K’roóc lai sind nắc m’ma k’roóc lai bhrợ t’váih tơợ acoon conh Red Sindhi pazưm lâng k’roóc căn rơợc âng Việt Nam. nâu đoo nắc râu k’roóc vêy đợ mơ a’ham âng k’roóc Lia Sind, tu cơnh đêếc nắc vêy bấc râu liêm chr’nắp lấh mơ lâng k’roóc n’lơơng.

    Buôn lêy apêê lêy pay cr’chăl t’ngay đoong bhrợ t’váih m’ma k’roóc ting cơnh c’lâng xa’nay ra’diu-hi’bu, nâu đoo nắc hadang lêy k’roóc vêy n’léh pa’kiêng bêl ra’diu nắc đoọng phối bêl hi’bu, hadang k’roóc pa’kiêng bêl hi’bu nắc lêy đoọng phối bêl ra’diu t’ngay mưy.

     Lêy cha’mêết bêl k’roọc kiêng ting conh lâng g’lúh đoọng phối liêm glặp.

   C’léh kiêng ting conh: lêy âm cha cắh lấh mặ, chi’ploọng ooy acoon k’roóc lơơng cắh cậ đoỌng k’roóc lơơng chi’ploọng. lêy đhị đứt éh, cóh cr’loong a nhự nắc lêy pr’hoọm bhrông. Hooi dịch nhờn đắh cr’loọng k’coọc, chất dịch nắc hooi đhị a nhự.

    G’lúh đoọng phối liêm choom: nắc lêy hadang kiêng ting conhbêl ra’diu nắc đoọng phối bêl hi’bu, lâng hadang pa’kiêng bêl hi’bu nắc lêy đoọng phối bêl ra’diu.

    C’léh âng k’roóc căn bêl k’noọ rứah:

   Xang mưy cr’chăl tơợ 280-285 t’ngay tơợ t’ngay phối, lêy cóh luônh nắc dưr pậ, tóh bhrơợng, n’hang da’doọl xiêr. Bêl k’noọ rứah nắc k’roóc căn cắh mặ tớt ặt mưy đhị, ặt lướt ra’vách, dzoọng tớt bấc chi, lêy cơnh k’ay luônh, cóh a nhự vêy đác dịch glúh hooi. Chi’đhung đác chong ha’voóh, đác niệu glúh hooi nắc bhrợ liêm buôn đoọng acoon k’roóc tứi rứah.

    Zư lêy k’roóc căn xang bêl rứah: cr’chăl t’ngay nâu nắc lêy p’gít tước bhiệc zư lêy, taluôn cha’mêết lêy k’roóc căn, 8 giờ nắc lưm lêy mưy chu đoọng đấh loon lêy bhrợ paliêm zâp râu cr’ay xang bêl rứah. Đoọng âm cha liêm zâp đắh, ch’na cha, đác âm lâng c’roọ bh’năn lêy têêm liêm vệ sinh. lêy đoọng phối cớ ooy k’dâng 85 t’ngay xang bêl rứah. Hadang xang 60 t’ngay bêl rứah cắh đoọng k’roóc phối cớ nắc lêy cha’mêết cớ. bh’rợ đoọng acoon k’roóc lơi tóh crêê g’lúh đoọng bơơn padưr k’roóc đấh bấc.

     Bhiệc phối lâng chế độ phối m’ma

    Bhiệc phối m’ma, lêy phối vêy cơnh moon pachoom, k’roóc conh lâng căn bơơn băn lalay, t’ngay rứah, lêy pay k’roóc conh crêê cơnh moon pachoom. Phối m’ma cắh vêy moon pachoom, nắc lêy k’roóc conh lâng căn bơơn croọl zr’nưm mưy ooy. Bhiệc nâu k’roóc conh buôn đhưr, pa’đệ cr’chăl t’ngay đươi dua k’roọc conh m’ma…

    Chê độ phối bhrợ: k’roóc tơợ 18-27 c’xêê tuổi nắc ra’văng đoọng, mơ 27-30 c’xêê tuổi nắc đoọng phối m’ma. K’roọc conh phối m’ma g’lúh tr’nơợp mưy tuần mưy chu, xang nặc padưr 3-4 chu đhị 1 tuần. hadang phối m’ma bấc mơ 7 t’ngay đoọng k’roóc conh đhêy 1 t’ngay. Lấh mơ nắc lêy ooy pr’đơợ dinh dưỡng liêm choom hay cắh nắc paliêm pa’crêê đợ mơ g’lúh phối liêm glặp.

    Bơr pêê râu zâp apêê c’la băn padưr k’roọc conh lêy năl, nắc lêy ắt tớt cắh têêm, cắh lấh cha cha, văng hoọng cắh cậ gợ lêy đhị da doọl cung văng hoọng. dưr chi’ploọng ooy k’roóc lơơng cắh cậ đoọng đợ k’roóc lơơng chi’ploọng ooy đay. đác cóh a nhự bhoọc boọ cóh p’rai. Lêy âm hộ dưrứeh, bhrông.

