Ooy hân noo ha’ọt tu cắh zâp ch’na cha nắc bơr pêê pr’loọng đông đoọng ta’rí k’roóc cha bấc k’lung, bột a’rong t’mêê, nắc lêy ta’rí k’roóc ma boọl lâng chêết. C’léh cr’ay bơơn lêy nắc xang bêl cha a’rong t’mêê cắh ha mơ đenh, ta’rí k’roóc t’plong luônh, kiêng ki’tặ, xang nặc bệch cha’chêêl đắh a’tâm, lêy cóh luônh t’plong vil, puôn dzung nắc pa’tíh, k’đhạp p’hơơm.

    Đợ c’lâng bh’rợ zư padứah lâng zêl cha’groong ta’rí k’roóc boọl a’rong cơnh đâu:

    Mưy nặc: Zư padứah:

    Nâu đoo nắc râu cr’ay choom zư padứah, hân đhơ cơnh đêếc nắc lêy cha’mêết ting g’lúh.

   Lêy đấh bhrợ t’bil chất độc âng a’rong. Tiêm ven 50ml xanhmêthylen, đoọng âm 250ml xanhmêthylen.

   Ahêê lêy bhrợ têng cơnh đâu đoọng pa’glúh lơi t’plong cóh luônh:

   Lêy pay troca tắc pa’tíh ooy luônh, l’lăm lêy sát trùng zr’lụ n’căr k’noọ tắc troca, xang nặc mưy têy lêy k’chựt bhrợ đhị n’căr têy n’mưy nắc tắc troca moót tíh. Xang nặc lêy bhlếh troca, pay k’pị 2 đắh a’cọ troca, xang nặc lơi tr’xin đoọng glúh hơi. Lêy oó đoọng hơi cóh luônh lướt glúh tự do, hadang cắh pa’xiêr áp suất cóh luông nắc buôn bhrợ truỵ da’dưl c’lâng a’ham bhrợ ta’rí k’roóc chêết.

    Kích thích đoọng ha ta’rí k’roóc gr’ựa đoọng glúh hơi đắh boọp. Lêy pay têy k’poọc glụ n’tặc tr’xin. Plong cắh cậ xứt bột bồ kết cóh n’tạc đoọng bhrợ bh’năn băn kiêng gr’ựa, cắh cậ plong k’chắh bột p’lêê bồ kết ooy móh đoọng bh’năn chéh. Lêy pay poọr bhai r’boọt cắh cậ pay prí tụ bhoóh đoọng bhrợ ta’rí k’roóc gr’ựa lâng kiêng ki’tặ. lêy pa’glúh hơi lâng bhiệc t’moót a’ngoọn n’coo ooy boọp moót tíh tước cóh luônh lâng lêy k’poọc cóh ngoai.

    Zâp c’lâng bh’rợ cơnh lơơng:

   Nắc lêy pa’glúh êệ ta’rí k’roóc, vêy glúh bấc nắc liêm choom lấh mơ. Lêy céh đơơng ta’rí k’roóc, hadang dzợ choom mặ lướt. k’poọc đhị zr’lụ luônh lâng độp cha’đị đoọng glúh hơi.

Lêy ta’oọp đợc đác chriết đhị luônh. Ting cơnh c’lâng bh’rợ apêê lang ahay nắc bơm đác hi’la a’bạ cắh cậ đác p’lêê bồ kết ooy cloọng luônh, cắh mơ đenh nắc ta’rí k’roóc k’ay nắc choom êệ doọ lấh t’plong dzợ.

    Lêy rau paliêm cóh loom luônh ta’rí k’roóc ting c’lâng bh’rợ cơnh đâu:

   Tiêm ven 50ml Calci-Mg-B6. đoọng âm 30-100g Pharmalox đhị 1 chu, lêy đoọng 2-3 chu đhị 1 t’ngay.

  Tiêm pa’xoọng zanươu n’lơơng, cơnh tiêm ven 500ml đường Glucosa 5%. Tiêm ven Pharcalci B12 lâng liều 30-50ml đhị 1 p’nong ooy 1 t’ngay.

    Lêy cha’mêết đươi bhrợ zâp cơnh c’lâng bh’rợ n’tếh đoọng zư padứah t’plong luônh cóh ta’rí k’roóc, tu cha bấc tinh bột n’cám, a’bhoo, pr’chấh, ch’na… bhrợ k’đêệng cóh p’lung.

