánh, huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp) duh hatai tuk yaom pandap ngak nong, abih di nyu lac khak drak tagok oh mboh padeih. “Yaok hécta padai brei buh meng 600-700kg khak dom janih. Bilan padai meng blaoh, jien laba trun 40% kayua yaom khak tagok glaong”.

Dalam 6 bilan jaik di ini, yaom khak tagok biak glaong, hu dom janih tagok yaom labaih 100%. Di Cà Mau, urang ngak nong daok gaok 2 kan kandah haong gauk tuk yaom pandap mbang raong kaya ikan dalam aia tagok glaong min yaom hadang di puac thun nyu trun. Bhian di nyu yaom hadang tagok glaong di tuk puac thun kayua dom sang mac jhul khang bruk blei tame, chế biến piah pabak ka dom đơn hàng pablei tabiak negar langiu, min thun ini nyu karei jang. Tui dom urang pablei salih di Bhum taneran krong Cuu Long, dalam 2 bilan jaik di ini, yaom hadang thẻ  takai mbong trun khang. Yaom hadang hu tuk tagok saong hu tuk trun, min yaom pandap ngak, pandap mbang di kaya ikan dalam aia oh trun. Kayua yau nan ye, urang raong laba takik atau oh hu laba. 

ĐBSCL hu jaik 3 triệu hécta taneh ngak padai, phun mbang baoh saong raong kaya ikan dalam aia, tui nan brei pandar yaok triệu tấn pandap ngak nong dalam thun. Ta-eng bilan padai đông xuân 2022-2023, ĐBSCL trun pajaih labaih 1,5 triệu ha padai. Tui kuhria mboh dahlau, dom tinh ban dalam bhum, pandar jaik 1 triệu tấn khak saong jaik 10.000 tấn jru pacang khik phun pala.

Dalam tuk yau nan, gah ngak nong saong dom tinh ban dalam bhum daok kham merat daong ka urang nong dom jalan ngak hu siam laghaih jang piah patrun meneing pajaih saong khak. Dalam nan, Metri ngak nong saong patagok palei pala haong dom tỉnh, ban dalam bhum ĐBSCL samar drah patagok bruk pato pathram, tacei pato urang nong pandar khak ka nyu lagaih, patak pataom; patagok bruk ngak tabiak, pandar khak hữu cơ piah patrun meneing atau salih tapa khak vô cơ… 

Tui Mentri Ngak nong saong patagok palei pala, hu 40.000-60.000ha padai sa vụ di ĐBSCL hu pandar dom bruk ngak tui jalan patak pataom pandap ngak nong, siam haong alam môi trường yau: ngak padai hữu cơ, ngak padai tui  tanut VietGAP, ngak padai tui jalan thong minh, ngak padai siam mekre pandar khoáng dalam langik tasik oh pruh jru pacang khik phun pala… Jaik abih dom bruk ngak padai jeng trun jien buh tabiak ngak, patagok năng suất, chất lượng padai brah. Padai brah ngak hu tui jalan ngak ini hu labik pablei tani tanat, patagok jien mek tame, ngak hu bhum nguyên liệu, khik siam pren yava di urang ngak, patrun nerak môi trường, pamong tal bruk ngak tabiak khang kajap. Dut haong hamu oh pandar jalan ngak ini, dom mô hình ini hu daong ka urang nong hu laba glaong jang hamu oh pandar mô hình meng 3-8 triệu đồng sa ha. Ini hu mong lac jalan ngak siam daong ka urang nong hu laba meng bruk ngak padai.

Tui panuac khan di dom urang ilamu saong rilo urang nong, dom tinh ban njauk patagok bruk pasang iek yaom khak drak pablei di dom đại lý vật tư, abih di nyu lac pasang iek catang jien “hoa hồng” di tanut gap takre, oh caik ka nyu tagok biak glaong. Langiu di nan, urak ini yaok ribau urang nong ngak padai, pala phun mbang baoh hu pambuak bruk haong dom doanh nghiệp, ye yaom pandap brei ka bruk ngak nong kayua doanh nghiệp pabak brei bhian biar jang blei di dom đại lý meng 5%-15%. Ini lac jalan ngak siam njauk pambak prong piah patrun trung gian di dom đại lý, daong patrun jien buh tabiak ngak, tagok kein laba ka urang nong./.