    Bhiệc zêl cha’groong pr’lúh cr’ay

    K’roóc conh nắc lêy bơơn tiêm cha’groong bơr pêê râu cr’ay cơnh k’đêệng a’ham, pa’zruốh, ha’tụ bhíh buum boọp, tr’ploóch chr’coóp, lêy cha’mêết lịch tiêm cha’groong âng Trạm thú y cóh vel đông. Lêy vêy c’lâng bh’rợ zêl cha’groong k’gơu, a’moóih dziếu a’ham lâng váih pr’lúh cr’ay cơnh lêy cóh c’roọl bh’năn nắc vêy màn đoọng oó váih k’gơu, r’rooi, cr’ay ký sinh trùng cơnh tiêm mao trùng./.

KỸ THUẬT PHỐI GIỐNG BÒ LAI SIND

    Bò Lai Sind là Là giống bò lai tạo từ con đực Red Sindhi thuần với bò cái vàng Việt Nam. Đây là loại bò có tỷ lệ dòng máu của bò Lia Sind do đó mang nhiều ưu điểm hơn so với các giống bò thông thường.

    Thường thì người ta chọn thời điểm phối giống theo quy luật sáng - chiều, tức là nếu thấy bò có biểu hiện động dục buổi sáng thì phối giống vào buổi chiều, nếu bò động dục buổi chiều thì phối giống vào buổi sáng hôm sau.

    Động dục ở bò cái và thời điểm phối giống thích hợp:

    Biểu hiện: Ăn uống kém, nhớn nhác, nhảy lên lưng con bò khác hoặc để con bò khác nhảy lên. Âm hộ sưng, mép trong âm đạo màu đỏ. Chảy dịch nhờn từ lỏng tới đặc dần, chất dịch treo dưới mép âm hộ.

   Thời điểm phối giống thích hợp: Động dục buổi sáng, chiều ta cho phối giống (hoặc ngược lại).

   Dấu hiệu bò cái trước khi đẻ: Sau khoảng thời gian từ 280-285 ngày kể từ ngày phối giống, bụng trở nên to kềnh càng và trũng xuống, vú căng, xương mông sụm xuống. Trước đẻ, bò cái không yên, đi loanh quanh chuồng, đứng lên ngồi xuống nhiều lần, lăn lộn biểu hiện cơn đau bụng, ở âm hộ có nước nhầy chảy ra từ lỏng sang sệt dần. Túi nước ối vỡ ra, nước niệu chảy ra, tiếp theo là màng dương vỡ, nước dương chảy ra và nhờn hơn nước niệu, có tác dụng bôi trơn giúp bê được đẩy ra dễ dàng.

    Chăm sóc bò cái sau khi đẻ: Thời gian này cần chú ý khâu chăm sóc nuôi dưỡng, phải thường xuyên quan sát bò cái, cứ 8 giờ thăm một lần nhằm kịp thời xử lý các bệnh hậu sản. Cung cấp thức ăn đầy đủ về chất lượng lẫn số lượng, thức ăn, nước uống và chuồng trại phải đảm bảo vệ sinh. Theo dõi biểu hiện lên giống lại của bò cái, thường nên phối giống lại vào khoảng 85 ngày sau khi đẻ. Nếu sau 60 ngày sau khi đẻ bò không lên giống trở lại thì phải xem xét lại. Phải cai sữa đúng lúc để khai thác bò được lâu dài.

     Cách phối giống - Chế độ phối giống:

    Cách phối giống: Phối giống có hướng dẫn: Bò đực và bò cái được nuôi riêng. Khi bò cái lên giống mới cho bò đực phối. Cách này ta biết được ngày phối giống, ngày sinh, chọn bò đực giống đúng hướng dẫn. Phối giống không có hướng dẫn: Bò đực và bò cái được nhốt chung trong đàn. Cách này bò đực dễ bị suy yếu, rút ngắn thời gian sử dụng bò đực giống,...

    Chế độ phối giống: Bò từ 18-27 tháng tuổi mới cho tham quan, 27-30 tháng tuổi mới cho phối giống. Bò đực phối giống lần đầu tiên một tuần một lần, sau đó tăng dần 3 - 4 lần/tuần. Nếu phối giống nhiều cứ 7 ngày cho bò đực giống nghỉ 1 ngày. Ngoài ra tuỳ điều kiện dinh dưỡng tốt hay xấu mà điều chỉnh số lần giao phối cho thích hợp.

    Một số điểm các chủ hộ chăn nuôi bò đực giống cần biết (mức độ động dục và triệu chứng bên ngoài của bò cái): Không yên tỉnh, rống hoặc rên khẻ, kém ăn, cong lưng tùy ý hoặc khi sờ vào hông hoặc vùng hông. Nhảy lên bò cái khác hoặc chịu để những con khác nhảy lên mình. Niêm dịch âm hộ trong suốt dính vào đuôi. Âm hộ cương to, niêm mạc âm đạo đỏ.

      Phòng bệnh:

    Bò đực giống cần phải được tiêm phòng một số bệnh thường gặp như: Tụ huyết trùng, dịch tả trâu bò, sốt lở mồm long móng theo lịch tiêm phòng của Trạm thú y địa phương. Cần có biện pháp phòng chống côn trùng hút máu và truyền bệnh như chuồng có mùng để tránh ruồi, ve,...bệnh ký sinh trùng như tiêm mao trùng./.