     Bơr nặc bhiệc zêl cha’groong:

    Lêy oó đoọng ta’rí, k’roóc cha la’lấh bấc p’lêê k’lung cắh cậ bột a’rong t’mêê. lêy đoọng cha bêl ơy xang bhrợ têng cơnh troọm cóh đác, bhrợ paliêm ooy nhiệt, púah pa’goóh, zêệ pa’chêện, bhrợ k’dzụa váih men… lêy t’mơ paliêm, đoọng cha mơ glặp, k’dâng 10-40%, xang bêl ơy cha zâp râu ch’na n’lơơng. Lêy p’gít oó đoọng ta’rí k’roóc tự do lướt moót ooy ha’rêê cha hi’la lâng k’lung a’rong t’mêê buôn bhrợ boọl pị./.

CÁCH PHÒNG TRỊ BỆNH TRÂU, BÒ NGỘ ĐỘC SẮN

    Trong mùa đông do thiếu thức ăn nên một số gia đình cho trâu bò đói ăn nhiều củ, bột sắn tươi, hậu quả trâu bò bị ngộ độc sắn dẫn đến chết. Triệu chứng chính là sau khi ăn sắn hoặc bột sắn tươi một thời gian ngắn, trâu bò trướng bụng, bồn chồn; sau đó nằm nghiêng bên phải, bụng căng tròn, bốn chân duỗi thẳng, khó thở.

    Các phương pháp điều trị và phòng ngừa như sau:

    1. Điều trị.

    Đây là bệnh điều trị được nhưng phụ thuộc vào thời điểm can thiệp.
     Nhanh chóng trung hoà chất độc của sắn. Tiêm ven 50ml xanhmêthylen; Cho uống 250ml xanhmêthylen.

                        
     Bằng một trong các cách sau để xã hơi dạ cỏ:
    – Dùng troca chọc thẳng vào dạ cỏ: Trước hết sát trùng vùng da chọc troca, sau đó một tay đẩy lệch da hông đói, tay còn lại chọc troca thảng vào hông đói. Sau đó rút lõi troca ra, dùng đầu ngón tay cái bịt đầu troca rồi thả từ từ cho hơi ra. Không được cho hơi dạ cỏ ra tự do, nếu không giảm áp suất ổ bụng đột ngột dẫn đến truỵ tim mạch gây chết bệnh súc.
    – Kích thích bệnh súc ợ hơi để giải phóng hơi qua đường miệng: Dùng tay kéo lưỡi nhịp nhàng. Thổi hoặc xát bột bồ kết vào cuống lưỡi để kích thích ợ hơi; hoặc thổi than bột quả bồ kết vào mũi con vật gây hắt hơi. Dùng que quấn giẻ mềm hoặc dùng nõn chuối chấm muối đánh vào cuống lưỡi để kích thích bệnh súc ợ hơi và gây nôn. Giải phóng hơi bằng cách cho ống thông qua miệng thẳng vào dạ cỏ kết hợp xoa bóp ngoài dạ cỏ.
    – Các biện pháp khác:
    + Giải phóng phân từ trực tràng, càng nhiều càng tốt;
    + Dắt bệnh gia súc bị ngộ độc lên dốc, nếu con vật còn đi lại được; Xoa bóp mạnh vùng dạ cỏ bằng cách dùng tay đẩy nhiều lần vào hông đói;
    + Chườm nước lạnh vào vùng bụng;
    + Phương pháp dân gian là bơm nước lá trầu không hoặc nước quả bồ kết thẳng vào trong trực tràng, một lúc sau trâu bò bệnh đi tháo phân sẽ đỡ chướng hơi.
     Rửa ruột bằng một trong các cách sau:
    – Tiêm ven 50ml Calci-Mg-B6;
     – Cho uống 200ml Calci-Mg-B6 ;
     – hoặc cho uống 30 – 100g Pharmalox/lần, 2 – 3 lần/ngày.
     Tiêm các thuốc bổ trợ khác.
     – Tiêm ven 500ml đường Glucosa 5%.
     – Tiêm ven Pharcalci B12 với liều 30 – 50ml/con/ngày.
     Chú ý: áp dụng các cách trên để điều trị bệnh trướng bụng trâu bò do ăn nhiều tinh bột (cám, ngô, cháo, cơm…) gây nghẽn dạ lá sách, cũng cho kết quả tốt. Trong trường hợp này không cần dùng xanhmêthylen.
     2. Phòng bệnh.

    Không cho trâu, bò đói ăn quá nhiều củ hoặc bột sắn tươi. Chỉ nên cho ăn khi đã qua chế biến như ngâm nước vài giờ, xử lý qua nhiệt (phơi, sấy, nấu chín, ủ chua lên men…). Cân đối với lượng cỏ, chỉ cho ăn với lượng vừa phải (khoảng 10- 40% trong khẩu phần) sau khi đã ăn các thức ăn khác. Chú ý: Không để gia súc tự do vào nương sắn ăn lá và củ tươi dễ bị ngộ độc..../.